Οι γερμανικές αρχές προσπαθούν ακόμα να αναγνωρίσουν ποιος είναι υπεύθυνος για την επίθεση στη χριστουγεννιάτικη αγορά στο Βερολίνο στις 19 Δεκεμβρίου.

Τα πρώτα δημοσιεύματα υποστήριζαν ότι ο βασικός ύποπτος είναι ένας νεαρός Πακιστανός που έχει κάνει αίτηση για άσυλο, ο οποίος συνελήφθη μετά την επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 12 ανθρώπους.

Αλλά οι εισαγγελικές αρχές της Γερμανίας ανακοίνωσαν λίγο αργότερα ότι ο ύποπτος αφέθηκε ελεύθερος.

Νωρίτερα, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ είχε δηλώσει ότι θα ήταν εξαιρετικά δυσβάσταχτο για όλους τους Γερμανούς, αν επιβεβαιωνόταν ότι ο δράστης ενός τόσο ειδεχθούς εγκλήματος είχε ζητήσει άσυλο.

Θα ήταν πράγματι ένα μεγάλο χτύπημα, ειδικά για τη Μέρκελ, η οποία έχει επενδύσει σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο για να υπερασπιστεί την απόφασή της να ανοίξει τις πόρτες της Γερμανίας στους αιτούντες άσυλο.

Ούτως ή άλλως, ανεξάρτητα από το ποιος είναι πίσω από την επίθεση, η ασφάλεια, η μετανάστευση και η τρομοκρατία θα έχουν κεντρικό ρόλο στις εκλογές που θα διεξαχθούν στην Ευρώπη το 2017, διαμορφώνοντας τις πολιτικές που θα ακολουθηθούν στην ευρωπαϊκή ήπειρο για πολλά χρόνια.

Ανάλυση

Καθώς πλησιάζουμε προς τις γερμανικές βουλευτικές εκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μέρκελ θα δεχθεί κριτική από τους αντιπάλους της στα θέματα αυτά, καθώς θα έχουν την ευκαιρία να συσχετίσουν την έλευση όσων ζητούν άσυλο στη Γερμανία με μια σειρά επιθέσεων. (Τον Ιούλιο για παράδειγμα, Πακιστανός που είχε ζητήσει άσυλο τραυμάτισε επιβάτες σε τρένο στη Γερμανία με ένα τσεκούρι).

Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (ΑfD) έχει ήδη προετοιμάσει το έδαφος για να υποστηρίξει ότι η Μέρκελ δεν κατάφερε να προστατεύσει Γερμανούς πολίτες: Αμέσως μετά το περιστατικό στο Βερολίνο, η αρχηγός του AfD Φράουκε Πέτρι ανακοίνωσε ότι η απόφαση της Μέρκελ να διατηρήσει τα σύνορα ανοιχτά έβλαψε την εθνική ασφάλεια της Γερμανίας.

Τα ποσοστά του AfD έχουν αυξηθεί από τότε που η Μέρκελ επέλεξε τον Αύγουστο του 2015 να επιτρέψει σε Σύρους πρόσφυγες να υποβάλουν αίτηση για άσυλο στη Γερμανία. Πριν από την ανακοίνωση, η στήριξη προς το AfD βρισκόταν κοντά στο 4%. Από τότε, κινείται στις δημοσκοπήσεις κοντά στο 12% με 13%. Το κόμμα έχει ισχυρές επιδόσεις και στις τοπικές εκλογές, ειδικά στον Νότο της χώρας.

Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες η στήριξη προς το κόμμα είχε ατονίσει, εν μέσω διαμαχών για την ηγεσία και ενώ δυσκολευόταν να διευρύνει τη ρητορική του πέρα από τη μετανάστευση.

Με 10 μήνες να απομένουν ως τις γερμανικές εκλογές, δεν υπάρχει εγγύηση ότι το AfD θα καταφέρει να κεφαλαιοποιήσει την τελευταία επίθεση.

Αλλά αν συμβούν νέες επιθέσεις πριν οι Γερμανοί κατευθυνθούν στις κάλπες -μια πιθανότητα που δεν μπορεί να αποκλειστεί-, το AfD μπορεί να έχει περισσότερες ευκαιρίες να επεκτείνει την εκλογική του βάση. Και ανεξάρτητα από την επίδοσή του στις εκλογές του 2017, η άνοδός του θα επηρεάσει το γερμανικό πολιτικό φάσμα, καθώς τα υπόλοιπα κόμματα αναζητούν να ανταγωνιστούν μαζί του.

O εσωτερικός εχθρός

Η ακροδεξιά δεν είναι η μόνη απειλή που αντιμετωπίζει η Μέρκελ. Ορισμένοι από τους συμμάχους της εντός του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και του αδελφού κόμματός του στη Βαυαρία, της Χριστιανικής Κοινωνικής Ένωσης (CSU), έχουν ζητήσει αυστηρότερους μεταναστευτικούς κανόνες.

Αν και η κυβέρνηση της Μέρκελ έχει σκληρύνει τη στάση της απέναντι στους μετανάστες -για παράδειγμα, περιορίζοντας την πρόσβαση των μεταναστών σε επιδόματα και επισπεύδοντας τις απελάσεις όσων δεν παίρνουν άσυλο-, το CSU έχει απαιτήσει την εισαγωγή ποσοστώσεων για τους αιτούντες άσυλο. Μέχρι τώρα, η Μέρκελ έχει αρνηθεί να ικανοποιήσει την απαίτηση αυτή. Το κόμμα θα ήθελε επίσης πιο αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα και τη δημιουργία ειδικών ζωνών, όπου οι αιτούντες άσυλο θα κρατούνται για αξιολόγηση προτού λάβουν άδεια να μπουν στη χώρα.

Την ημέρα μετά την επίθεση του Βερολίνου, ο αρχηγός του CSU Χορστ Ζεεχόφερ ανέφερε ότι η Γερμανία πρέπει να επανεξετάσει τις πολιτικές άμυνας και μετανάστευσης.

Αντιμέτωπη με τον σκληρό ανταγωνισμό από το AfD και την αμφισβήτηση εντός του κόμματός της, η Μέρκελ βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση να σκληρύνει τις πολιτικές της ενόψει των εκλογών.

Τα γερμανικά κόμματα της αριστεράς και της κεντροαριστεράς, τα οποία τείνουν να καλωσορίζουν τους μετανάστες, θα έχουν δυσκολία να προσαρμοστούν στο μεταβαλλόμενο πολιτικό περιβάλλον. Καθώς το παραδοσιακό κεντροαριστερό κόμμα της χώρας, οι Σοσιαλδημοκράτες, έχουν χάσει έδαφος τα τελευταία χρόνια, άλλα κεντροαριστερά κόμματα όπως οι Πράσινοι ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις. Αλλά τα κόμματα αυτά θα δυσκολευτούν να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι η Γερμανία θα μείνει ανοιχτή για τους ξένους και πιο ασφαλής.

Η περίφραξη της ηπείρου

Οι επιπτώσεις από την επίθεση στο Βερολίνο δεν θα περιοριστούν στη Γερμανία. Η κυβέρνηση της Μέρκελ πιέζει για μεγαλύτερη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στον απόηχο των πρόσφατων επιθέσεων στη Γαλλία, στο Βέλγιο και στη Γερμανία και εν μέσω αυξανόμενης αβεβαιότητας για το μέλλον του ΝΑΤΟ, η άμυνα και η ασφάλεια θα είναι πιθανότατα δύο από τις λίγους τομείς όπου μπορεί να βρεθεί συναίνεση στο μπλοκ των 28.

Το ενδιαφέρον της Γερμανίας για την εξασφάλιση ευρωπαϊκής συνεργασίας στα θέματα αυτά θα μεγαλώσει, όπως και η στήριξή της για πιο αυστηρούς ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα του μπλοκ. Η Ευρώπη θα μπορούσε να κλείσει τις πόρτες της κατά μήκος των κύριων μεταναστευτικών μονοπατιών. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, αρκετές χώρες που βρίσκονται πάνω στα μονοπάτια αυτά έχουν εισαγάγει αυστηρότερα μέτρα στα σύνορα, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τις ροές μεταναστών μέσα από τα εδάφη τους. Αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήθελε τα μέλη της Ε.Ε. να άρουν σταδιακά τους ελέγχους αυτούς, δεν θα είναι εύκολο να τα πείσει.

Ένα μέρος του προβλήματος είναι η περιορισμένη επιρροή που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες και από τις οποίες ταξιδεύουν. Στο κεντρικό μεσογειακό μονοπάτι που συνδέει τη Βόρεια Αφρική με τη Νότια Ιταλία για παράδειγμα, δεν υπάρχουν πολλά που μπορούν να κάνουν οι Βρυξέλλες για να σταματήσουν τους οικονομικούς μετανάστες της Υποσαχάριας Αφρικής από το να ταξιδεύουν προς τα βόρεια μέσω της Λιβύης. Κατά συνέπεια, η Ιταλία πιθανότατα θα συνεχίσει να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος στο μεταναστευτικό το 2017. Αν και η Ρώμη θα ζητήσει μεγαλύτερη αλληλεγγύη από τους Ευρωπαίους εταίρους της, οι εκκλήσεις της δεν θα βρουν ανταπόκριση.

Δεν υπάρχουν πολλά που μπορούν να κάνουν οι χώρες στη Βόρεια και Ανατολική Ευρώπη για να βοηθήσουν την Ιταλία και έχουν συστηματικά αγνοήσει τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για διαμοιρασμό των μεταναστών σε όλο το μπλοκ.

Η κατάσταση στο ανατολικό μεσογειακό μονοπάτι που συνδέει την Τουρκία με την Ελλάδα, που έχει σταθεροποιηθεί για την ώρα, μπορεί να επιδεινωθεί.

Η Άγκυρα ακολουθεί τη συμφωνία στην οποία κατέληξε με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών στην Ευρώπη. Αλλά οι επερχόμενες εκλογές σε σημαντικά κράτη-μέλη της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Ολλανδία, δεν θα επιτρέψουν στο μπλοκ να εκπληρώσει την υπόσχεσή του να παραχωρήσει ελεύθερη μετακίνηση χωρίς βίζα για τους Τούρκους, ένα σημείο-κλειδί για τη συμφωνία.

Ακόμα χειρότερα, οι εντάσεις αυξάνονται ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της, οι οποίοι έχουν κατηγορήσει την Αθήνα ότι εφαρμόζει πολιτικές που δεν ευθυγραμμίζονται με τις απαιτήσεις του προγράμματος διάσωσης. Αν και η Αθήνα πιθανότατα θα ξεπεράσει τη διαμάχη, μια πολιτική κρίση στην Ελλάδα θα περιορίσει τη δυνατότητά της και την προθυμία της να συντονίσει τις μεταναστευτικές της πολιτικές με την Άγκυρα και τις Βρυξέλλες.

Το πρόσφατο μπαράζ επιθέσεων σε όλη την Ευρώπη θα διαμορφώσει τις προεκλογικές καμπάνιες. Η ασφάλεια θα είναι στο επίκεντρο στους δύο γύρους των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία, τον Απρίλιο και τον Μάιο.

Τα πιο δημοφιλή γαλλικά κόμματα -το συντηρητικό ρεπουμπλικανικό κόμμα και το εθνικιστικό Εθνικό Μέτωπο- θα επιδιώξουν τη στήριξη ενός εκλογικού σώματος που φοβάται τη σύνδεση ανάμεσα στη μετανάστευση και την τρομοκρατία. Ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα θα κερδίσει, η επόμενη κυβέρνηση στο Παρίσι πιθανότατα θα ασκήσει κριτική στη συμφωνία του Σένγκεν, η οποία καταργεί τους συνοριακούς ελέγχους και θα εισαγάγει πιο αυστηρές μεταναστευτικές πολιτικές.

Εν τω μεταξύ, στα βορειοανατολικά, η Ολλανδία προετοιμάζεται για βουλευτικές εκλογές τον Μάρτιο. Το ξενοφοβικό Κόμμα της Ελευθερίας προηγείται αυτή τη στιγμή στις δημοσκοπήσεις.

Ακόμα και αν τα εθνικιστικά και αντιμεταναστευτικά κόμματα της Ευρώπης δεν καταφέρουν να σχηματίσουν κυβερνήσεις, η αυξανόμενη δημοτικότητά τους θα αναγκάσει τους πιο μετριοπαθείς αντιπάλους τους να μετατοπίσουν την ατζέντα τους, για να μη χάσουν περισσότερες ψήφους.