Ο όρος «ατοπία» σημαίνει «εκδήλωση αλλεργικών αντιδράσεων εξαιτίας κληρονομικής προδιάθεσης». Οπότε, στην περίπτωση της ατοπικής δερματίτιδας- γνωστής και ως έκζεμα – προφανώς μιλάμε για μια δερματική αλλεργία που κάποιος… κληρονόμησε από τη μαμά ή τον μπαμπά του… Και δεν είναι λίγοι. Περισσότεροι, μάλιστα, από έναν στους έξι ανθρώπους ταλαιπωρούνται από έκζεμα, ήδη από την παιδική τους ηλικία, εμφανίζοντας πολύ συχνά κάποια φλεγμονή ή ερεθισμό στο δέρμα.

Μια κληρονομική, χρόνια και βασανιστική αλλεργική αντίδραση

Οι αλλεργικές αντιδράσεις της ατοπικής δερματίτιδας εκδηλώνονται με ξηροδερμία, καθώς και με κόκκινες και ερεθισμένες βλάβες (εξάνθημα), οι οποίες προκαλούν πολύ έντονο, σχεδόν ανυπόφορο κνησμό (φαγούρα). Στη χρόνια μορφή της, η ατοπική δερματίτιδα μπορεί να προκαλέσει πάχυνση του δέρματος.

Οι επιστήμονες της Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας (ΕΔΑΕ) εξηγούν τι πρέπει να ξέρουμε για την συνηθέστερη μορφή εκζέματος, την ατοπική δερματίτιδα.

1. Συνήθως αναπτύσσεται σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος. Τα πιο συνηθισμένα σημεία εκδήλωσης στα μωρά είναι το κρανίο και το πρόσωπο (ιδιαίτερα τα μάγουλα), το πρόσθιο τμήμα των γονάτων και οι αγκώνες. Στα παιδιά εμφανίζεται συχνότερα στον αυχένα, τους καρπούς, τα πόδια, τους αστραγάλους, στις πτυχές των αγκώνων ή των γονάτων και ανάμεσα στους γλουτούς. Στους ενήλικες το εξάνθημα συχνά εκδηλώνεται στους αγκώνες και τα γόνατα, καθώς και στον αυχένα, ενώ μερικές φορές συνοδεύεται από κρούστα με χρώμα κιτρινωπό έως ανοικτό καφέ ή με φλύκταινες γεμάτες πύον.
2. Επιδεινώνεται με το ξύσιμο. Τα άτομα με έκζεμα νιώθουν ασίγαστη λαχτάρα να ξύσουν το δέρμα τους, αλλά αν υποκύψουν σε αυτήν ανοίγουν έναν φαύλο κύκλο. Και αυτό, γιατί το ξύσιμο προκαλεί φλεγμονή, η οποία εντείνει το αίσθημα του κνησμού.
3. Εκδηλώνεται με εξάρσεις και υφέσεις. Ο χειμώνας είναι μία κατ’ εξοχήν εποχή για εξάρσεις του εκζέματος γιατί αφενός ευνοεί την ξηροδερμία, αφετέρου ο κόσμος είθισται να εκτίθεται περισσότερο στους ερεθιστικούς παράγοντες (π.χ. ψύχος, μάλλινα και συνθετικά ρούχα, υγρασία, μούχλα στο σπίτι, στρες κ.λπ.) που τις πυροδοτούν.
4. Δεν αφορά μόνο το δέρμα. Αν και οι χαρακτηριστικές βλάβες του εκζέματος είναι εμφανείς μόνο στο δέρμα, μπορεί να δημιουργήσει και άλλα προβλήματα. Τα άτομα με έκζεμα, λοιπόν, έχουν αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσουν επίσης άσθμα και δυσανεξίες ή αλλεργίες σε τρόφιμα και αλλεργιογόνα που μεταφέρονται με τον αέρα. Επιπρόσθετα, όταν το έκζεμα είναι πολύ σοβαρό και εκδηλωθεί σε αρθρώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε δυσκαμψία αυτών των αρθρώσεων. Μπορεί επίσης να διαταράξει και άλλες πλευρές της ζωής, όπως τον ύπνο, καθώς και την καθημερινότητα του πάσχοντος. Τέλος, μπορεί να διαταράξει την ικανότητα συγκέντρωσης του ατόμου και γενικότερα την ευεξία του.
5. Χρειάζεται εντατική ενυδάτωση. Το έκζεμα χαρακτηρίζεται από ξηροδερμία, επομένως η καλή ενυδάτωση είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη για την αντιμετώπισή του. Οι πάσχοντες πρέπει να ενυδατώνουν το δέρμα τους αρκετές φορές την ημέρα, ιδιαίτερα μετά από κάθε επαφή με σαπούνι και νερό. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι αν έχουν έκζεμα στα χέρια, πρέπει να τα αλείφουν με υδατική κρέμα μετά από κάθε πλύσιμο, ενώ όλο το δέρμα θέλει καλή ενυδάτωση μετά από κάθε ντους. Πολύ σημαντικό είναι ακόμα να μην τρίβει ο πάσχων δυνατά το δέρμα του με σφουγγάρι ή/και με την πετσέτα, καθώς και να μην χρησιμοποιεί σκληρά σαπούνια αλλά να προτιμά ήπια καθαριστικά για ευαίσθητο δέρμα.
6. Επιδεινώνεται από ορισμένα συστατικά των προϊόντων περιποίησης. Τα προϊόντα περιποίησης πρέπει να είναι κατάλληλα για ευαίσθητο δέρμα και να μην περιέχουν ορισμένα επιβαρυντικά συστατικά. Στα συστατικά αυτά συμπεριλαμβάνονται το γλυκολικό οξύ (glycolic acid), το σαλικυλικό οξύ (salicylic acid) και η ρετινόλη (retinol), καθώς και τα συντηρητικά methylparaben και butylparaben που μπορεί να εντείνουν την φλεγμονή. Πρόβλημα μπορεί να δημιουργήσουν και τα προϊόντα με αρώματα, διότι μπορεί να πυροδοτήσουν μια έξαρση.
7. Επιβαρύνεται από τα καθαριστικά για τα ρούχα. Όταν κάποιος έχει έκζεμα, το δέρμα του είναι τόσο ευαίσθητο ώστε ακόμα και τα σαπούνια για τα ρούχα μπορεί να πυροδοτήσουν εξάρσεις. Να προτιμάτε λοιπόν τα υποαλλεργικά καθαριστικά, χωρίς χρωστικές και αρώματα, και να αποφεύγετε τα μαλακτικά υφασμάτων. Να θυμάστε ότι ακόμα και ορισμένα υφάσματα μπορεί να πυροδοτούν το έκζεμά σας (π.χ. τα μάλλινα, τα συνθετικά και όσα δημιουργούνται με σκούρες χρωστικές).
8. Ορισμένες καλές συνήθειες μπορεί να το καταπραΰνουν. Οι πάσχοντες από έκζεμα καλό είναι να κάνουν σύντομο μπάνιο (η διάρκειά του να είναι το πολύ 5-10 λεπτά) και να αποφεύγουν το αφρόλουτρο, να πλένονται με χλιαρό νερό και όχι με καυτό, καθώς και να αποφεύγουν τα σκληρά σαπούνια και καθαριστικά. Πρέπει επίσης να μάθουν τρόπους διαχείρισης του στρες, καθώς και να λαμβάνουν μέτρα για να αποφεύγουν την ξηροδερμία (μεταξύ άλλων, πρέπει να αποφεύγουν τις υπερβολές με την κεντρική θέρμανση).