Ένας στους τέσσερις ανθρώπους παγκοσμίως πεθαίνουν από καταστάσεις που σχετίζονται με τη θρόμβωση, ενώ η πνευμονική εμβολή που οφείλεται σε κάποιον θρόμβο αποτελεί την πρώτη αιτία ενδονοσοκομειακού θανάτου. Μάλιστα, στα άτομα υψηλού κινδύνου για θρόμβωση θα πρέπει να προσθέσουμε, πλέον, και τους νοσηλευόμενους για COVID-19, καθώς η φλεγμονή που προκαλεί ο ιός επιφέρει υπερπηκτικότητα του αίματος.

Σε κάθε περίπτωση, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ποιοι θεωρούνται υψηλού κινδύνου για εμφάνιση θρόμβωσης, ποια τα συμπτώματά της και ποια είναι τα μέτρα πρόληψης.

Η επικίνδυνη πήξη του αίματος στις φλέβες

Θρόμβωση ονομάζεται η πήξη του αίματος μέσα στα αγγεία μας (αρτηρίες ή φλέβες). Πιο συχνά αφορά τις φλέβες του σώματός μας και μάλιστα αυτές των κάτω άκρων. Η θρόμβωση μπορεί να εμφανιστεί τόσο στις επιφανειακές όσο και στις εν τω βάθει φλέβες ή ταυτόχρονα και στις δύο.

Πότε θεωρείται η θρόμβωση επικίνδυνη

Πιο επικίνδυνη θεωρείται η εν τω βάθει θρόμβωση γιατί τμήμα του θρόμβου μπορεί να αποσπαστεί και με τη ροή του αίματος να παρασυρθεί καταλήγοντας στη καρδιά. Από εκεί ωθείται με τις καρδιακές ώσεις στους πνεύμονες, προκαλώντας πνευμονική εμβολή, μια πολύ σοβαρή πάθηση που μπορεί να είναι και μοιραία για τη ζωή μας.

Γιατί σχηματίζεται ο θρόμβος

Υπάρχουν τρία αίτια πρόκλησης θρόμβων:

• Στάση (λίμναση) του αίματος εντός του αγγείου
• Τραυματισμός του ενδοθηλίου (είναι ο εσωτερικός χιτώνας του αγγείου)
• Υπερπηκτικότητα (λόγω γενετικής ή επίκτητης προδιάθεσης, σε ορισμένους ανθρώπους το αίμα πήζει πιο εύκολα)

Παράγοντες κινδύνου για θρομβοεμβολική νόσο

Νοσηλεία σε νοσοκομείο. Αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου. Τα ποσοστά θρόμβωσης σε νοσηλευόμενους ασθενείς αφορούν έως και το 60% όλων των θρομβοεμβολικών επεισοδίων που καταγράφονται ανά έτος. Λόγω της μειωμένης κινητικότητας των νοσηλευόμενων ασθενών παρατηρείται αυξημένη στάση του αίματος.

Λοίμωξη με COVID-19. Σε νοσηλευόμενους ασθενείς με κορωνοϊό έχουν παρατηρηθεί αυξημένα ποσοστά θρομβώσεων. Εκτός της παρατεταμένης κατάκλισης στο κρεβάτι (στάση), φαίνεται πως ο κορωνοϊός προκαλεί μεγάλη ανοσολογική διαταραχή και έντονη φλεγμονή που, μεταξύ άλλων, προκαλεί και υπερπηκτικότητα του αίματος.

Χειρουργικές επεμβάσεις. Ο κίνδυνος θρόμβωσης είναι αυξημένος μετά από μεγάλες, πολύωρες και εργώδεις επεμβάσεις όπως ολική αρθροπλαστική γόνατος και ισχίου, επεμβάσεις στη κοιλιά και στη πύελο, νευροχειρουργικές, θωρακοχειρουργικές, αγγειοχειρουργικές κ.λπ. Αιτία και εδώ είναι η στάση του αίματος λόγω των πολλών ωρών που διαρκεί η επέμβαση και της μειωμένης κινητικότητας κατά την μετεγχειρητική περίοδο. Επίσης μπορεί κατά τη διάρκεια της επέμβασης να γίνει κάποια κάκωση στα αγγεία.

Καρκίνος. Μελέτες έχουν αποδείξει πως ο κίνδυνος θρόμβωσης στους καρκινοπαθείς είναι 4-6,5 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με τους μη πάσχοντες. Συνήθως έχουν χειρουργηθεί με πολύωρες επεμβάσεις, ενώ, επιπλέον, κάποιες ουσίες του όγκου έχουν μια επίκτητη υπερπηκτική δράση. Επιπρόσθετα, τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα προκαλούν και βλάβη του ενδοθηλίου των αγγείων.

Οικογενειακό ιστορικό. Ιστορικό θρομβώσεων σε συγγενείς πρώτου βαθμού μπορεί να υποκρύπτει γενετική προδιάθεση υπερπηκτικότητας (θρομβοφιλία).

Εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες παρουσιάζουν 6-10 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες θρόμβωσης κατά τη διάρκεια της κύησης, καθώς οι αλλαγές του ορμονικού περιβάλλοντος δημιουργούν μια επίκτητη υπερπηκτικότητα. Επίσης, καθώς το έμβρυο μεγαλώνει μπορεί να ασκούνται πιεστικά φαινόμενα εντός των μεγάλων πυελικών φλεβών, οδηγώντας σε στάση του αίματος.

Υπερατλαντικά αεροπορικά ταξίδια. Ονομάζεται και σύνδρομο οικονομικής θέσης λόγω του περιορισμένου χώρου για να κινούμε τα πόδια μας με αποτέλεσμα το αίμα να παραμένει στάσιμο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της θρόμβωσης

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την περιοχή εντόπισης του θρόμβου και το μέγεθός του. Αυτά περιλαμβάνουν:

• οίδημα
• ευαισθησία
• πόνο στα κάτω άκρα που μπορεί να επιδεινώνεται κατά τη βάδιση ή την ορθοστασία
• αίσθημα θερμότητας ή καψίματος
• αλλαγή της φυσιολογικής χροιάς του δέρματος που μπορεί να γίνεται μπλε ή κόκκινο

Στην περίπτωση της Πνευμονικής Εμβολής τα συμπτώματα είναι δύσπνοια, γρήγορη αναπνοή, πόνος στο στήθος, ταχυκαρδία, αιμόπτυση ή/και λιποθυμία

Μέτρα πρόληψης της φλεβοθρόμβωσης

• Ρωτήστε το γιατρό σας σχετικά με την ανάγκη για αντιπηκτικά ή κάλτσες συμπίεσης για την αποφυγή θρόμβων, όποτε χρειαστείτε νοσηλεία σε νοσοκομείο.
• Χάστε βάρος εάν είστε υπέρβαροι και φροντίστε να ασκείστε τακτικά.
• Αποφύγετε μεγάλες περιόδους ακινησίας. Σηκωθείτε και μετακινηθείτε ανά μία ώρα κάθε φορά που ταξιδεύετε με αεροπλάνο, τρένο ή λεωφορείο, ειδικά αν το ταξίδι είναι μεγαλύτερο από 4 ώρες. Κάνετε ασκήσεις κουνώντας τα πόδια πάνω-κάτω (μύτη-τακούνι) εάν δεν μπορείτε να μετακινηθείτε. Σταματήστε τουλάχιστον κάθε δύο ώρες όταν οδηγείτε και κάνετε ένα σύντομο περίπατο. Πίνετε πολύ νερό και φοράτε χαλαρά ενδύματα όταν ταξιδεύετε.
• Συζητήστε με το γιατρό σας σχετικά με τον κίνδυνο θρόμβωσης κάθε φορά που παίρνετε ορμόνες, είτε για αντισύλληψη είτε για θεραπεία αντικατάστασης ή κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά από εγκυμοσύνη.
• Σε περίπτωση χειρουργικής επέμβασης, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει τη λήψη αντιπηκτικών, τη χρήση ειδικής συσκευής που μοιάζει με παντελόνι και συμπιέζει ρυθμικά τα πόδια κατά τη διάρκεια πολύωρων επεμβάσεων ή τη χρήση ελαστικών καλτσών συμπίεσης.