Οι τίτλοι του πολλοί: ομότιμος καθηγητής Χημείας Περιβάλλοντος και Ωκεανογραφίας, ιδρυτής και πρώτος διευθυντής του Εργαστηρίου Χημείας Περιβάλλοντος του ΕΚΠΑ (2003-2017) και επικεφαλής της Εδρας και Δικτύου UNESCO για τη Διαχείριση και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Μεσόγειο στο ΕΚΠΑ.

Θα κερδηθεί το στοίχημα με το περιβάλλον στο πλανήτη Γη; Ο καθηγητής Μιχαήλ Σκούλλος απαντά σε καίριες ερωτήσεις.

Tι εννοούμε όταν λέμε Aπόθεμα Bιόσφαιρας μιας περιοχής;

Απόθεμα Βιόσφαιρας (στα αγγλικά Biosphere Reserve) και ειδικό «Απόθεμα Βιόσφαιρας του Προγράμματος Ανθρωπος και Βιόσφαιρα (Man and the Biosphere/MAB) της Unesco», είναι μια μεγάλη σε έκταση αξιόλογη περιοχή στην οποία επιδιώκεται ταυτόχρονα η διατήρηση και προστασία του φυσικού και πολιτισμικού κεφαλαίου μιας περιοχής με πλούσια βιόσφαιρα (χλωρίδα και πανίδα), ενδιαφέροντα φυσικά τοπία και αξιόλογη υλική (π.χ. μνημεία, παραδοσιακοί οικισμοί, εκκλησίες, κλπ.) και άυλη (ιστορία, παραδόσεις και έθιμα, τραγούδια, χοροί, φαγητό, κ.λπ.) πολιτισμική κληρονομιά σε ισορροπία με την αειφόρο ανάπτυξή της μέσα από ήπιες στοχευμένες και καλά προγραμματισμένες δραστηριότητες.

Μια περιοχή αναγνωρίζεται διεθνώς ως «Απόθεμα Βιόσφαιρας» βάσει κριτηρίων και διαδικασιών που προβλέπονται από την Unesco και εντάσσεται στο «Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας» που σήμερα αριθμεί περί τις 740 περιοχές.

Πριν περάσουμε στη συγκεκριμένη υποψηφιότητα της περιοχής «Πάρνωνα-Μαλέα», για την αναγνώρισή της ως Απόθεμα Βιόσφαιρας στο πλαίσιο του προγράμματος MaB/ Unesco, θα θέλατε να μας εξηγήσετε πώς είναι σήμερα η κατάσταση στη χώρα μας σχετικά με τα αποθέματα βιόσφαιρας;

Πρέπει να σας διευκρινίσω ότι η ένταξη μιας περιοχής στο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας του Προγράμματος MAB/UNESCO ήταν πάντοτε δύσκολη και με την πάροδο του χρόνου γίνεται δυσκολότερη. Στην Ελλάδα τα δύο πρώτα Αποθέματα Βιόσφαιρας που εντάχθηκαν τη δεκαετία του 1980 ήταν ήδη χαρακτηρισμένοι Εθνικοί Δρυμοί: ο Ολυμπος και το Φαράγγι της Σαμαριάς, και οι δύο πολύ σημαντικές εμβληματικές περιοχές όπου με βάση το προηγούμενο, υφιστάμενο καθεστώς τους δεν περιλάμβαναν οικισμούς και πρακτικά είχαν ως στόχο τη διατήρηση/προστασία της φύσης.

Πριν λίγα χρόνια εντάχθηκαν, ως τρίτη περιοχή και τα Αστερούσια Ορη μαζί με την ακτή και μια θαλάσσια ζώνη στα Αποθέματα Βιόσφαιρας. Σχεδόν ταυτόχρονα άλλαξε στη χώρα το διοικητικό σχήμα προστασίας όλων των περιοχών της χώρας με ένταξη όλων των φορέων διαχείρισης σε έναν κεντρικό φορέα, τον ΟΦΥΠΕΚΑ. Η αλλαγή αυτή δεν έχει συμπληρωθεί ακόμη στο αναγκαίο επίπεδο με επαρκή φυσική παρουσία προσωπικού στα Αποθέματα και ιδιαίτερα στο νέο των Αστερουσίων. Θετικό παραμένει το γεγονός ότι οι κάτοικοι της περιοχής έχουν αγκαλιάσει το Απόθεμα σε μεγάλο βαθμό.

Ο φάκελος της υποψηφιότητας της περιοχής «Πάρνωνα-Μαλέα» είναι έτοιμος για μια τέτοια διάκριση;

Ο φάκελος της υποψηφιότητας του Πάρνωνα δεν μου έχει ακόμα παραδοθεί επισήμως. Εχω όμως ενημερωθεί διεξοδικά από τους φορείς της περιοχής και ιδιαίτερα από την αντίστοιχη αναπτυξιακή εταιρία που έχει αναθέσει σε εταιρίες συμβούλων και χρηματοδοτήσει τις αναγκαίες μελέτες και την προετοιμασία του φακέλου. Από τα στοιχεία που διαθέτω, πιστεύω ότι θα είναι άρτιος για τη διεκδίκηση αυτής της πολύ σημαντικής διάκρισης.

Συνδέεται όλη αυτή η προσπάθεια με την κλιματική αλλαγή που πλέον παρατηρούμε αισθητά και στη χώρα μας; Ποιες είναι οι παρατηρήσεις σας μετά την πολύχρονη πορεία σας στον τομέα του περιβάλλοντος σχετικά με την κλιματική πολιτική που πρέπει πλέον να ακολουθηθεί; «Ακτιβιστής δεν είναι αυτός που λέει ότι το ποτάμι είναι βρόμικο. Ακτιβιστής είναι αυτός που καθαρίζει το ποτάμι», λέει μια ρήση. Πώς μπορούμε, όμως, να αποκτήσουμε μεγαλύτερη περιβαλλοντική συνείδηση ώστε αυτό να γίνει πράξη;

Τα Αποθέματα Βιόσφαιρας προσφέρονται ως ιδανικά, αληθινά «εργαστήρια» για την προώθηση και εφαρμογή πολιτικών όπως αυτές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, δηλαδή: (1) πολιτικές «αποφυγής» και «αποκατάστασης» της βλάβης που σημαίνει περιοχές με βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας με οικονομία ενέργειας και προσεκτικά επιλεγμένη ανάπτυξη και χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και, (2) πολιτικές «προσαρμογής» στην κλιματική αλλαγή που ήδη βιώνουμε. Στην προσαρμογή εντάσσεται και η σοφή χρήση νερού χωρίς σπατάλες, η χρήση καλά καθαρισμένων υδάτων/λυμάτων σε δημόσιες χρήσεις και τη γεωργία αλλά και αναδασώσεις/έργα συγκράτησης νερού και αποφυγής της διάβρωσης (π.χ. ξερολιθιές), σειρά μέτρων για αποφυγή δασικών πυρκαγιών, πλημμυρών, κ.λπ., με χρήση φυσικών/οικολογικών μέτρων και χρήση νέων τεχνολογικών μεθόδων σε συνδυασμό με σοφές παραδοσιακές πρακτικές.

Τα Αποθέματα είναι ιδανικοί τόποι για νέες και πιλοτικές εφαρμογές, πολύτιμοι για όλη τη χώρα και τα αναγκαία προγράμματα μεγαλύτερης κλίμακας που συχνά δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν σε ολόκληρη τη χώρα, όπως π.χ. η πλήρης απεξάρτησή μας από ορυκτά καύσιμα που περιέχουν άνθρακα. Μπορεί, π.χ. να δοκιμαστεί ευρεία ηλεκτροκίνηση με κατάλληλα οχήματα με κίνητρα φορολογικές ελαφρύνσεις, κ.λπ. προσαρμοσμένη ειδικά για Απόθεμα Βιόσφαιρας, που θα μπορούσε να προωθήσει πιλοτικά ή και μονιμότερα μια κυβέρνηση.

Ολα τα παραπάνω απαιτούν κατάλληλη παιδεία και συναίνεση των πολιτών, πράγμα που πιστεύω ότι μπορεί πολύ επιτυχέστερα να επιτευχθεί εντός ενός Αποθέματος Βιόσφαιρας, παρά σε οποιοδήποτε άλλο μέρος. Στο Απόθεμα Βιόσφαιρας, σχεδόν αυτόματα κάθε στοιχειωδώς σκεπτόμενος άνθρωπος μπορεί να γίνει κομμάτι της λύσης για ένα καλύτερο μέλλον, δηλαδή να γίνει άνθρωπος της δράσης για την αποφυγή της καταστροφής που συνεπάγεται η κλιματική αλλαγή. Ακτιβιστής είναι ο άνθρωπος της δράσης (action) και έντονης δραστηριότητας (activity). Χωρίς τη δράση και οι αγαθότερες προθέσεις δεν έχουν αξία. Τα Αποθέματα Βιόσφαιρας εμπνέουν και προτρέπουν σε δράση.

Πώς μπορούν να ωφεληθούν οι τοπικές κοινωνίες από την ένταξη της περιοχής τους στο πρόγραμμα της UNESCO;

Οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να ωφεληθούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους ανάλογα και με το βαθμό που η Περιφερειακή και η Τοπική Αυτοδιοίκηση χρησιμοποιούν και αξιοποιούν μια τέτοια διάκριση. Η περιοχή γίνεται παγκοσμίως γνωστή σε ένα δίκτυο με τις πλέον επίλεκτες περιοχές όλου του κόσμου. Είναι προφανή τα οφέλη ως προς τη δυνατότητα αυξημένης προστιθέμενης αξίας τόσο για τις υπηρεσίες (π.χ. τουρισμό) όσο και για τα προϊόντα της περιοχής (γεωργικά, βιοτεχνικά, κ.λπ.), τα οποία μπορούν σαφώς να αναφέρονται αντιστοίχως ως «παρεχόμενα» ή «παραγόμενα» στο Απόθεμα.

Πέρα από αυτό, η όλη περιοχή αποκτά αειφόρο αναπτυξιακό προγραμματισμό που βοηθά τις επιχειρήσεις, την αυτοδιοίκηση και τους κατοίκους στο σχεδιασμό των μελλοντικών τους επιδιώξεων. Αυτό βοηθά και τους νέους της περιοχής στο να μένουν στον τόπο τους ή να επιστρέφουν σε αυτόν. Τέλος, μεταξύ άλλων, το «καμάρι» που οι κάτοικοι αισθάνονται γιατί ζουν και εργάζονται σε μια δακτυλοδεικτούμενη, αξιόλογη περιοχή έχει αφάνταστα θετικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά τους και την οικειοθελή ένταξή τους με ταυτόχρονη στήριξη του Αποθέματος.

«Μονόδρομος η αειφόρος ανάπτυξη»

Οι αναπτυξιακές εταιρίες, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Πάρνωνας Α.Ο., θα μπορούσαν να ηγηθούν και σε μια περιβαλλοντολογική κατεύθυνση ώστε να βοηθήσουν τοπικά ανάλογες περιοχές στην Ελλάδα;

Βεβαίως, οι αναπτυξιακές εταιρίες πρέπει να ενστερνιστούν την έννοια της Αειφόρου Ανάπτυξης που είναι «μονόδρομος». Της Ανάπτυξης, δηλαδή, που αντιμετωπίζει ικανοποιητικά τις ανάγκες της παρούσας γενεάς, χωρίς να υποθηκεύει τις δυνατότητες των επόμενων γενεών να αντιμετωπίσουν και εκείνες με τη σειρά τους τις δικές τους ανάγκες, διατηρώντας τους φυσικούς μηχανισμούς «ζωντανούς» και ακμαίους.

Πρέπει να σας πω ότι χωρίς συμμετοχή των φορέων αυτών ανάπτυξης που χειρίζονται κατάλληλους πόρους, ιδιαίτερα μάλιστα όσων διαθέτουν προσωπικό και τεχνολογία (που πρέπει βέβαια να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο), είναι πρακτικά αρκετά δύσκολο για μια περιοχή να διεκδικήσει το καθεστώς του Αποθέματος Βιόσφαιρας.

Ειδήσεις σήμερα

Βορίδης: Δημιουργεί καχυποψία ότι ο Κασσελάκης δεν εμφανίζει το πόθεν έσχες

Ο αδιάβαστος Κασσελάκης εκνευρίστηκε από τις ερωτήσεις δημοσιογράφου και έφυγε μαινόμενος

Κιλκίς: Συνελήφθη διακινητής κοκαΐνης και χασίς μέσα στο σπίτι του

Πανελλήνιες Εξετάσεις 2024 – ΓΕΛ: Ολες οι απαντήσεις και ο σχολιασμός σε Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία [βίντεο]