Ωστόσο, η τεράστια οικονομική κρίση και οι κακουχίες του λαού της Βενεζουέλας έχουν κλονίσει το φρόνημα των μεσαίων στελεχών, που, μεταξύ άλλων, βλέπουν το κοινωνικό τους κύρος να εξανεμίζεται. «Κάποτε ο λαός σεβόταν τη στολή, αλλά σήμερα, που διαλύονται τα πάντα, μας αντιμετωπίζει με περιφρόνηση», δήλωσε στο Reuters ένας 33χρονος σμηναγός (ανώνυμα φυσικά, υπό το φόβο των κυρώσεων). Ολο το τελευταίο διάστημα ο υπουργός Αμυνας, Βλαδίμιρ Παδρίνο και η ηγεσία του στρατού πλαισιώνουν τον Νικολάς Μαδούρο ακόμη και σε πολιτικές εκδηλώσεις, δίνοντας προς τα έξω την εικόνα αρραγούς ενότητας της πολιτικής ηγεσίας και του στρατού. Ωστόσο οι προοπτικές κλιμάκωσης της βίας και του διχασμού και η κόπωση όχι μόνο των στρατιωτικών αλλά και της αστυνομίας, που είναι υποχρεωμένη να συγκρούεται καθημερινά με διαδηλωτές σε έναν ακήρυκτο «εμφύλιο του δρόμου», με θύματα και από τις δύο πλευρές (125 από τον Απρίλιο και τουλάχιστον 10 μόνο την περασμένη Κυριακή), έχουν φέρει τις δυνάμεις καταστολής στα όριά τους.

«Αν δεν υπερασπιστούμε το καθεστώς, θα χαρακτηριστούμε προδότες και θα καταστραφεί η ζωή και η καριέρα μας. Αν υπερασπιστούμε την κυβέρνηση, θα γίνουμε οι εχθροί του λαού», εξομολογήθηκε το δράμα του ένας 40χρονος αρχιλοχίας με 18 χρόνια προϋπηρεσία, από την παραμεθόρια πόλη Σαν Κριστόμπαλ, κοντά στην Κολομβία.
Οντας κομμάτι του λαού, οι ένστολοι της Βενεζουέλας αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα στην προμήθεια τροφίμων και στην υγειονομική περίθαλψη, ενώ εξαιτίας του πληθωρισμού ο μισθός τους δεν φθάνει για τις ανάγκες τους.

Αυτό αφορά βέβαια στη μεγάλη μάζα των στρατιωτικών και των αστυνομικών της Βενεζουέλας, αφού η νομενκλατούρα εξακολουθεί να μην επηρεάζεται από την κρίση. Πολλοί απόστρατοι έχουν θέσεις στην κυβέρνηση και σε δημόσιους οργανισμούς, ιδίως στη «χρυσή αγελάδα» PDVSA, την κρατική εταιρία πετρελαίου της Βενεζουέλας, όπου λύνουν και δένουν. Ορισμένοι ήταν σύντροφοι του Τσάβες στο αριστερό πραξικόπημα του 1992 κατά του ΔΝΤ, που έστειλε μεν τον αρχηγό του στη φυλακή, αλλά τον έκανε ήρωα στα μάτια του λαού και απογείωσε αργότερα την πολιτική του καριέρα.

«Από την προηγούμενη Κυριακή ο στρατός είναι ακόμη πιο διχασμένος. Αυτά που είδαν να κάνει ο Μαδούρο μεγάλωσαν τον προβληματισμό τους κι έχουν περισσότερες αμφιβολίες για το αν πρέπει να εξακολουθήσουν να στηρίζουν το καθεστώς», δήλωσε στο Reuters o Ερμπερτ Γκαρσία, απόστρατος στρατηγός, που διατέλεσε μέλος του επιτελείου και υπουργός του Τσάβες, αλλά εγκατέλειψε οριστικά τον Μαδούρο το 2015. Οι επαφές ωστόσο, που διατήρησε με συναδέλφους του του επιτρέπουν να αφουγκράζεται τον παλμό των γεγονότων από πρώτο χέρι.

Ενέργεια

Εκτός από το στρατό, σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις θα διαδραματίσουν οι διεθνείς ενεργειακές ισορροπίες. Λόγω των τεράστιων πετρελαϊκών της αποθεμάτων η Βενεζουέλα επηρεάζει τον ΟΠΕΚ και έχει δεσμούς αλληλεξάρτησης τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την Κίνα. Ο λόγος άλλωστε που το Πεκίνο στήριξε τον Μαδούρο στην παρούσα κρίση («η ψηφοφορία για τη Συντακτική Συνέλευση διεξήχθη ομαλά σε γενικές γραμμές», αποφάνθηκε το κινεζικό ΥΠΕΞ) είναι τα «δάνεια ζωής» που χορήγησε η Κίνα στη Βενεζουέλα για να αποφύγει τη χρεοκοπία, με αντάλλαγμα όχι μόνο φτηνό πετρέλαιο, αλλά και κατασκευαστικά έργα. Ουσιαστικά η παραμονή του Μαδούρο στην εξουσία εγγυάται στους Κινέζους ότι θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους!

Πιο περίπλοκη είναι η σχέση με τις ΗΠΑ, που επέβαλαν προσωπικές κυρώσεις στον Μαδούρο για να τον στραγγαλίσουν οικονομικά. Η επιβολή πετρελαϊκών κυρώσεων στη Βενεζουέλα δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, καθώς το αμερικανικό κράτος είναι τρόπον τινά… συνιδιοκτήτης της κρατικής πετρελαϊκής εταιρίας PDVSA, μέσω της κοινοπραξίας Citgo, που εδρεύει στις ΗΠΑ. Οπως σημείωσαν οι «Financial Times», οι ΗΠΑ δεν εισάγουν μόνο τεράστιες ποσότητες πετρελαίου από τη Βενεζουέλα για να καλύψουν τις ετήσιες ανάγκες τους, αλλά της… εξάγουν και ελαφρύ αμερικανικό αργό (κυρίως από σχιστολιθικές εξορύξεις) ώστε τα διυλιστήρια της Βενεζουέλας να φτιάχνουν μίγματα καλύτερης ποιότητας. Οσο παράξενο και αν ακούγεται, η Βενεζουέλα αναγκάζεται να εισάγει ορισμένους τύπους πετρελαίου και ντίζελ από το εξωτερικό, κυρίως από τη Citgo. Αν οι Αμερικανοί τής επιβάλουν κυρώσεις, θα αναγκαστεί να αναζητήσει άλλες, ακριβότερες πηγές. Ενα άλλο μέτρο που θα μπορούσαν να λάβουν οι ΗΠΑ είναι η απαγόρευση συναλλαγών της PDVSA σε δολάρια, στεγνώνοντας τα συναλλαγματικά αποθέματα του Καράκας.

Εκτός από τη Citgo, υπάρχουν και άλλα, ανεξάρτητα διυλιστήρια στις ΗΠΑ που αγοράζουν πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα. Η επιβολή κυρώσεων θα τους προκαλέσει σημαντική οικονομική ζημιά, αυξάνοντας το κόστος. «Τυχόν κυρώσεις στο Καράκας θα προκαλέσουν στρεβλώσεις στην αγορά αργού πετρελαίου. Θα παίρνουμε και πάλι το πετρέλαιο της Βενεζουέλας, απλώς θα το προμηθευόμαστε από τρίτες πηγές και θα το πληρώνουμε ακριβότερα», τόνισε ο Γκάρι Σίμονς των αμερικανικών διυλιστηρίων Valero.

Δεδομένου ότι η Βενεζουέλα θα αναζητήσει νέες αγορές, προς την Κίνα και την Ασία, ρίχνοντας τις τιμές, η Goldman Sachs υπολόγισε ότι οι απώλειες για την οικονομία της θα είναι 2,50 δολάρια το βαρέλι. Το κόστος θα είναι βαρύ για την ήδη γονατισμένη οικονομία της Βενεζουέλας, αλλά ένα μέρος του θα πληρώσουν οι Αμερικανοί καταναλωτές, καθώς η Citgo διυλίζει το 4,3% του πετρελαίου που καταλήγει στην αγορά. Κάποιες μάλιστα πολιτείες, όπως η Φλόριντα, είναι εξαρτημένες από το πετρέλαιο της Βενεζουέλας σε ποσοστό 20%.

Εχοντας προφανώς αυτά υπόψη ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Στίβεν Μνιούσιν, ξεκαθάρισε ότι προς το παρόν δεν εξετάζονται πετρελαϊκές κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας, επειδή «στόχος δεν είναι να πληγεί ο λαός της» («και η αμερικανική αγορά», θα μπορούσε να προσθέσει).

«Θα ξανάρθουν μαύρες μέρες αν επιστρέψουν οι λαϊκιστές στην εξουσία»

Οι λατινοαμερικανικές χώρες δεν έχουν λόγους να επιχαίρουν για τις εξελίξεις στο Καράκας, καθώς δημιουργούν κίνδυνο αποσταθεροποίησης σε όλη την περιοχή. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Αργεντινής, Μαουρίσιο Μάκρι, δεν έχασε την ευκαιρία να επισημάνει στους ψηφοφόρους τον κίνδυνο να ξανάρθουν μαύρες μέρες αν επιστρέψουν οι λαϊκιστές στην εξουσία.

Σε πολύ λίγες μέρες από σήμερα -και συγκεκριμένα στις 13 Αυγούστου- διεξάγεται στην Αργεντινή η προκριματική φάση των βουλευτικών εκλογών της 22ας Οκτωβρίου. Θεωρούνται πολύ κρίσιμες επειδή η ογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια για τα μέτρα λιτότητας που επέβαλε ο φιλελεύθερος Μάκρι, τα δύο τελευταία χρόνια, έχουν αναπτερώσει το ηθικό των οπαδών της Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ. Ο «κιρχνερικός» υποψήφιος στο Μπουένος Αϊρες, Ντανιέλ Φίλμους, διαχώρισε πάντως την περίοδο του Μαδούρο από εκείνη του Τσάβες, μασώντας τα λόγια του για τις εξελίξεις στη Βενεζουέλα. Ως συνέπεια, ο υπουργός Προεδρίας και δεξί χέρι του Μάκρι, Μάρκος Πένια, κατήγγειλε την υποκρισία των Αργεντινών λαϊκιστών, που «πορεύτηκαν χέρι χέρι με το καθεστώς Τσάβες επί 12 χρόνια (2003-2015) και εξακολουθούν και σήμερα να αντιμετωπίζουν με δύο μέτρα και δύο σταθμά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Η κυβέρνηση του Μπουένος Αϊρες προειδοποίησε ότι η Βενεζουέλα κινδυνεύει με αποβολή από την περιφερειακή οικονομική ένωση Mercosur, στην οποία εντάχθηκε χάρις στον Τσάβες το 2012. Ομως, μετά την επιστροφή δεξιών κυβερνήσεων σε Βραζιλία και Αργεντινή τα δημοκρατικά κριτήρια συμμετοχής στη Mercosur έγιναν πιο αυστηρά. Να σημειωθεί πως η μόνη χώρα που αποβλήθηκε από το κλαμπ ήταν η Παραγουάη (επίσης το 2012) για την πραξικοπηματική καθαίρεση του αριστερού προέδρου Φερνάντο Λούγο.

Μολονότι οι ισχυρότερες χώρες της περιοχής -ακόμη και κάποιες με μετριοπαθείς αριστερές κυβερνήσεις- καταδίκασαν απερίφραστα τις δικτατορικές πρακτικές του Μαδούρο (Μεξικό, Βραζιλία, Αργεντινή, Κολομβία, Περού, Ισημερινός κ.ά.), οι πολύχρονες ρίζες του μπολιβαριανού καθεστώτος στην περιοχή πιάνουν τόπο. Ετσι, εκτός από την αναμενόμενη στήριξη της Κούβας και της Βολιβίας, ο αριστερός συνασπισμός «Ευρύ Μέτωπο» της Ουρουγουάης καταδίκασε την… αμερικανική παρέμβαση στη Βενεζουέλα, παρότι ο Ουρουγουανός γενικός γραμματέας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, Λουίς Αλμάγρο, αποκάλεσε «ημέρα πένθους» την Κυριακή του συντακτικού δημοψηφίσματος.

Αίσθηση προκάλεσε και η στήριξη στον Μαδούρο του Κόμματος Εργαζομένων της Βραζιλίας, που έχει υπόδικους και τους δύο πρώην προέδρους του (Ντίλμα Ρούσεφ και Ινιάσιο Λούλα). Η κρίση στο Καράκας επηρεάζει και την προεκλογική εκστρατεία στο Μεξικό (οι κάλπες θα στηθούν το 2018), όπου ο αριστερός λαϊκιστής υποψήφιος πρόεδρος Λόπες Ομπραδόρ αποφεύγει να καταδικάσει τον Μαδούρο, περιοριζόμενος σε εκκλήσεις για διάλογο και ειρήνευση.

Ενδεχόμενη πτώση του καθεστώτος της Βενεζουέλας θα υπονομεύσει εκ βάθρων την περίφημη ALBA (Μπολιβαριανή Συμμαχία των Λαών της Αμερικής) που ίδρυσαν οι Τσάβες, Φιντέλ Κάστρο και ο Βολιβιανός Εβο Μοράλες, την εποχή που το αριστερό ρεύμα στη Λατινική Αμερική έμοιαζε ακατανίκητο.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ
[email protected]
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής