Η αρχική ιδέα ήταν της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη του 2015, προκειμένου να ανακουφιστούν από το βάρος της μετανάστευσης χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν τα έχει καταφέρει σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας της απόφασης μελών να την αγνοήσουν και μόνο ελάχιστοι αιτούντες άσυλο έχουν πραγματικά μετεγκατασταθεί.

Το ουγγρικό δημοψήφισμα, σε μεγάλο βαθμό, αποτελεί περισσότερο αποτέλεσμα εσωτερικών πολιτικών υπολογισμών παρά προσπάθεια να κατεβάσουν ρολά για ένα σχέδιο που δεν είχε επιβληθεί από την αρχή. Η κυβέρνηση στη Βουδαπέστη ελπίζει να αυξήσει την απήχησή της και να παίξει το ρόλο υπερασπιστή της εθνικής κυριαρχίας της χώρας, της ταυτότητας και της ασφάλειάς της. Αλλωστε, η Ουγγαρία κατατάσσεται κοντά στην κορυφή της Ευρώπης στον αριθμό των αιτήσεων ασύλου που έλαβε πέρυσι, σε σχέση με τον πληθυσμό της. Επιπλέον, η χώρα χρησίμευσε ως βασική χώρα διέλευσης για τους μετανάστες που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν απάντησε στην εισροή ανθρώπων κλείνοντας τα σύνορα της Ουγγαρίας, κατασκευάζοντας φράχτες και στέλνοντας στους μετανάστες ένα σαφές μήνυμα: ότι δεν είναι ευπρόσδεκτοι στην Ουγγαρία. Η κίνηση αυτή ευθυγραμμίζεται με την εθνικιστική ρητορική, την οποία έχει κατά την τελευταία δεκαετία χρησιμοποιήσει το κόμμα Fidesz για να εδραιώσει τη θέση του ως κυρίαρχη πολιτική δύναμη της Ουγγαρίας, αποτρέποντας τους ψηφοφόρους να μετακινήσουν τη στήριξή τους στο πιο δεξιό κόμμα Jobbik.

Αλλά η Βουδαπέστη δεν δίνει παράσταση μόνο για τους πολίτες της, αλλά και για τις Βρυξέλλες. Η Ουγγαρία θέλει να καταστήσει σαφές ότι, μαζί με τους γείτονές της στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, θα αντισταθεί στις προσπάθειες της Ε.Ε. για την επιβολή αποφάσεων στα κράτη-μέλη. Ολόκληρη η εκστρατεία της κυβέρνησης για το δημοψήφισμα συνδέεται με τον ευρωσκεπτικισμό. Πουθενά αλλού δεν είναι τόσο εμφανείς οι πολιτικοί στόχοι της κυβέρνησης Ορμπαν όσο στον τρόπο που τίθεται το ερώτημα του δημοψηφίσματος: «Θέλετε η Ε.Ε., ακόμη και χωρίς την έγκριση του ουγγρικού κοινοβουλίου, να μπορεί να ορίζει την υποχρεωτική μετεγκατάσταση των μη Ούγγρων πολιτών στην Ουγγαρία;».

Το δημοψήφισμα θα έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις ευρύτερα στην Ευρώπη. Ενα αποτέλεσμα υπέρ της ουγγρικής κυβέρνησης, ειδικά αν κερδίσει με μεγάλη διαφορά, θα παγιώσει τη θέση της ως μιας από τις πιο ευρωσκεπτικιστικές κυβερνήσεις στην Ευρώπη. Ολα τα μέλη της Ομάδας Βίζεγκραντ -η οποία, εκτός από την Ουγγαρία, περιλαμβάνει τις Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία- έχουν απορρίψει το ευρωπαϊκό σχέδιο μετεγκατάστασης, με την Ουγγαρία να είναι η μόνη χώρα που το θέτει σε ψηφοφορία.

Η Βουδαπέστη είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα για να αμφισβητήσει την εξουσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ισχυριζόμενη ότι οι ψηφοφόροι έχουν εξουσιοδοτήσει την κυβέρνηση να αγνοήσει τις ευρωπαϊκές αποφάσεις της Ε.Ε., πέρα από το θέμα της μετανάστευσης. Ως απάντηση, η Επιτροπή πιθανότατα θα απειλήσει την Ουγγαρία με επιβολή κυρώσεων. Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη δηλώσει ότι θα μπορούσαν να αναστείλουν τα αναπτυξιακά κεφάλαια για χώρες που αποτυγχάνουν να τηρήσουν το σχέδιο αναδιανομής τους. Αν οι Βρυξέλλες κάνουν πράξη την απειλή, η Ουγγαρία -αποδέκτης των ευρωπαϊκών κονδυλίων- θα αντιμετωπίσει σοβαρό οικονομικό πλήγμα.

Ωστόσο, οι πιθανότητες επιβολής σημαντικών κυρώσεων της Ε.Ε. στην Ουγγαρία είναι μικρές. Στον απόηχο της απόφασης του Ηνωμένου Βασιλείου να εγκαταλείψει το μπλοκ, οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. διστάζουν πλέον να επιβάλλουν κυρώσεις στα κράτη-μέλη από το φόβο επιδείνωσης του ευρωσκεπτικισμού που σαρώνει την ήπειρο. Η Ισπανία και η Πορτογαλία, για παράδειγμα, δεν τιμωρήθηκαν τον Ιούλιο για την αποτυχία τους να πετύχουν τους στόχους του 2015 για το έλλειμμα. Επιπλέον, οι κυρώσεις εναντίον ενός κράτους-μέλους απαιτούν ομόφωνη έγκριση, πράγμα απίθανο να πετύχουν οι Βρυξέλλες, έχοντας υπόψη ότι η Πολωνία έχει ήδη δηλώσει ότι θα ασκήσει βέτο σε οποιαδήποτε κίνηση για επιβολή κυρώσεων εναντίον της Βουδαπέστης. Ως αντάλλαγμα, η Ουγγαρία έχει δεσμευτεί ότι θα προστατεύσει τη Βαρσοβία, σε περίπτωση που φουντώσει η συνεχιζόμενη διαφωνία της με τις Βρυξέλλες για το κράτος δικαίου.

Στο μεταξύ, το ουγγρικό δημοψήφισμα θα μπορούσε να εμπνεύσει κυβερνήσεις με τις ίδιες ιδέες και πολιτικά κόμματα στην Ευρώπη να ζητήσουν παρόμοια δημοψηφίσματα. Αν η Βουδαπέστη σήμερα δει μια μαζική λαϊκή στήριξη, μπορεί και άλλες κυβερνήσεις να προσπαθήσουν να μιμηθούν τη στρατηγική του Fidesz, καλλιεργώντας τον εθνικισμό στη χώρα τους για να ενισχύσουν την πολιτική τους φήμη. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα σε ολόκληρη την ήπειρο θα επιδοκιμάσουν το ουγγρικό δημοψήφισμα, μετά το τέλος του, και πολλά έχουν υποσχεθεί να διεξαγάγουν δημοψηφίσματα για τη συμμετοχή τους στην Ε.Ε. ή την ευρωζώνη.

Αν και το ουγγρικό δημοψήφισμα θα τροφοδοτήσει το εθνικιστικό και ευρωσκεπτικιστικό συναίσθημα, διαβρώνοντας τους δεσμούς της Βουδαπέστης με τις Βρυξέλλες, είναι απίθανο να οδηγήσει σε αξιοσημείωτη αλλαγή της ουγγρικής πολιτικής. Η κυβέρνηση του Fidesz είναι ιδεολογικά αντίθετη με την ιδέα της υπερεθνικής ολοκλήρωσης και βλέπει την Ε.Ε. ως σύμφωνο μεταξύ κυρίαρχων εθνών και όχι ως φεντεραλιστικό πρότζεκτ. Ως εκ τούτου, η Ουγγαρία θα συνεχίσει να αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια των Βρυξελλών να απαιτήσουν την κυριαρχία από τα μέλη της Ε.Ε., αποφεύγοντας την ένταξη στην ευρωζώνη και παραμένοντας επιφυλακτική στα σχέδια προώθησης της ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης κατά τα επόμενα χρόνια.

Ωστόσο, παρά το ενδιαφέρον της Ουγγαρίας για αλλαγή της ευρωπαϊκής συνθήκης, η Ευρώπη δεν έχει πολλή όρεξη για σημαντική αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου του μπλοκ. Η Ουγγαρία, επιπλέον, δεν είναι ούτε έτοιμη ούτε πρόθυμη να εγκαταλείψει την Ε.Ε. Η χώρα εξακολουθεί να εξαρτάται από τα κεφάλαια και τις επιδοτήσεις του μπλοκ για οικονομική ανάπτυξη και ως κόμβος παραγωγής αγαθών με κατεύθυνση τη Δυτική Ευρώπη, δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει την πρόσβασή της στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε.

Αρα, η ουγγρική κυβέρνηση θα συνεχίσει να είναι ένας από τους δυνατότερους επικριτές της Ε.Ε., αλλά η Βουδαπέστη θα υπολογίσει τις κινήσεις της, ώστε να μη θέσουν σε κίνδυνο τη συμμετοχή της στο μπλοκ. Η Ουγγαρία μπορεί να συνταχθεί με τις χώρες που θέλουν να μετατρέψουν την Ε.Ε. σε ένα διακυβερνητικό σύστημα, αντί για ομοσπονδιακό, αυτό όμως απέχει πολύ από το να θέσει σε ψηφοφορία τη συμμετοχή της στο μπλοκ. Ακόμα κι έτσι, η στρατηγική της δεν είναι χωρίς κινδύνους. Η επίμονη ευρωσκεπτικιστική ρητορική, σε συνδυασμό με μια ισχυρή ακροδεξιά αντιπολίτευση, θα μπορούσε να «οδηγήσει στη γωνία» την κυβέρνηση της Ουγγαρίας, αναγκάζοντάς τη να στραφεί πιο πολύ προς τον εθνικισμό στις πολιτικές της, να αποξενώσει τους συμμάχους και τους επενδυτές και να δημιουργήσει αστάθεια.

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής