Μέσα σε λίγες ημέρες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων το δόγμα της εξωτερικής του πολιτικής που έχτισε τόσα χρόνια και αναγκάζεται να προσεγγίσει χώρες με τις οποίες ο ίδιος είχε επιλέξει να οδηγηθεί σε πολιτική και οικονομική σύγκρουση.

Οι λόγοι πολλοί για τη στροφή της πολιτικής γραμμής της Αγκυρας: από τα προβλήματα της οικονομίας, με τη μεγάλη πτώση του τουρισμού, έως το Brexit, που μεταβάλλει τα δεδομένα για τη μελλοντική σχέση της Αγκυρας με την Ε.Ε. Πολιτικοί αναλυτές τονίζουν πως η απομάκρυνση του Αχμέτ Νταβούτογλου -του εμπνευστή του δόγματος- συνδέεται με την αλλαγή.

«Η Τουρκία προσπαθεί να μειώσει τις απειλές στην ασταθή γεωγραφική θέση στην οποία βρίσκεται. Παράλληλα έχει στόχο να βρει εναλλακτικές λύσεις στις ενεργειακές ανάγκες της, να αυξήσει την εμπορική της δραστηριότητα και να μεγεθύνει την οικονομία της», αναφέρει ο Φαχρετίν Αλτούν, πολιτικός αναλυτής και γενικός διευθυντής του κέντρου πολιτικών ερευνών SETA. Αυτός ήταν και ο λόγος της επαναπροσέγγισης της Αγκυρας με το Ισραήλ.

Οι πιέσεις των ΗΠΑ για την άμβλυνση των διαφορών των δύο χωρών ήταν δεδομένες, όμως, οι ανάγκες οδήγησαν στη συμφωνία με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Αυτό όμως που εξέπληξε περισσότερο ήταν η «συγγνώμη» του Ερντογάν προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού τον Νοέμβριο του 2015 από την τουρκική Αεροπορία κοντά στα σύνορα με τη Συρία.

Ο Τούρκος πρόεδρος έστειλε επιστολή απολογίας στον Πούτιν και στη συνέχεια είχε μακρά τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του. Είχε προηγηθεί, ωστόσο, το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, που έκανε ακόμη μεγαλύτερη την ανάγκη της Αγκυρας για αποκατάσταση των σχέσεων με τη Μόσχα.

Ο πρόεδρος Πούτιν, αμέσως μετά τη συνομιλία τους έδωσε εντολή για άρση των κυρώσεων στον τουρκικό τουρισμό, με αποτέλεσμα να τερματιστούν οι απαγορεύσεις στους Ρώσους που θέλουν να επισκεφθούν την Τουρκία.

Βασικός παράγοντας της στροφής του Ερντογάν είναι η οικονομία, όμως, και οι γεωπολιτικοί λόγοι δεν είναι αμελητέοι.

Ο Τούρκος πρόεδρος και το κόμμα του AKP στηρίζονται στις ψήφους του λαού αλλά βασίζονται και στην υποστήριξη επιχειρηματικών ομίλων που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό, στην ενέργεια, στις κατασκευές και τις εξαγωγές.

Με τις ρωσικές κυρώσεις η ζημιά που προκλήθηκε στην τουρκική οικονομία ξεπέρασε τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε 6 μήνες!

Οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρίες, που είχαν κυρίαρχο ρόλο στη Ρωσία, αποκλείονταν από τους διαγωνισμούς, η Αγκυρα κατέγραφε πτώση 95% στις αφίξεις Ρώσων τουριστών, αλλά και οι εξαγωγείς οπωροκηπευτικών, που είχαν ωφεληθεί από το εμπάργκο της Ε.Ε. προς τη Μόσχα, μετρούσαν τεράστιες ζημιές από την κατάσταση αυτή.

Εκατοντάδες ξενοδοχεία στην Αττάλεια παρέμεναν κλειστά καθώς δούλευαν με Ρώσους τουρίστες. Μόνο στην πόλη αυτή έφταναν 4 εκατομμύρια Ρώσοι. Οι επιχειρηματίες είχαν ξεκινήσει πιέσεις προς το AKP για να μαλακώσει η πολιτική προς τη Μόσχα. Ενας άλλος παράγοντας που οδήγησε στη «συγγνώμη» του Ερντογάν ήταν το θέμα της Συρίας.

Ενώ κάποτε η τουρκική κυβέρνηση μιλούσε για «προσευχή στη Δαμασκό», τους τελευταίους μήνες όχι μόνο είδε πως η Μόσχα και οι ΗΠΑ συνεργάζονταν για την παραμονή του Μπασάρ Αλ Ασαντ, αλλά υπήρχε ένας μεγαλύτερος κίνδυνος.

Η δημιουργία κουρδικού κράτους στη Βόρεια Συρία, σε συνδυασμό με τις ατελείωτες μάχες με τους Κούρδους στη Νοτιοανατολική Τουρκία, δημιούργησε μια «ντε φάκτο» κατάσταση τόσο επικίνδυνη που απειλούσε την ενότητα του τουρκικού κράτους.

Η Τουρκία ουσιαστικά αποδέχεται τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Πούτιν στη Συρία και φαίνεται πως στο ζήτημα αυτό θα υπάρξει ένας μεγάλος συμβιβασμός.

Ο Ερντογάν θα αποδεχθεί την παραμονή του Ασαντ, θα στηρίξει τις μάχες κατά των τζιχαντιστών και ως αντάλλαγμα επιθυμεί τη μη δημιουργία κράτους στη Βόρεια Συρία και την υποστήριξη της ενιαίας δομής της Συρίας ως μιας κρατικής οντότητας.

«Θα συνεργαστούμε με την Αγκυρα για την επίλυση της συριακής κρίσης», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, μετά την επικοινωνία Ερντογάν-Πούτιν. «Υστερα από την προσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία και το Ιράν θα υπάρξουν αλλαγές στην πολιτική της Συρίας. Η πολιτική των ΗΠΑ για τη δημιουργία κουρδικού διαδρόμου για το διαμελισμό της Συρίας τώρα φέρνει κοντά τις χώρες που θέλουν την ενιαία Συρία. Μη με φέρνετε στη θέση να πω αν η Τουρκία ήρθε στην ίδια πλευρά με τον Ασαντ», αναφέρει ο έμπειρος πολιτικός αναλυτής Αμντουλκαντίρ Σελβί, που διατηρεί στενές σχέσεις με το AKP.

Τα πολύνεκρα τρομοκρατικά χτυπήματα, που γίνονται με συχνότητα ένα το μήνα, στην Κωνσταντινούπολη και την Αγκυρα, έχουν οδηγήσει τον τουρισμό στο ναδίρ, γεγονός που έχει θορυβήσει πολύ την τουρκική ηγεσία. Η τρομοκρατία κατέλαβε αρκετό μέρος της συνομιλίας των Πούτιν-Ερντογάν. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να συνεργαστούν για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους.

Οι ρωσικές Αρχές πληροφόρησαν την Αγκυρα για την ταυτότητα των τρομοκρατών που χτύπησαν στο αεροδρόμιο «Κεμάλ Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης. Ο ένας από τους τρεις δράστες, που προκάλεσαν το μακελειό στο αεροδρόμιο με τους 43 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες, είναι από την Τσετσενία, ενώ οι άλλοι δύο από την Κεντρική Ασία (Ουζμπεκιστάν και Κιργιστάν). Ουσιαστικά, η αποκάλυψη αυτή φέρνει σε ισχυρή θέση τον Πούτιν που απαιτούσε από τον Ερντογάν να καταπολεμήσει το Ισλαμικό Κράτος και τον κατηγορούσε πως η τουρκική κυβέρνηση στηρίζει τους τζιχαντιστές.

Η Μόσχα έχει την τεχνογνωσία της καταπολέμησης του ισλαμικού τζιχάντ και ήδη υποσχέθηκε βοήθεια προς την Τουρκία στον τομέα αυτό.

Ισραήλ-Τουρκία

Η συμφωνία της Αγκυρας με το Ισραήλ για την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων των δύο χωρών ολοκληρώνει μια διετή προσπάθεια επαναπροσέγγισης. Οι σχέσεις των δύο χωρών είχαν φτάσει στο ναδίρ, μετά την επιδρομή των ισραηλινών κομάντος στο τουρκικό πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» -μέλος του στολίσκου που κατευθυνόταν στη Γάζα τον Μάιο του 2010- και το θάνατο 9 Τούρκων.

Οι ΗΠΑ πίεζαν για την αποκατάσταση των σχέσεων, όμως, ο Ερντογάν και ο Νταβούτογλου τότε στήριζαν την Αραβική Ανοιξη και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους που ήταν εχθροί του Ισραήλ. Η επικράτηση του τζιχάντ σε περιοχές του Ιράκ και της Συρίας και η δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη στη Λιβύη άλλαξαν πολλά.

Οι ΗΠΑ αποφάσισαν να γυρίσουν σελίδα στο θέμα της Αραβικής Ανοιξης και άρχισαν να πιέζουν την Τουρκία και το Ισραήλ να αποκαταστήσουν τις διακοπείσες διπλωματικές, οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις τους. Στο θέμα της Συρίας οι δύο χώρες έχουν παρόμοια συμφέροντα.

Το Ισραήλ δεν θέλει την παρουσία του Ιράν στη Συρία, αλλά και η Τουρκία επίσης δεν επιθυμεί ένα ισχυρό Ιράν στην περιοχή.

Οπως αποκάλυψε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, η συμφωνία των δύο χωρών ανοίγει και το δρόμο της συζήτησης για την κατασκευή αγωγού που θα μεταφέρει το ισραηλινό αέριο από τα κοιτάσματα του Λεβιάθαν προς την Τουρκία και από εκεί προς την Ευρώπη.

«Κάνουμε την προσέγγιση για να κερδίσουν οι λαοί των δύο χωρών», δήλωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διαγράφοντας όλα όσα είχε εκστομίσει τόσα χρόνια εναντίον του Ισραήλ. Η «ανθρωπιστική» οργάνωση IHH, η οποία είχε οργανώσει την αποστολή του «Μαβί Μαρμαρά» με τις ευλογίες του Ερντογάν, αντιδρά στη συμφωνία με το Ισραήλ και κατηγορεί το AKP πως «υποχωρεί απέναντι στους Εβραίους». Το Ισραήλ θα αποζημιώσει τις οικογένειες των θυμάτων του «Μαβί Μαρμαρά» με 20 εκατομμύρια δολάρια, ζήτησε συγγνώμη για το περιστατικό και θα επιτρέπει την αποστολή βοήθειας στους Παλαιστινίους μόνο μέσω ισραηλινών λιμανιών. Ενώ η Αγκυρα φέρεται να κόβει τα δεσμά της με τη Χαμάς.

 Σε επαγρύπνηση για νέα χτυπήματα του Ισλαμικού Κράτους

Σοκ έχει προκαλέσει στην Τουρκία η πολύνεκρη επίθεση στο αεροδρόμιο «Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης. Τρεις είναι οι δράστες, σύμφωνα με την Αστυνομία, και όλοι προέρχονται από την πρώην ΕΣΣΔ (Τσετσενία, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν). Οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είχαν προειδοποιήσει για πιθανά χτυπήματα εναντίον συγκεκριμένων στόχων, ανάμεσα στους οποίους το αεροδρόμιο και η Αγία Σοφία! Σύμφωνα με τον τουρκικό Τύπο, 25 τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους είναι έτοιμοι για να πραγματοποιήσουν επιθέσεις καμικάζι στο τουρκικό έδαφος και κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και την Αγκυρα. Από την αρχή του 2016 έχουν σημειωθεί 6 πολύνεκρα τρομοκρατικά χτυπήματα στην Κωνσταντινούπολη κι έχουν σκοτωθεί 74 άνθρωποι!

ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΩΣΤΙΔΗΣ

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής