Το κάθε ανάγνωσμα αποτελεί τον… σπόρο για έναν δυνατό άνθρωπο και σπουδαίο πολίτη που μπορεί να επιλέγει το καλό. Δεν σταματάμε να κάνουμε νέα όνειρα, να ανοίγουμε παράθυρα στο μυαλό, από αυτά που μας κάνουν να βλέπουμε κάπως αλλιώς τον κόσμο, να μας προσφέρουν αυτό το κάτι παραπάνω σε σχέση με όσα γνωρίζαμε ή μια διαφορετική προσέγγιση των δεδομένων της ζωής μας… να πολεμήσουμε για την κοινωνία στην οποία ανήκουμε, να την κάνουμε καλύτερη, για ίσα δικαιώματα και πιο ελεύθερους ανθρώπους.

Τα κείμενα, βλέπετε, αντιγράφουν τη ζωή και η ζωή τα κείμενα… Στο πλαίσιο λοιπόν της έρευνάς μας για τη φιλαναγνωσία και τι διαβάζει η αρχή της χώρας μας, απευθυνθήκαμε στον υπουργό Εθνικής Αμυνας Νίκο Δένδια και του ζητήσαμε να μας εμπιστευτεί τις δικές του σκέψεις και να μοιραστεί μαζί μας τα βιβλία που διαβάζει!

 Υπάρχει το περιθώριο του χρόνου του υπουργού Εθνικής Αμυνας κ. Νίκου Δένδια, στους σύνθετους καιρούς που ζούμε, να δραπετεύει στον κόσμο ενός βιβλίου;

Ακόμη και στις πλέον απαιτητικές συνθήκες, φροντίζω πάντοτε να υπάρχει χρόνος για την ανάγνωση ενός βιβλίου. Το γεγονός ότι αναγκαστικά ταξιδεύω συχνά για τις ανάγκες των καθηκόντων μου, τόσο στο σημερινό υπουργείο όσο και στο προηγούμενο, δίνει την ευκαιρία να αξιοποιήσω δημιουργικά, με την ανάγνωση, τον χρόνο της μετάβασης και της επιστροφής. Επιτρέψτε μου να παρατηρήσω πάντως ότι το βιβλίο δεν είναι αποκλειστικά «απόδραση». Είναι και μέσο μάθησης, όπως και αφορμή προβληματισμού ή αφετηρία για να εντρυφήσεις περισσότερο σε κάποια ζητήματα. Είναι ένα «παράθυρο», με λίγα λόγια, το οποίο σου επιτρέπει να διευρύνεις τους ορίζοντές σου.

 Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτό το διάστημα;

Διαβάζω το «Conflict, The Evolution of Warfare from 1945 to Ukraine», των David Petraeus και Andrew Roberts. Μάλιστα τον D. Petraeus είχα την ευκαιρία να συναντήσω πρόσφατα, στις εργασίες του 14ου Sir Bani Yas Forum, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

 Ποιος ήταν εκείνος από το περιβάλλον σας που σας μύησε στην αγάπη για τα βιβλία;

Ο πατέρας μου Σπύρος, ο οποίος με παρακινούσε να διαβάζω το περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη» και εν συνεχεία το σχολείο στο οποίο φοίτησα.

 Ποιο ήταν το πρότυπό σας στη ζωή;

Από πολλούς ανθρώπους παίρνεις πολλά πράγματα. Θα σας παρέπεμπα στον Κωνσταντίνο Τσάτσο και σε αυτό που έχει γράψει για τον Ιωάννη Καποδίστρια: «Οι μεγάλοι νεκροί μιλούν και όσοι έχουν ειλικρινή διάθεση να τους ακούσουν μπορεί να τους ακούσουν και να ενωτιστούν τον λόγο τους». Πρότυπο για όλους μας είναι οι άνθρωποι που επέλεξαν να υπηρετήσουν πράγματα και αξίες που τους υπερβαίνουν.

 Διαβάζετε ψηφιακά βιβλία;

Παρότι είμαι πλήρως εξοικειωμένος με τα νέα ψηφιακά μέσα και την τεχνολογία, προτιμώ πάντα το τυπωμένο χαρτί ως μέσο ανάγνωσης. Κατανοώ την ευκολία που σου προσφέρει ένα e-book, αλλά το ξεφύλλισμα του βιβλίου είναι κατά την άποψή μου απαραίτητο και αναντικατάστατο τελετουργικό στοιχείο της ανάγνωσης. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον παραμένω οπαδός του τυπωμένου κειμένου.

 Αρκετοί γράφουν τις εμπειρίες από την καριέρα τους και μας καταθέτουν ιστορικά στοιχεία με την έκδοση κάποιου βιβλίου. Να το περιμένουμε από σας;

Είναι μία πολύ καλή ερώτηση. Με δεδομένο ότι αρκετές από τις περιόδους στις οποίες διατέλεσα υπουργός ήταν σημαντικές από πλευράς δραστηριότητας και εξελίξεων, είναι αλήθεια ότι το έχω σκεφτεί. Να σας θυμίσω την περίοδο που ήμουν υπουργός Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και αντιμετωπίσαμε τη μέγιστη πρόκληση που συνιστούσε για το κράτος δικαίου στη χώρα μας το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυτής. Οπως και τη γεμάτη εντάσεις περίοδο των σχέσεων με την Τουρκία, όταν ήμουν υπουργός Εξωτερικών, αλλά και τη βελτίωση εν συνεχεία, μετά την επίσκεψή μου στις σεισμόπληκτες περιοχές. Θα μπορούσα να αναφερθώ βεβαίως και σε πολλά περιστατικά που έζησα από την εποχή της ΟΝΝΕΔ μέχρι σήμερα και τα όσα αποκόμισα από τις σχέσεις μου με τα ιστορικά στελέχη της παράταξης και τους αρχηγούς της. Υπάρχουν λόγοι συνεπώς, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος αλλά και μία χρονική απόσταση από τα γεγονότα, ώστε να μπορεί κάποιος να προβεί σε μία αποτίμηση με μία πιο ψύχραιμη ματιά.

 Στην εποχή όπου κυριαρχούν ο φόβος, ο διχασμός, η αμάθεια, ο φανατισμός και η παραπληροφόρηση τα βιβλία έχουν τη δύναμη να βοηθήσουν;

Τα βιβλία σαφώς έχουν τη δύναμη να βοηθήσουν απέναντι σε φαινόμενα όπως αυτά στα οποία αναφερθήκατε, αλλά βεβαίως αυτό εξαρτάται και από το περιεχόμενό τους. Υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα με βιβλία που έγιναν εργαλεία φανατισμού και παραπληροφόρησης. Η πρόθεση και το περιεχόμενο συνεπώς και όχι το μέσο διάδοσης των ιδεών του συγγραφέα είναι το καθοριστικό στοιχείο, όπως αποδεικνύεται άλλωστε σήμερα, με τα fake news και το Διαδίκτυο. Γενικά πάντως, οι πολίτες που αγαπούν σταθερά την ανάγνωση βιβλίων, συνήθως έχουν διευρυμένους πνευματικούς ορίζοντες που τους βοηθούν να έχουν μία διαφορετική στάση ζωής και να αναγνωρίζουν τις «παγίδες» της μισαλλοδοξίας. Για αυτό και έχει μεγάλη σημασία να παραμείνει «σταθερή αξία» σήμερα για σημαντική μερίδα της κοινωνίας μας η ανάγνωση βιβλίων, σε πείσμα της πίεσης χρόνου του σύγχρονου τρόπου ζωής, αλλά και της «ευκολίας» των πάσης φύσεως ψηφιακών μέσων.

Θα ήθελα τη γνώμη σας για όσα συμβαίνουν στη γειτονιά μας, στη Μέση Ανατολή. Θα καταφέρουμε ποτέ να ζήσουμε δίχως ρωγμές, χάσματα και «τσακίσματα»;

Τα όσα συμβαίνουν στην ευρύτερη περιοχή μας ασφαλώς και προκαλούν ανησυχία. Η απολύτως καταδικαστέα και φρικώδης σε ό,τι αφορά τη μεταχείριση ανύποπτων πολιτών επίθεση της Χαμάς, όπως και η ομηρία ακόμη και παιδιών, έφερε στο προσκήνιο καταστάσεις οι οποίες θέλαμε να ελπίζουμε ότι είχαν ξεπερασθεί με τον χρόνο. Οπως έχει επισημάνει σαφέστατα η ελληνική κυβέρνηση, το δικαίωμα του Ισραήλ είναι αυτονόητο, όπως και η προστασία των αμάχων. Δυστυχώς, δεν είμαι έτοιμος να συμμεριστώ μια αισιόδοξη άποψη ότι θα καταφέρουμε εύκολα να ζήσουμε, όπως ρωτάτε, «δίχως ρωγμές, χάσματα και τσακίσματα». Η Γεωγραφία και η Ιστορία αρκετές φορές θέτουν όρια τα οποία δεν είναι εύκολο να ξεπεραστούν. Το παράδειγμα βέβαια της Ενωμένης Ευρώπης δείχνει από την ότι άλλη πλευρά ότι δεν είναι αδύνατον κάτι τέτοιο, ενώ, όσον αφορά την περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι Συνθήκες του Αβραάμ προκάλεσαν αισιοδοξία για ένα διαφορετικό κοινό όραμα στην περιοχή. Αλλά είναι αλήθεια ότι θα χρειαστεί σημαντικός χρόνος για να ωριμάσουν οι συνθήκες και να ξεπεραστούν οριστικά οι ιστορικές σχέσεις αντιπαλότητας στην περιοχή.

Νιώθετε το βάρος που καλείται να σηκώσει ο εκάστοτε υπουργός Εθνικής Αμυνας συμβάλλοντας στην ειρήνη;

Θέλω να πιστεύω ότι έχω πλήρη συναίσθηση των ευθυνών μου ως υπουργός Εθνικής Αμυνας για τη διατήρηση της αποτρεπτικής ικανότητας των Ενόπλων μας Δυνάμεων, η οποία τελικά, είναι ένας κύριος παράγοντας για τη διατήρηση της ειρήνης. Η διατήρηση της αποτρεπτικής ικανότητας σε υψηλά επίπεδα είναι αυτή που στέλνει το μήνυμα, σε εχθρούς και φίλους, ότι η Ελλάδα ουδέποτε πρόκειται να ανεχθεί μια τυχόν απόπειρα κατά της εθνικής μας κυριαρχίας και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.