Εμπειρία από ισχυρούς πόνους περιόδου έχουν λίγο-πολύ όλες οι γυναίκες. Αυτοί οι πόνοι είναι κάτι φυσιολογικό; Πρέπει να υπάρχουν κατά την περίοδο; Υπάρχει μια γενικευμένη τάση να θεωρούνται κάτι φυσιολογικό, που πρέπει οι γυναίκες να υπομένουν χωρίς να διαμαρτύρονται, ακόμη και εάν αυτή η επώδυνη κατάσταση διαρκεί χρόνια. Στην πραγματικότητα, πρέπει να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η εκτίμηση είναι ότι εάν αυτή η δυσμηνόρροια συνεχίζεται για τουλάχιστον 7 χρόνια, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως παθολογική, διότι συχνά υποκρύπτει ενδομητρίωση.

Η ενδομητρίωση πήρε το όνομα της από το ενδομήτριο, τη λεπτή εσωτερική επένδυση της μήτρας. Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία ιστός που μοιάζει και συμπεριφέρεται όπως το ενδομήτριο, αναπτύσσεται σε περιοχές εκτός της μήτρας.

Υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση ενδομητρίωσης;

Ένας βασικός παράγοντας για την εμφάνιση της ενδομητρίωσης είναι ο αριθμός των εμμήνων ρήσεων που έχει μια γυναίκα στη ζωή της. Οι γυναίκες με μικρό κύκλο, σε σύγκριση με γυναίκες με μεγαλύτερο κύκλο, έχουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους πιο πολλές ημέρες εμμήνου ρύσεως. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος διπλασιάζεται και το ρίσκο για την εμφάνιση της ενδομητρίωσης.

Επίσης, οι γυναίκες οι οποίες είχαν πολύ νωρίς την 1η τους περίοδο διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο. Ας μην ξεχνάμε και τις κοινωνικές αλλαγές που έχουν συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες, αλλαγές οι οποίες βοηθούν στην εμφάνιση της ενδομητρίωσης. Το χρονικό διάστημα ανάμεσα στην 1η και στην τελευταία περίοδο στη ζωή μιας γυναίκας έχει μεγαλώσει. Οι γυναίκες αποκτούν τα παιδιά σε όλο και μεγαλύτερη ηλικία και θηλάζουν όλο και λιγότερο. Όλοι αυτοί είναι λόγοι για τους οποίους μια γυναίκα έχει περισσότερες ήμερες εμμήνου ρύσεως απ’ ό,τι είχε πριν από 100 χρόνια.

Πώς δημιουργούνται οι εστίες ενδομητρίωσης

Τι ακριβώς συμβαίνει όμως με αυτές τις εστίες της ενδομητρίωσης; Ενδομητρικά κύτταρα τα οποία «χάνουν το δρόμο τους» κατευθύνονται προς την ενδοκοιλιακή κοιλότητα όπου υπό την ορμονολογική επίδραση αλλάζουν μορφή κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. Αυτό σημαίνει ότι έρχεται στην ενδοκοιλιακή κοιλότητα ένα είδος περιόδου. Το λίγο αίμα που μαζεύεται εκεί, καθώς δεν μπορεί να φύγει από την περιοχή απορροφάται από την ίδια την κοιλιακή κοιλότητα. Αυτή όμως η μικρή επαναλαμβανόμενη συγκέντρωση αίματος δημιουργεί έναν ερεθισμό και ένα είδος λοίμωξης. Αυτό το γεγονός σε βάθος χρόνου οδηγεί σε συμφύσεις και σε αλλαγές σε αυτές τις εστίες, που δεν είναι πια αναστρέψιμες. Αυτή η συγκέντρωση του αίματος μέσα σε ένα όργανο π.χ. στις ωοθήκες δημιουργεί κύστεις οι οποίες είναι γεμάτες με αίμα καφέ απόχρωσης, το οποίο μοιάζει με υγρή σοκολάτα.

Συμπτωματολογία

Από όλες τις ασθενείς με ενδομητρίωση, συμπτώματα παρουσιάζει ένα ποσοστό 60%-70%. Τα βασικότερα συμπτώματα είναι:

• πόνοι στην ελάσσονα πύελο, συνήθως κατά το δεύτερο μέρος του κύκλου
• περιοδικά επαναλαμβανόμενοι πόνοι στην οσφυϊκή χώρα
• πόνοι κατά την έμμηνο ρύση που βαίνουν μειούμενοι μαζί της και μετά εξαφανίζονται
• πόνοι κατά την επαφή
• πόνοι κατά την ούρηση
• διαταραχές της εμμήνου ρύσεως
• Πόνοι που φτάνουν στο μέγιστό τους σημείο μία με τρεις ημέρες πριν ξεκινήσει η έμμηνος ρύση

Φυσικά, η ενδομητρίωση η οποία έχει δημιουργήσει αλλοιώσεις στις ωοθήκες και στις σάλπιγγες όπως και συμφύσεις είναι ένα σοβαρό εμπόδιο για την απόκτηση παιδιού. Σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να γίνεται ένας προσεκτικός χειρουργικός χειρισμός.

Διάγνωση

Πώς γίνεται όμως η διάγνωση; Επί υποψίας ενδομητρίωσης ο θεράπων ιατρός πρέπει να παίρνει ένα πλήρες ιστορικό και να γίνεται γυναικολογική εξέταση και ενδοκολπικός υπέρηχος έσω γεννητικών οργάνων. Όταν υπάρχουν μικρές εστίες ενδομητρίωσης τότε είναι δύσκολο να ψηλαφηθούν όπως και να φανούν σε έναν υπέρηχο. Σε περίπτωση που υπάρχουν κάποιες αλλοιώσεις στις σάλπιγγες τότε ο υπέρηχος μπορεί να προσφέρει μια μεγάλη υπηρεσία. Την τελική όμως διάγνωση μπορούμε να την βγάλουμε μόνο με μια λαπαροσκόπηση. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται, υπό γενική αναισθησία, μια πάρα πολύ μικρή τομή στον ομφαλό.    Τοποθετείται ένα μικρό λαπαροσκόπιο στην ενδοκοιλιακή κοιλότητα και έτσι μπορούμε να διαγνώσουμε και ταυτόχρονα να θεραπεύσουμε.

Θεραπεία

Η θεραπεία μπορεί να είναι χειρουργικός χειρισμός, ή θεραπευτική αγωγή, ή ορμονοθεραπεία, ή μια συνδυαστική θεραπεία. Ο ιατρός θα πρέπει να τη συζητήσει με την ασθενή και να την εξατομικεύσει.

• Θεραπευτική αγωγή:συνήθως χορηγείται κάποια παυσίπονη αγωγή η οποία μειώνει πολύ τα ενοχλητικά συμπτώματα αλλά δεν δίνει μια οριστική λύση στο πρόβλημα μας.
• Ορμονοθεραπεία:στόχος αυτής της θεραπείας είναι να μειωθεί η παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες π.χ. με σκευάσματα προγεστερόνης ή με φαρμακευτικά ανάλογα της ορμόνης GnRH.
• Χειρουργικός χειρισμός:σε βαριάς μορφής ενδομητρίωση πρέπει να γίνεται ολική αφαίρεση των εστιών. Σε ελαφριάς μορφής ενδομητρίωση αρκεί η εξάχνωση ή ο καυτηριασμός των εστιών αυτών.

Τέλος, ανάλογα με το στάδιο της ενδομητρίωσης, ίσως θα πρέπει να συνδυαστεί το χειρουργείο με ορμονοθεραπεία προκειμένου να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.