Γράφει η Ευαγγελία Γιαζιτζόγλου,
Ενδοκρινολόγος – διαβητολόγος, Θεσσαλονίκη

Ακριβώς όπως το όνομά της υποδηλώνει, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) αποτελεί ουσιαστικά θεραπεία με σκοπό την υποκατάσταση των ορμονών του φύλου στις γυναίκες. Αυτές οι ορμόνες είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη. Κατά την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση, η υποχώρηση των επιπέδων των οιστρογόνων μπορεί να σηματοδοτήσει την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, αϋπνία, αίσθημα παλμών, αλλαγές στη διάθεση, ξηρότητα του κόλπου και οδυνηρή σεξουαλική επαφή και ήπιες μεταβολές του δέρματος όπως ξηρότητα και απώλεια ελαστικότητας.

Πότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης;

Οι περισσότερες γυναίκες μπαίνουν σε εμμηνόπαυση σε ηλικία μεταξύ 50-55 ετών ενώ ορισμένες γυναίκες μπορεί να αντιμετωπίσουν την πρώιμη εμμηνόπαυση πριν την ηλικία των 45 ετών.
Στις γυναίκες αυτές, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν την ηλικία των 50 ετών χωρίς να αυξηθεί ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

Ποια είδη θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης υπάρχουν; 

Η HRT μπορεί να χορηγηθεί με κατάλληλα δισκία, αυτοκόλλητα, κρέμες ή σε μορφή κολπικής γέλης, ενώ μπορεί να λάβει διάφορες μορφές:

• Χορήγηση μόνο οιστρογόνων, για τις γυναίκες που δεν έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή
• Κυκλική συνδυασμένη θεραπεία – η οποία αποτελείται από ταυτόχρονη χορήγηση οιστρογόνου και προγεστερόνης και επαναφέρει την περίοδο
• Συνεχής συνδυασμός οιστρογόνου και προγεστερόνης, με αποτροπή εμφάνισης της περιόδου. Οι γυναίκες με άθικτη μήτρα πρέπει να λαμβάνουν συνδυασμό οιστρογόνου και προγεστερόνης, ώστε να μην υφίσταται αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του ενδομητρίου. Εάν μια γυναίκα έχει υποβληθεί σε υστερεκτομή τότε η θεραπεία μπορεί να αποτελείται μόνο από οιστρογόνα.

Διάρκεια της ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης, κίνδυνοι και επιπλοκές  

Οι τρέχουσες συστάσεις προτείνουν τη χορήγηση της χαμηλότερης δυνατής δοσολογίας  HRT για το συντομότερο δυνατό χρόνο, ώστε να επιτυγχάνεται ο έλεγχος των κλινικών συμπτωμάτων.

• Όλοι οι τύποι HRT συνδέονται με μια μικρή αύξηση του κινδύνου καρκίνου του μαστού και μερικές θεραπείες αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου της μήτρας.
• Μετά από πέντε χρόνια συνεχούς HRT υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρκίνου των ωοθηκών.
• Ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού εξαρτάται από την ηλικία αλλά αυξάνεται με τη διάρκεια της θεραπείας.

Υπάρχουν σημαντικά οφέλη της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης που πρέπει να αναφερθούν, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των οστών, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και καταγμάτων.
Η HRT μειώνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του εντέρου αλλά δεν προλαμβάνει καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια ή άνοια ενώ δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για μακροπρόθεσμη προστασία κατά της οστεοπόρωσης.

Ποιες είναι οι αντενδείξεις της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης; 

Η θεραπεία μπορεί να μην είναι κατάλληλη για εσάς εάν υπάρχει προσωπικό ή κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού, καρκίνου των ωοθηκών ή καρκίνου της μήτρας όπως και

• ιστορικό θρόμβωσης στο αίμα
• ιστορικό θρομβοφιλίας
• ιστορικό καρδιακής νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου
• υψηλής αρτηριακής πίεσης  (απαιτείται έλεγχος της αρτηριακής πίεσης πριν την έναρξη της θεραπείας)
• γνωστή ηπατική νόσο

Συγκεντρωτικά, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης είναι μια πολύ αποτελεσματική μέθοδος για τον έλεγχο των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης και μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για την ποιότητα ζωής μιας γυναίκας ενώ οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι εάν χρησιμοποιηθεί σε βραχυπρόθεσμη βάση (όχι περισσότερο από πέντε έτη), τα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων που μπορεί να παρουσιάζει η θεραπεία.