-Πώς ξεκινά η προετοιμασία της συγγραφής ενός βιβλίου;

Ενα βιβλίο όπως το «Κομφούκιος – Πλάτων: Σοφός-βασιλιάς και φιλόσοφος-βασιλιάς» απαιτεί μία μακρά περίοδο προετοιμασίας για τη συλλογή του αναγκαίου υλικού. Ο ερευνητής πρέπει να είναι οπλισμένος με υπομονή και επιμονή, λόγω των δυσχερειών, που οφείλονται: στις εγγενείς δυσκολίες προσέγγισης μιας αρχαίας σκέψης, στις ερμηνευτικές δυσκολίες εξαιτίας της φύσης της κινεζικής γλώσσας, στην απουσία μιας παράδοσης στις σινικές μελέτες στη χώρα μας, στην έλλειψη βιβλιογραφίας και στη δυσκολία κατανόησης μιας πνευματικής παράδοσης που, κατά τον Φουκό, συνιστά «ετεροτοπία». Αφού υπερβεί αυτά τα εμπόδια και συλλέξει το απαραίτητο υλικό, πρέπει να προχωρήσει με πνευματική ανοιχτότητα και σεβασμό στην ετερότητα, κρατώντας ίσες αποστάσεις από τις δύο διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις που εξετάζει.

-Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η μελέτη «Κομφούκιος -Πλάτων: Σοφός-βασιλιάς και φιλόσοφος-βασιλιάς», εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ;

Η θεματική του βιβλίου εντάσσεται στα γενικότερα ερευνητικά ενδιαφέροντά μου, τα οποία περιλαμβάνουν την ελληνική και κινεζική φιλοσοφία. Οσο για τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ, έχουμε συνεργαστεί και στο παρελθόν. Είναι ανοιχτές στο καινούργιο, μακριά από την αντίληψη του βιβλίου ως καταναλωτικού προϊόντος, και διακρίνονται για τη σοβαρότητα και την υπευθυνότητά τους. Τι καλύτερο μπορεί να περιμένει κανείς από έναν εκδότη;

-Ο τίτλος «Κομφούκιος – Πλάτων Σοφός-βασιλιάς και φιλόσοφος- βασιλιάς» είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

Ο τίτλος αναφέρεται σε δύο ιδανικές μορφές, που αποτελούν την κορωνίδα της πολιτικής και ηθικής θεωρίας που εισηγούνται ο Κομφούκιος και ο Πλάτων. Είναι οι ιδανικοί άρχοντες που συγκεντρώνουν τη γνώση, την ηθική αρετή και την πολιτική εξουσία. Οι δύο στοχαστές, μολονότι ζουν σε δύο διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές συνθήκες, προσφεύγουν στην ίδια λύση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές συγκρούσεις, την κρίση των παραδοσιακών θεσμών, την ηθική αποσύνθεση και τις εμφύλιες συρράξεις. Απορρίπτουν, έτσι, τα έως τότε ισχύοντα κριτήρια της ανδρείας, του πλούτου και της καταγωγής και εισηγούνται την παρέμβαση της γνώσης, σε συνδυασμό με την ηθική αρετή, στις δημόσιες υποθέσεις. Και για τους δύο μόνο ένας ηθικός άρχοντας μπορεί να επαναφέρει τη χαμένη ενότητα και την ειρήνη στη χώρα και να κυβερνήσει ενάρετα.

-Τι ήταν ο Κομφούκιος;

Ο Κομφούκιος ήταν ένας βαθιά μορφωμένος άνθρωπος για την εποχή του, που, απογοητευμένος από την κακή διακυβέρνηση και την αναρχία στην πατρίδα του, ταξίδεψε επί πολλά χρόνια σε διάφορα κινεζικά κρατίδια, προσπαθώντας να μετατρέψει σε πράξη το πολιτικό του όραμα: την άσκηση πολιτικής εξουσίας. Μη μπορώντας να εκπληρώσει το όνειρό του, επέστρεψε στην πατρίδα του και αφοσιώθηκε στη διδασκαλία. Είναι ο πρώτος γνωστός διδάσκαλος στην κινεζική Ιστορία. Η διδασκαλία του, που εμπεριέχεται στα «Ανάλεκτα», επηρέασε βαθιά την κινεζική σκέψη και εξακολουθεί να ασκεί μεγάλη επιρροή και σήμερα.

 -Και ο δικός μας Πλάτων;

Ο Πλάτων ήταν μαθητής του Σωκράτη και ιδρυτής της Ακαδημίας, του πρώτου ιδρύματος προαγωγής της επιστημονικής μελέτης. Ονειρό του ήταν η πολιτική μεταρρύθμιση της κοινωνίας, γι’ αυτό ταξίδεψε επανειλημμένως στη Σικελία, στην προσπάθειά του να εφαρμόσει στην πράξη το όραμά του, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η «Πολιτεία», στην οποία αναπτύσσει τη θεωρία του φιλοσόφου-βασιλιά, συνοψίζει όλη τη φιλοσοφία του.

-Γιατί προσπαθήσατε στη μελέτη να παρουσιάσετε και τους δύο;

Γιατί ο Κομφούκιος και ο Πλάτων είναι οι πηγές από τις οποίες ρέουν ο απω-ανατολικός και ο δυτικός πολιτισμός και το να συγκρίνεις τη σκέψη τους είναι σαν να ξεκινάς να βρεις αυτές τις πηγές. Κάπως έτσι αναφέρεται στους δύο αρχαίους στοχαστές ο Zong-qi Cai, γνωστός καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας, και η άποψη αυτή με βρίσκει απολύτως σύμφωνη. Ο Πλάτων επηρέασε βαθιά την πορεία της φιλοσοφικής σκέψης και ο Κομφούκιος της κινεζικής σκέψης. Δεν είναι καθόλου υπερβολικό να πούμε ότι στα ίχνη τους πορευόμαστε εδώ και 2.500 χρόνια. Με αυτούς άλλαξε η συνολική οπτική για τον ορθό τρόπο ζωής.

-Ποιες είναι οι διαφορές και σε ποια σημεία έχουν κοινά σημεία σε αυτά που έλεγαν;

Οι διαφορές είναι πολλές και σημαντικές, καθώς έζησαν σε δύο διαφορετικά κοινωνικοπολιτικά συστήματα. Αν θέλουμε να τα ορίσουμε με φιλοσοφικούς όρους, ο Κομφούκιος σχετίζεται με τον κόσμο του «γίγνεσθαι», της αέναης μεταβολής και της συμπληρωματικότητας των αντιθέτων, ενώ ο Πλάτων με το «είναι», την αναζήτηση της αλήθειας και τη διαλεκτική μέθοδο. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικά αυτά που τους φέρνουν κοντά: η πίστη στην αρετή και τη γνώση και η σύζευξη γνώσης και πολιτικής μέσω της ηθικής. Αυτό ακριβώς εκπροσωπούν ο κομφουκιανός σοφός-βασιλιάς και ο πλατωνικός φιλόσοφος-βασιλιάς.

-Ποιο είναι το μοντέλο πολιτικής διακυβέρνησης που προτείνουν;

Και οι δύο προτείνουν τη βαθιά ενότητα γνώσης και ηθικής και τις θέτουν στην υπηρεσία της πολιτικής. Δηλαδή, η άσκηση της πολιτικής εξουσίας προϋποθέτει γνώση και ενάρετο χαρακτήρα, στοιχεία που ενσαρκώνουν ο σοφός-βασιλιάς και ο φιλόσοφος-βασιλιάς. Και οι δύο εισηγούνται ένα πολιτικό μοντέλο, το οποίο δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τις ηθικές τους αντιλήψεις. Το γεγονός ότι δεν είδαν τη θεωρία τους να πραγματώνεται, τους φέρνει ακόμη πιο κοντά. Η δε επιμονή τους στη σύζευξη ηθικής και πολιτικής τούς καθιστά πιο επίκαιρους από ποτέ.