Πολλοί άνθρωποι έχουν προδιάθεση να αναπτύξουν έστω και μία φορά στη ζωή τους κάποια αλλεργική αντίδραση. Συνήθως υπάρχει κληρονομική προδιάθεση, στις περισσότερες, όμως, περιπτώσεις, «φουντώνουν» την Άνοιξη. Οι αλλεργίες μπορεί να εκδηλωθούν για πρώτη φορά τόσο σε πολύ μικρές όσο και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ο μηχανισμός της αλλεργίας είναι ένας και μοναδικός και μπορεί να αφορά οποιοδήποτε σύστημα του οργανισμού: δέρμα, οφθαλμούς, ανώτερο ή κατώτερο αναπνευστικό κ.λπ.

Τι είναι όμως η αλλεργική αντίδραση; Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου διαθέτει αμυντικούς μηχανισμούς έναντι πολλών και διαφορετικών ουσιών, οι οποίες βρίσκονται στον αέρα που εισπνέουμε, στις τροφές που καταναλώνουμε καθώς επίσης και σε αντικείμενα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή. Όλες αυτές τις ουσίες που, δυνητικά, προκαλούν αλλεργική αντίδραση τις ονομάζουμε αλλεργιογόνες. Οι κυριότερες από αυτές είναι: η γύρη των λουλουδιών, οι τρίχες των ζώων, η οικιακή σκόνη, κάποιες τροφές και φάρμακα. Επιπλέον, σοβαρές αλλεργίες μπορεί να προκαλέσουν τσιμπήματα εντόμων (σφήκες κ.λπ.).

Η βασική συμπτωματολογία της αλλεργικής αντίδρασης περιλαμβάνει:

• κνησμό
• οίδημα
• υπερέκκριση βλέννας
• εξάνθημα
• υπεραιμία
• βήχα

Κυριότερα αλλεργικά νοσήματα

Τα όργανα του ανθρώπινου σώματος που επηρεάζονται είναι αρκετά και τα συμπτώματα που προκαλούνται είναι:

• Αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Εκδηλώνεται με υπεραιμία των οφθαλμών, δακρύρροια και κνησμό.
• Ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα. Εκδηλώνεται όταν κάποιος αλλεργιογόνος παράγοντας έρθει σε επαφή με το δέρμα. Η δερματίτιδα αυτή χαρακτηρίζεται από κνησμό, ερυθρότητα και ξεφλούδισμα του δέρματος. Εκδηλώνεται, συνήθως, από την παιδική ηλικία και ένα υψηλό ποσοστό εξ` αυτών που θα την εκδηλώσουν (πάνω από 50%) θα αναπτύξουν και άσθμα.
• Κνίδωση. Χαρακτηρίζεται από κνησμό και κόκκινες φουσκάλες. Είναι μια αλλεργική αντίδραση η οποία προκαλείται κυρίως από φάρμακα, λοιμώξεις και τροφές. Τροφές που, συχνότερα, ευθύνονται για παρόμοιες αντιδράσεις είναι: τα οστρακοειδή, τα αυγά, το αγελαδινό γάλα, οι ξηροί καρποί, το στάρι κ.λπ. Ειδικά οι τροφές, φάρμακα όπως η πενικιλλίνη και τα τσιμπήματα εντόμων μπορούν να προκαλέσουν συστηματική αλλεργική αντίδραση η οποία ονομάζεται «αναφυλαξία» και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του πάσχοντος.
• Βρογχικό άσθμα. Κυριότερα συμπτώματά του είναι: αίσθημα βάρους στο στήθος, βήχας, συριγμός της αναπνοής, δύσπνοια.

Διάγνωση αλλεργίας

Τις περισσότερες φορές η συμπτωματολογία είναι τόσο χαρακτηριστική που δεν χρειάζεται καμία επιβεβαίωση ότι πρόκειται για αλλεργική αντίδραση. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις με άτυπη συμπτωματολογία για τη θεραπευτική αντιμετώπιση των οποίων η απόδειξη ύπαρξης αλλεργικής προδιάθεσης είναι σημαντική. Οι κυριότερες διαγνωστικές μέθοδοι είναι:

1. Αλλεργικά δερματικά τεστ (pricktests). Αυτά αποτελούν την πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδο. Γίνεται σκαριφισμός του δέρματος (συνήθως στην έσω επιφάνεια του αντιβραχίου) και εν συνεχεία έγχυση μίας σταγόνας από κάθε αλλεργιογόνο ουσία. Η ύπαρξη αντίδρασης (ερεθισμός-οίδημα-κνησμός) αποδεικνύει την ύπαρξη αλλεργικής προδιάθεσης στη συγκεκριμένη ουσία.
2. Blood (rast) test. Είναι αιματολογική εξέταση, περισσότερο δαπανηρή από την προηγούμενη, με όχι άμεσα αποτελέσματα. Χρησιμοποιείται κυρίως σε περιπτώσεις που είναι αδύνατη η πραγματοποίηση των δερματικών δοκιμασιών.
3. Μέτρηση της ολικής IgE. Αυτή εμφανίζεται αυξημένη σε άτομα με αλλεργική προδιάθεση. Ειδικά το βρογχικό άσθμα μπορεί να διαγνωσθεί με τη σπιρομέτρηση, η οποία εκτελείται και εν συνεχεία επαναλαμβάνεται, αφού προηγουμένως έχουν χορηγηθεί στον εξεταζόμενο εισπνοές με σαλβουταμόλη ή AEROLIN.

Πρόληψη και θεραπεία

Η πρόληψη συνίσταται κυρίως στην αποφυγή του αλλεργιογόνου παράγοντα και εφόσον είναι γνωστός. Επίσης, η απομάκρυνση από το χώρο εργασίας ή και κατοικίας όταν αποδεδειγμένα αποτελούν αιτία συχνών και σοβαρών αλλεργικών κρίσεων. Ορισμένοι παρουσιάζουν σταθερά κάθε χρόνο, την άνοιξη, συμπτωματολογία αλλεργικής ρινίτιδας ή βρογχικού άσθματος (εποχική αλλεργική ρινίτιδα & εποχικό αλλεργικό άσθμα). Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να αρχίσουμε την κατάλληλη αγωγή ένα μήνα περίπου πριν την έναρξη της άνοιξης. Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται κυρίως από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.

• Πρώτης γραμμής φάρμακα κατά της αλλεργίας είναι τα αντιισταμινικά και η κορτιζόνη, που μπορεί να χορηγηθούν συστηματικά (χάπι, ενέσιμος μορφή) ή τοπικά (π.χ. αλοιφές, σταγόνες για ρινική ή οφθαλμική εφαρμογή, spray για εισπνοές κ.λπ.). Επίσης, χορηγούνται αποσυμφορητικά (π.χ. στη ρινική συμφόρηση).
• Μια άλλη κατηγορία φαρμάκων είναι τα αντιλευκοτριένια τα οποία χρησιμοποιούνται στο βρογχικό άσθμα. Σε σοβαρού τύπου αλλεργικές αντιδράσεις, το φάρμακο που θα πρέπει να χορηγηθεί άμεσα είναι η αδρεναλίνη.
• Η Ανοσοθεραπεία ή «εμβόλιο αλλεργίας», στόχος της οποίας είναι η τροποποίηση της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να μην εκλαμβάνει πλέον τις αλλεργιογόνες ουσίες ως απειλητικές. Υπάρχει η κλασική ανοσοθεραπεία με τη μορφή υποδόριων ενέσεων, ενώ, τα τελευταία χρόνια, εφαρμόζεται μια νέα μορφή ανοσοθεραπείας κατά την οποία χορηγούνται χάπια ή σταγόνες που λαμβάνονται υπογλωσσίως.
• Τέλος, όσον αφορά το βρογχικό άσθμα, θα πρέπει να αναφερθεί η χρήση νέων καινοτόμων φαρμάκων (βιολογικοί παράγοντες) με τη μορφή υποδόριων ενέσεων, τα οποία χορηγούνται σε ασθενείς με σοβαρό αλλεργικό βρογχικό άσθμα και υψηλές τιμές ανοσοσφαιρίνης Ε ή ηωσινοφίλων.