Οι βηματοδότες είναι ηλεκτρονικές συσκευές οι οποίες εμφυτεύονται σε ασθενείς που πάσχουν από βραδυκαρδία και οι οποίες στέλνουν μικρά ηλεκτρικά ερεθίσματα στην καρδιά με σκοπό τη διατήρηση της καρδιακής συχνότητας στα επιθυμητά επίπεδα. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο εμφυτεύονται διεθνώς πάνω από 700.000 βηματοδότες.

Συμβατικοί βηματοδότες

Τα συμβατικά βηματοδοτικά συστήματα αποτελούνται από τη γεννήτρια που έχει περίπου το μέγεθος ενός σπιρτόκουτου και ένα έως δύο ηλεκτρόδια που μεταφέρουν τα ηλεκτρικά ερεθίσματα στις καρδιακές κοιλότητες. Η εμφύτευση της γεννήτριας γίνεται στο θώρακα και απαιτεί μια χειρουργική τομή η οποία οδηγεί στο σχηματισμό μιας μικρής ουλής. Η συσκευή μπορεί να προβάλλει στο θώρακα, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους και λεπτούς ασθενείς. Τα ηλεκτρόδια συνδέονται με τη γεννήτρια και προωθούνται μέσα από τις φλέβες του θώρακα στην καρδιά. Η εμφύτευση των συμβατικών βηματοδοτικών συστημάτων συνοδεύεται από μια μικρή πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών που σχετίζονται κυρίως με τη χειρουργική τομή και την τοποθέτηση των ηλεκτροδίων.

Βηματοδότης χωρίς ηλεκτρόδια (leadless pacemaker)

Πρόκειται για μια νέα γενιά βηματοδοτών που είναι εξαιρετικά μικροί σε μέγεθος και εμφυτεύονται άμεσα στην καρδιά χωρίς τη χρήση ηλεκτροδίων. Έχουν κυλινδρικό σχήμα (περίπου σαν μια πολύ μικρή και λεπτή μπαταρία), δεν έχουν ηλεκτρόδια και το μέγεθός τους είναι περίπου δέκα φορές μικρότερο από αυτό ενός κλασικού βηματοδότη.

Με τοπική αναισθησία

Η εμφύτευση του βηματοδότη χωρίς ηλεκτρόδια πραγματοποιείται στο αιμοδυναμικό εργαστήριο από ομάδα ειδικά εκπαιδευμένων επεμβατικών καρδιολόγων. Η διαδικασία της επέμβασης είναι παρόμοια με αυτή της στεφανιογραφίας και γίνεται με τοπική αναισθησία. Ο μικροσκοπικός αυτός βηματοδότης είναι προσαρμοσμένος πάνω σε έναν καθετήρα. Μετά από μια απλή παρακέντηση, η συσκευή προωθείται μέσα από τις φλέβες του οργανισμού, στην κατάλληλη θέση στη δεξιά κοιλία της καρδιάς και απελευθερώνεται με έναν ειδικό μηχανισμό.

Ελαχιστοποίηση των επιπλοκών

H διάρκεια της επέμβασης είναι περίπου 1 ώρα. Μετά την εμφύτευση δεν απαιτείται ακινητοποίηση του χεριού του ασθενή, δεν σχηματίζεται ουλή ενώ παράλληλα η συσκευή δεν προβάλλει στο θώρακα.

Με τη χρήση των νέων βηματοδοτών, αποφεύγονται σε μεγάλο ποσοστό επιπλοκές που σχετίζονται με την εμφύτευση ενός συμβατικού βηματοδότη και των ηλεκτροδίων που τον συνοδεύουν όπως ο πνευμοθώρακας, οι μετακινήσεις καλωδίων, τα αιματώματα, οι λοιμώξεις, η θρόμβωση φλεβών και η ανεπάρκεια της τριγλώχινας βαλβίδας.

Και… διαδικτυακή παρακολούθηση του βηματοδότη

Μετά την εμφύτευση, υπάρχει η δυνατότητα ελέγχου της λειτουργίας της συσκευής από μακρινή απόσταση μέσω διαδικτύου (internet). Σε αντίθεση με τους περισσότερους συμβατικούς, η εμφύτευση αυτού του τύπου βηματοδότη δεν αποτελεί αντένδειξη για να υποβληθεί ο ασθενής σε μαγνητική τομογραφία.

Η διάρκεια ζωής της μπαταρίας των βηματοδοτών χωρίς ηλεκτρόδια είναι συγκρίσιμη ή και μεγαλύτερη από εκείνη των συμβατικών.

Ενδείξεις και αντενδείξεις

Οι βηματοδότες χωρίς ηλεκτρόδια δεν είναι κατάλληλοι για όλους τους ασθενείς και η εμφύτευσή τους περιορίζεται σε παθήσεις στις οποίες απαιτείται ηλεκτρική υποστήριξη μόνο της μίας καρδιακής κοιλότητας.

Σήμερα η εμφύτευση βηματοδοτών χωρίς ηλεκτρόδια θεωρείται ιδανική επιλογή στις εξής περιπτώσεις:

• ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς που είναι επιρρεπείς σε λοιμώξεις
• ασθενείς με ιστορικό λοίμωξης σε συμβατικό βηματοδοτικό σύστημα
• ασθενείς στους οποίους δεν είναι δυνατή η εμφύτευση των ηλεκτροδίων λόγω κακής βατότητας του φλεβικού δικτύου (προηγούμενες επεμβάσεις, ακτινοθεραπείες, καρκινοπαθείς κ.λπ.)
• ασθενείς που τους απασχολεί το αισθητικό αποτέλεσμα.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, βηματοδότες χωρίς ηλεκτρόδια έχουν εμφυτευθεί σε περισσότερους από 20.000 ασθενείς. Στην Ελλάδα οι επεμβάσεις αυτές γίνονται σε ολιγάριθμα ειδικά κέντρα μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το Metropolitan Hospital.