Η ενδομητρίωση συμβαίνει όταν ομάδες από ιστούς παρόμοιους με αυτούς της εσωτερικής επένδυσης της μήτρας που ονομάζεται ενδομήτριο, αρχίζουν να αναπτύσσονται έξω από τη μήτρα. Αυτοί οι έκτοποι ενδομητρικοί ιστοί αιμορραγούν κατά τη διάρκεια της περιόδου και το αίμα που εγκλωβίζεται, δημιουργεί μια χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση που οδηγεί στην εμφάνιση ουλώδους ιστού μεταξύ των οργάνων της πυέλου (συμφύσεις) και πόνου στη γυναίκα.

Πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση συλλαμβάνουν αυτόματα χωρίς πρόβλημα. Ωστόσο, για τη 1 στις 3 γυναίκες, η ενδομητρίωση μπορεί να αποτελέσει σοβαρό εμπόδιο για τη γονιμότητα της. Ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών που θα αντιμετωπίσουν υπογονιμότητα σχετιζόμενη με την ενδομητρίωση θα χρειαστούν τελικά εξωσωματική γονιμοποίηση.

Τι διαφοροποιείται στη διαδικασία της εξωσωματικής για τις γυναίκες με ενδομητρίωση; 

Κατά τη διαδικασία της εξωσωματικής, η γυναίκα χρησιμοποιεί φάρμακα που έχουν ως στόχο τη διέγερση των ωοθηκών και τελικά μέσω της ωοληψίας τη συλλογή ώριμων ωαρίων, τα οποία θα γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο με τα σπερματοζωάρια. Εν συνεχεία, τα δημιουργούμενα έμβρυα τοποθετούνται στη μήτρα μέσω της διαδικασίας της εμβρυομεταφοράς.

Σχετικά με τα πρωτόκολλα ωοθηκικής διέγερσης σε γυναίκες με ενδομητρίωση, φαίνεται ότι δεν υπάρχει κάποιο πρωτόκολλο που να υπερτερεί έναντι των υπολοίπων. Τόσο το πρωτόκολλο με αγωνιστή (η γυναίκα ξεκινάει να χρησιμοποιεί ενέσεις τις τελευταίες μέρες του προηγούμενου εμηνορρυσιακού κύκλου), όσο και το πρωτόκολλο με ανταγωνιστή (η χορήγηση των ενέσεων ξεκινά την δεύτερη μέρα της περιόδου) είναι εξίσου αποτελεσματικά.

Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι παλαιότερες μελέτες είχαν δείξει ότι  μια ειδική θεραπεία προετοιμασίας με καταστολή του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-ωοθήκης (down-regulation) για 3-6 μήνες πριν την εφαρμογή της θεραπείας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θα μπορούσε να αυξήσει τα ποσοστά επιτυχίας σε περιπτώσεις γυναικών με ενδομητρίωση. Ωστόσο το ultralong πρωτόκολλο, όπως ονομαζόταν, δεν συστήνεται πλέον διότι πρόσφατες μελέτες αμφισβήτησαν την αποτελεσματικότητά του.

Η ύπαρξη ενδομητριωμάτων (ενδομητριωσικών κύστεων) στις ωοθήκες δεν προϋποθέτει την χειρουργική τους εξαίρεση πριν τη θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποίηση. Ωστόσο, κατά την ωοληψία σε γυναίκες με ενδομητριώματα υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος επιμόλυνσης και σχηματισμού αποστήματος που μπορεί όμως να αποφευχθεί με την προφυλακτική χρήση ενδοφλέβιας αντιβιωτικής αγωγής την ώρα της ωοληψίας.

Τι επιπτώσεις έχει η εξωσωματική στην ενδομητρίωση;

Στο παρελθόν υπήρχε η θεωρία ότι η θεραπεία με εξωσωματική μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο επανεμφάνισης ή επιδείνωσης της ενδομητρίωσης και των συμπτωμάτων της. Το γεγονός αυτό προκαλούσε ιδιαίτερο άγχος στις γυναίκες οι οποίες θα έπρεπε να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι  η θεραπεία που επιλέγουν προκειμένου να καταφέρουν να τεκνοποιήσουν μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τους αργότερα. Ευτυχώς σήμερα είμαστε σε θέση να καθησυχάσουμε τις γυναίκες αυτές, καθώς γνωρίζουμε από μελέτες ότι οι θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι ασφαλείς και δεν αυξάνουν τον προϋπάρχοντα κίνδυνο επιδείνωσης της ενδομητρίωσης.

Είναι ασφαλής η εγκυμοσύνη σε γυναίκες με ενδομητρίωση;Γενικά οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης είναι σπάνιες, επομένως, είναι δύσκολο να μελετηθεί εάν μια συγκεκριμένη κατάσταση μπορεί να σχετίζεται με μια συγκεκριμένη επιπλοκή. Παρόλα ταύτα, έχουν γίνει κάποιες μελέτες σχετικά με τις επιπλοκές της εγκυμοσύνης σε γυναίκες με ενδομητρίωση. Αυτές οι μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να υπάρχει αυξημένη συχνότητα αποβολών σε γυναίκες με ενδομητρίωση, σε σύγκριση με γυναίκες χωρίς ενδομητρίωση. Ωστόσο, οι κίνδυνοι γενικά είναι χαμηλοί και η προγεννητική παρακολούθηση σε γυναίκες με ενδομητρίωση δεν χρειάζεται να διαφέρει από αυτή του γενικού πληθυσμού.