Τι είναι η βιταμίνη D και ποια είναι η δράση της;

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που, όπως γνωρίζουμε εδώ και χρόνια, έχει άμεση σχέση με την υγεία των οστών. Αυτή η δράση της την έχει κάνει, επίσης, εδώ και πολλά χρόνια, απαραίτητη για την πρόληψη της οστεοπόρωσης και της ραχίτιδας. Η σύνθεσή της γίνεται στο δέρμα με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας, ενώ υπάρχει και σε τροφές.
Βάσει των συγκεκριμένων αυτών χαρακτηριστικών της, δηλαδή ότι μπορεί να παραχθεί στο σώμα, ότι έχει συγκεκριμένους ιστούς-στόχους και ότι δεν είναι απαραίτητο να παρασχεθεί μέσω της διατροφής, η βιταμίνη D χαρακτηρίζεται από κάποιους ως «ορμόνη».

Από την υγεία των οστών έως τη ρύθμιση του σακχάρου

Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για τη βιταμίνη D έχει αυξηθεί γιατί εκτός από τη γνωστή της δράση στον μεταβολισμό και την υγεία των οστών μας, ένα πλήθος μελετών τη συνδέει με:

• Κυτταρική ανάπτυξη, μυϊκή λειτουργία, καταπολέμηση των λοιμώξεων, μείωση των φλεγμονών.
• Οι μελέτες δείχνουν επίσης προστατευτική δράση σε αυτοάνοσα νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, σκλήρυνση κατά πλάκας, ψωρίαση κ.ά.),
• Καρδιολογικά νοσήματα (στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια).
• Αρτηριακή υπέρταση.
• Κατάθλιψη.
• Παχυσαρκία.
• Κακοήθειες (παχέος εντέρου, μαστού, προστάτη).
• Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Ποια η σχέση βιταμίνης D και σακχαρώδους διαβήτη;

Η δυσλειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος, η αντίσταση στην ινσουλίνη και η συστηματική φλεγμονή αποτελούν βασικούς μηχανισμούς-ορόσημα στην εμφάνιση και την εξέλιξη του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Καθημερινές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, διατροφικές συνήθειες, παχυσαρκία και χρήση αλκοόλ, φαίνεται να συμμετέχουν δυναμικά στην παθογένεια του σακχαρώδους διαβήτη. Επίσης φαίνεται να υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ αντίστασης στην ινσουλίνη και ανεπάρκειας βιταμίνης D.

Μελέτες δείχνουν πως η συσχέτιση χαμηλών επίπεδων 25 υδρόξυ-βιταμίνης D (η μορφή στην οποία μετατρέπεται η βιταμίνη D στο ήπαρ) και μεταβολικού συνδρόμου είναι περισσότερο έντονη και ξεκάθαρη σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα. Οσον αφορά στους μηχανισμούς που θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί τα υψηλοτέρα επίπεδα βιταμίνης D μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, υπάρχουν διάφορες απόψεις.

• Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας έχουν υποδοχείς βιταμίνης D, οπότε η έλλειψη της βιταμίνης οδηγεί σε μειωμένη έκκριση ινσουλίνης και άρα σε αύξηση του σακχάρου του αίματος.
• Μελέτες επίσης αποδεικνύουν πως οι δραστικοί μεταβολίτες της βιταμίνης D προστατεύουν ινσουλινοπαραγωγά β-κύτταρα από φλεγμονή και κυτταρικό θάνατο.

Ποιες είναι οι πηγές από τις οποίες αντλούμε βιταμίνη D;

Ο ήλιος. H κύρια παραγωγή βιταμίνης D (περίπου το 90%) γίνεται στο δέρμα μας με τη βοήθεια του ήλιου. Το θετικό δε, είναι πως μόλις 10-20 λεπτά την ημέρα με μόνο το πρόσωπο και τα χέρια εκτεθειμένα στον ήλιο αρκούν για να συνθέσουμε την απαιτούμενη ποσότητα. Συνεπώς, δεδομένου ότι τα επίπεδα της βιταμίνης D του οργανισμού επηρεάζονται από τη φυσική έκθεση του σώματος στον ήλιο, θα περίμενε κανείς ότι στις ηλιόλουστες χώρες της Μεσογειακής Λεκάνης και ακόμα περισσότερο στην Ελλάδα που χαρακτηρίζεται από παρατεταμένη ηλιοφάνεια, οι κάτοικοι θα είχαν επαρκή επίπεδα συγκεντρώσεων βιταμίνης D στον ορό του αίματός τους. Μελέτες όμως δείχνουν ότι, αντίθετα με το αναμενόμενο, υπάρχει έλλειψη βιταμίνης D στους εν λόγω πληθυσμούς. Αυτό το γεγονός που περιγράφεται ως «μεσογειακό παράδοξο» (υψηλός επιπολασμός χαμηλού status βιταμίνης D παρά τη φαινομενική ηλιοφάνεια) αφορά και τη χώρα μας και είναι πιθανόν να οφείλεται:

• στην υπερβολική χρήση αντηλιακών,
• στον φόβο να εκτεθούμε στον ήλιο (πρόληψη καρκίνου του δέρματος),
• στο σκούρο χρώμα δέρματος του μεσογειακού πληθυσμού (στο δέρμα σκούρου χρώματος δεν είναι εφικτή η σύνθεση της βιταμίνης D με τη βοήθεια του ήλιου, καθώς η μελανίνη δρα ως φίλτρο στην απορρόφηση της UVB ακτινοβολίας),
• στις διαφορετικές διατροφικές συνήθειες (σε αντίθεση με τη Βόρεια Ευρώπη, στις μεσογειακές χώρες δεν καταναλώνονται λιπαρές τροφές, τροφές δηλαδή που περιέχουν βιταμίνη D).

Η διατροφή. Οι τροφές από τις οποίες μπορούμε να πάρουμε βιταμίνη D είναι τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια και κυρίως τα λιπαρά ψαριά, το μουρουνέλαιο, ο κρόκος του αβγού, οι ξηροί καρποί, τα μανιτάρια, τα εμπλουτισμένα τρόφιμα και κάποια συμπληρώματα διατροφής.

Πόσο πολύτιμη είναι τελικά η «βιταμίνη του ηλίου» για τους δύο τύπους διαβήτη;

Χάρη στις δεκάδες κλινικές μελέτες που έχουν φωτίσει τις δράσεις της βιταμίνης D, σήμερα γνωρίζουμε ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D αποτελεί παγκόσμια απειλή για την υγεία. Φαίνεται δε ότι τα υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D σχετίζονται με μειωμένα συμπτώματα COVID-19 (κάτι που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης).

Το βέβαιο είναι ότι ο ρόλος της βιταμίνης D στην παθογένεια, την πρόληψη και τη θεραπεία και των δύο τύπων διαβήτη αφορά όλες τις εθνικότητες και όλες τις ηλικίες και ο κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 αυξάνεται με τη μείωση των επιπέδων της βιταμίνης D, ενώ σχετιζόμενη με τη βιταμίνη D φαίνεται ότι είναι και η γενετική προδιάθεση για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1.

Υπερόπλο υγείας

Για τους παραπάνω λόγους είναι που η «βιταμίνη του ήλιου» θεωρείται υπερόπλο υγείας. Τελευταία δε, εκτός του ότι κινεί τα νήματα για την καλή λειτουργία του οργανισμού, μαθαίνουμε από μελέτες ότι είναι πιθανόν να αποτελεί το «κλειδί ενεργοποίησης» των γονιδίων μας, κάτι που μένει να αποδειχτεί.

Εμείς που ζούμε στην Ελλάδα, χώρα που ο ήλιος τη «λούζει» με φως για πολλές ώρες την ημέρα,  μπορούμε πολύ εύκολα να κάνουμε τη βιταμίνη D ένα πασπαρτού για όλα τα «κλειδωμένα μυστικά» της υγείας μας.

*Από το ένθετο Διαβήτης που κυκλοφορεί με τον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής

Ειδήσεις Σήμερα

Xωρίζουν ξαφνικά και πέφτει βόμβα στη Μάνη – Το μεγάλο spoiler για τη Γη της ελιάς

Γιώργος Λιάγκας: Η έκτακτη ανακοίνωση από τον ANT1

Εξομολογήσεις που σοκάρουν – Επώνυμες που έδωσαν σκληρή μάχη με τη νευρική ανορεξία

Eurovision 2025: Τι συμβαίνει με την «Αστερομάτα» και τα στοιχήματα

Ένα ανοιξιάτικο παλάτι γεμάτο λουλούδια – Η Δανάη Μπάρκα έχει ένα σπίτι που θα ζηλέψεις

Τέρμα τα ψέματα, τρεις μήνες έμειναν μέχρι το καλοκαίρι – Πώς θα ξεκινήσετε σωστά δίαιτα

 Η σπανακόπιτα όπως δεν την έχετε φανταστεί – H συνταγή που πρέπει να δοκιμάσετε