Δύο διαφορετικές δημοσιεύσεις στο ιατρικό περιοδικό JAMA Ophthalmology δείχνουν σημαντική αύξηση αυτού του είδους των τραυματισμών στις ηλικίες κάτω από 5 ετών.

Στην πρώτη δημοσίευση, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 2020 επταπλασιάστηκαν οι αναφορές στα Γαλλικά Κέντρα Δηλητηριάσεων για τραυματισμούς ματιών στα μικρά παιδιά εξαιτίας ατυχημάτων με απολυμαντικά. Σημαντική αύξηση υπήρξε και στα παιδιά που διακομίστηκαν τραυματισμένα σε ένα κέντρο παιδιατρικής οφθαλμολογίας σε νοσοκομείο στο Παρίσι.

Στη δεύτερη δημοσίευση, γιατροί από την Ινδία περιέγραψαν δύο περιστατικά τοξικής κερατοπάθειας (είναι οξεία, μη φλεγμονώδης βλάβη στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού) σε παιδιά ηλικίας 4 και 5 ετών, τα οποία προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν αλκοολούχα απολυμαντικά τοποθετημένα σε δημόσιους χώρους.

Πόσο επικίνδυνοι είναι αυτού του είδους οι τραυματισμοί

«Τα απολυμαντικά των χεριών είναι χημικά προϊόντα που συνήθως περιέχουν οινόπνευμα (αλκοόλ) σε υψηλές συγκεντρώσεις, επειδή εξουδετερώνει αποτελεσματικά πολλούς ιούς και βακτήρια», απαντά ο Χειρουργός – Οφθαλμίατρος δρ. Αναστάσιος Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Το αλκοόλ των απολυμαντικών έχει τη μορφή αιθυλικής αλκοόλης (ethyl alcohol) ή ισοπροπυλικής αλκοόλης (isopropyl alcohol) και πρέπει να περιέχεται σε συγκεντρώσεις πάνω από 60% για να είναι αποτελεσματικό εναντίον του κορωνοϊού, σύμφωνα με τις ισχύουσες συστάσεις».

Τα διαλύματα αυτά δεν είναι καυστικά, αλλά είναι τοξικά ιδιαίτερα για τα επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδή χιτώνα των ματιών (είναι η επιφανειακή στοιβάδα τους). Η ισοπροπυλική αλκοόλη, π.χ., είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στην επιφάνεια του ματιού, επιθηλιακή κερατίτιδα (φλεγμονή στην επιφάνεια του κερατοειδούς χιτώνα) και μερικές φορές εκδορά του κερατοειδή. Μπορεί όμως να υπάρξουν και σοβαρότερα προβλήματα, δεδομένου ότι τα αντισηπτικά περιέχουν και άλλα συστατικά (π.χ. υπεροξείδιο του υδρογόνου, πολυαιθυλενογλυκόλη, αρώματα, αιθέρια έλαια) που ενδέχεται να αυξήσουν την τοξικότητα της αλκοόλης.

Κάψιμο, κοκκίνισμα και έλκος στον κερατοειδή

Στη νέα γαλλική μελέτη, για παράδειγμα, τα περισσότερα από τα παιδιά με έκθεση των ματιών σε αλκοολούχο απολυμαντικό παρουσίασαν μικρής έως ήπιας σοβαρότητας συμπτώματα, όπως πόνο στο μάτι, αίσθηση καύσου (κάψιμο) ή κοκκίνισμα στον επιπεφυκότα. Υπήρχαν όμως και περιστατικά κερατίτιδας, καθώς και περιστατικά έλκους (πληγής) στον κερατοειδή ή τον επιπεφυκότα.

Σε μερικά παιδιά, μάλιστα, είχε δημιουργηθεί πληγή σε περισσότερο από το 50% της επιφάνειας του κερατοειδή, με συνέπεια ορισμένα να χρειασθούν χειρουργική αντιμετώπιση με γενική αναισθησία. «Τα παιδιά αυτά υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης, ενός πολύ λεπτού στρώματος ιστού που προέρχεται από τον πλακούντα των εγκύων και, έπειτα από επεξεργασία, τοποθετείται πάνω στο μάτι για να επιταχύνει την επούλωση», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος.

Πιθανές μακροχρόνιες συνέπειες

Ωστόσο οι τραυματισμοί αυτοί θα μπορούσαν να έχουν και μακροπρόθεσμες συνέπειες. «Ακόμα και οι ήπιας βαρύτητας τραυματισμοί στα μάτια των πολύ μικρών παιδιών συνοδεύονται από αυξημένο κίνδυνο αμβλυωπίας», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Η αμβλυωπία χαρακτηρίζεται από ελαττωμένη οπτική οξύτητα συνήθως στο ένα μάτι, που οφείλεται στο ότι το παιδί χρησιμοποιεί περισσότερο το άλλο. Ένας άλλος κίνδυνος από τον επιφανειακό τραυματισμό του ματιού είναι να δημιουργηθεί φλεγμονή στο πίσω μέρος του ματιού, όπως έδειξαν άλλες πρόσφατες μελέτες. Αυτό μπορεί να απειλήσει ακόμα περισσότερο την οπτική οξύτητα».

Αν εξάλλου ο τραυματισμός καταλαμβάνει μεγάλο τμήμα του ματιού ή το παιδί τρίψει στη συνέχεια το μάτι του, υπάρχει κίνδυνος για βλάβες (π.χ. έγκαυμα) που μπορεί να απειλήσει την όραση.

Τα λάθη στη χρήση απολυμαντικών από παιδιά

Πού οφείλονται όμως οι τραυματισμοί των παιδιών από τα αλκοολούχα αντισηπτικά; «Οι πιθανές αιτίες είναι πολλές», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Τόσο τα περιστατικά στην Ινδία, όσο και ένα στα τέσσερα από τα περιστατικά στη Γαλλία συνέβησαν όταν τα παιδάκια προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν κοινόχρηστα αλκοολούχα απολυμαντικά χεριών που είχαν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους, από σούπερ μάρκετ έως γήπεδα. Τα απολυμαντικά αυτά έχουν τοποθετηθεί ευρέως και στη χώρα μας. Συνήθως βρίσκονται σε τραπέζια ή είναι στερεωμένα σε τοίχους σε ύψος γύρω στο 1 μέτρο. Αυτό όμως αντιστοιχεί περίπου στο ύψος των ματιών των παιδιών, δηλαδή είναι πολύ χαμηλά. Επομένως, οποιοδήποτε λάθος κάνουν την ώρα που πατάνε την αντλία, μπορεί να έχει ως συνέπεια να εκτοξευθεί το αλκοολούχο υγρό στα μάτια τους».

Άλλα παιδιά τρίβουν τα μάτια τους πριν στεγνώσει καλά το αλκοολούχο διάλυμα στα χέρια τους, ενώ τραυματισμοί έχουν αναφερθεί και με τα αντισηπτικά σε μορφή σπρέι.

«Οι οφθαλμολογικοί τραυματισμοί από τα αλκοολούχα απολυμαντικά είναι γνωστό πρόβλημα, γι’ αυτό και τα απολυμαντικά αναγράφουν με σαφήνεια στις συσκευασίες τους ότι πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με τα μάτια», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Ο κίνδυνος αυτός δεν αφορά μόνο τα παιδιά. Έχουν αναφερθεί ακόμα και περιστατικά σοβαρών οφθαλμικών εγκαυμάτων σε ενήλικες, εξαιτίας της επαφής με μεγάλη ποσότητα αλκοολούχου διαλύματος ή ακόμα και του τριψίματος των ματιών μετά τη χρήση τέτοιων διαλυμάτων. Επομένως, μικροί και μεγάλοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί κατά τη χρήση τους».

Τι να κάνετε αν μπει αντισηπτικό στο μάτι σας

Κατ’ αρχάς, δεν πρέπει να τρίψετε το μάτι σας, ακόμα κι αν νιώθετε κάψιμο, «τσιμπήματα» ή πόνο, προειδοποιεί ο ειδικός. Το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να ξεπλύνετε για αρκετά λεπτά (τουλάχιστον 10) το μάτι σας με καθαρό, χλιαρό νερό, κρατώντας τα χέρια σας μακριά από το μάτι. Προτιμότερο είναι να σκύψετε πάνω από το νιπτήρα στην κουζίνα, για να πέφτει με σταθερή ροή το καθαρό νερό στο μάτι σας. Όση ώρα διαρκεί αυτό, να διατηρείτε το άλλο μάτι σφιχτά κλειστό για να μην πάει και σε αυτό το αλκοολούχο διάλυμα.

Όταν τελειώσετε, θα πρέπει να αισθάνεστε καλύτερα και, σε λίγες ώρες, δεν πρέπει να έχετε συμπτώματα. Εάν όμως εξακολουθείτε να νιώθετε κάψιμο, τσούξιμο ή πόνο ή/και αν παρουσιάσετε οποιαδήποτε αλλαγή στην όρασή σας ή απώλεια όρασης, επικοινωνήστε χωρίς καθυστέρηση με τον οφθαλμίατρό σας.