Νίκος Παναγιώτου – Αν. Καθηγητής ΑΠΘ

Κυριάκος Μητσοτάκης: Κατ’ αρχάς να ξεκαθαρίσουμε την κατάσταση. Στελέχη της κυβέρνησης, εγώ ο ίδιος και η οικογένειά μου, δεχόμαστε καθημερινά έναν οχετό ανήκουστων επιθέσεων. Έντυπα που κρέμονται στα περίπτερα –θα ήταν ντροπή για τη δημοσιογραφία να χρησιμοποιήσω τη λέξη «εφημερίδες»– εξαπολύουν εναντίον μας τα πιο χυδαία ψέματα. Μέχρι παιδεραστές έχουν υπονοήσει ότι είμαστε. Ασφαλώς, πρόκειται για εκστρατεία πολιτικά υποκινούμενη, που ανατροφοδοτείται από «σκουπίδια» του διαδικτύου. Φαντάζομαι ότι αυτό δύσκολα μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς.

Όσον αφορά τις στρατηγικές αγωγές κατά δημοσιογράφων, στα 19 χρόνια της κοινοβουλευτικής μου θητείας, ουδέποτε έκανα μήνυση ή αγωγή σε δημοσιογράφο – και ας γράφονται «σημεία και τέρατα» για εμένα, για τη σύζυγο, για τα παιδιά μου και άλλα μέλη της οικογένειάς μου.

Ως προς τις παρακολουθήσεις, τώρα. Από την πρώτη στιγμή ανέλαβα την ευθύνη για λάθος χειρισμούς που ήρθαν να προστεθούν σε διαχρονικές παθογένειες. Κατ’ επανάληψη ανέφερα ότι ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δεν έπρεπε να παρακολουθείται. Οι ευθύνες αποδόθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο. Οι θεσμικές αλλαγές στην ΕΥΠ προχώρησαν ήδη. Η Δικαιοσύνη έχει ήδη προχωρήσει και είναι εκείνη που θα κρίνει αν υπάρχουν ποινικές ευθύνες και όχι η αντιπολίτευση.

Απαντώντας σε έναν νέο κύκλο fake news που διακινείται, να υπενθυμίσω ότι εμείς θεσμοθετήσαμε την καθολική απαγόρευση χρήσης λογισμικών παρακολούθησης από ιδιώτες.

Πιστεύω ακράδαντα, κύριε Παναγιώτου, στην ελευθερία του Τύπου. Γιατί είναι ένα θεμελιώδες αγαθό στις δημοκρατίες και, ταυτόχρονα, ένα βασικό δικαίωμα των πολιτών. Όλες και όλοι στην Ελλάδα μπορούν ανεμπόδιστα να διατυπώσουν τις απόψεις τους. Και το διαπιστώνετε καθημερινά από κάθε είδους κριτική που ασκείται. Έτσι λειτουργεί η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Στόχος μας, συνεπώς, είναι να την ενισχύσουμε και όχι να την αποδυναμώσουμε, ειδικά στην εποχή των ψευδών ειδήσεων και της ανεξέλεγκτης παραπληροφόρησης.

Στα 4 χρόνια της θητείας μας έχουμε προχωρήσει σε τουλάχιστον 20 θεσμικές παρεμβάσεις για την προστασία και την ενίσχυση της θέσης των δημοσιογράφων. Έχουμε θεσπίσει, επίσης, πολιτικές για τη διαφάνεια στον Τύπο. Ενώ έχουμε λάβει μέτρα για την οριζόντια ενίσχυση των ΜΜΕ και ειδικά των περιφερειακών μέσων.

Όλες αυτές οι παρεμβάσεις προχωρούν σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τις συστάσεις της οποίας υιοθετήσαμε. Δεν αρκούμαστε, όμως, σε αυτά. Θέλουμε να θωρακίσουμε περαιτέρω τη λειτουργία των ΜΜΕ. Και σε αυτή την κατεύθυνση ζητούμε την πιο γόνιμη συμβολή των δημοσιογραφικών ενώσεων.

Θεοφάνης Τάσης – Καθηγητής Φιλοσοφίας

Η εταιρία You, Only Virtual επαίρεται ότι δεν θα χρειαστεί ποτέ να αποχαιρετήσουμε οριστικά κάποιον αγαπημένο, καθώς η επικοινωνία μαζί του δεν θα σταματά μετά τον θάνατο χάρη στη δημιουργία ενός ψηφιακού κλώνου του. Δηλαδή μιας τεχνητής νοημοσύνης που θα είναι σε θέση ν’ ανταλλάσσει μηνύματα και ηλεκτρονικές επιστολές, να τηλεφωνεί, αλλά επίσης να βιντεο-συνομιλεί με τους εναπομείναντες. Εσείς θα δημιουργούσατε έναν ψηφιακό κλώνο του εαυτού σας για τους αγαπημένους σας και τους πολίτες του μέλλοντος;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Ανοίγετε ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας. Οι ευκαιρίες που δημιουργεί είναι αναρίθμητες, όπως πολλές είναι και οι ανατροπές που κυοφορεί. Προσωπικά, παρακολουθώ με προσοχή τις εξελίξεις καθώς θεωρώ ότι σε αυτές η χώρα μας μπορεί να πρωταγωνιστήσει σε διεθνές επίπεδο. Από την άλλη, ωστόσο, δεν σας κρύβω ότι με προβληματίζει η ταχύτητα εξέλιξης της τεχνολογίας. Και αναρωτιέμαι αν θα πετύχουμε να ανταποκριθούμε και να προσαρμοστούμε εγκαίρως.

Η κυβέρνησή μας, πάντως, θεσμοθέτησε την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, ακριβώς για να προετοιμάσει το κράτος και τους πολίτες για τις αλλαγές που έρχονται στην κοινωνία, στην οικονομία και στην εργασία.

Η ερώτησή σας, τώρα, εγείρει φιλοσοφικά, ηθικά και κοινωνικά ερωτήματα, στα οποία οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Θα αρκεστώ, λοιπόν, να πω ότι οι δικές μας γενιές δεν είναι έτοιμες να αποδεχτούν ένα ψηφιακό αντίγραφο του εαυτού μας ή όσων αγαπάμε που θα εξακολουθεί να υπάρχει στο διηνεκές. Ζούμε, βέβαια, σε μία εποχή καταιγιστικών αλλαγών. Συνεπώς το ζήτημα παραμένει ανοιχτό. Ίσως οι μελλοντικές γενιές να είναι πιο δεκτικές σε αντίστοιχες ψηφιακές εφαρμογές. Προς το παρόν, όμως, θα ήθελα πραγματικά να είμαι ακροατής στον σχετικό διάλογο.

Κική Τσιλιγγερίδου – Συγγραφέας, δημοσιογράφος

Η στυγνή δολοφονία του Άλκη Καμπανού έχει βυθίσει στο πένθος σχεδόν μία ολόκληρη πόλη, κύριε πρόεδρε. Η δίκη είναι σε εξέλιξη, και οι λεπτομέρειες γύρω από τη δολοφονία, σε συνδυασμό με την εικόνα των γονέων του Άλκη, που είναι συντετριμμένοι αλλά αξιοπρεπείς, φέρνει στα χείλη την ερώτηση: «τι κάναμε γι’ αυτό;». Τι κάνατε για να εξαλείψετε τα ακραία φαινόμενα οπαδικής βίας; Αναγνωρίζω ότι το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό, καθώς υπεισέρχονται εδώ από θέματα ψυχοπαθολογίας μέχρι άμεσες σχέσεις συγκεκριμένων «οπαδών» με υπόγεια κέντρα εξουσίας. Ωστόσο, μπορεί να γίνει κάτι; Θα γίνει κάτι;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Η δολοφονία του Άλκη μάς συγκλόνισε όλους, υπενθυμίζοντας με τον πιο τραγικό τρόπο ότι η βία δεν έχει εξαλειφθεί. Τονίζω ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνεται ανεκτή, από όπου και αν προέρχεται, όπου κι αν εκδηλώνεται. Η οπαδική βία είναι, πράγματι, πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που –δυστυχώς– διασταυρώνεται και με άλλες μορφές παραβατικότητας. Δεν αρκεί, ασφαλώς, να μένουμε στην καταγραφή του φαινομένου. Αλλά να δείχνουμε βούληση για την καταπολέμησή του.

Θυμίζω ότι η κυβέρνησή μας έχει ήδη ψηφίσει τρεις νόμους για την αντιμετώπιση της οπαδικής βίας. Ο πρώτος τον Νοέμβριο του 2019 και ο τελευταίος αμέσως μετά τη δολοφονία του Άλκη, με ευρύτερο στόχο την αυστηρότερη ποινική μεταχείριση της βίας στον αθλητισμό. Απομονώνω ορισμένες από τις προβλέψεις του: Την αύξηση των ποινών για εγκλήματα οπαδικής βίας, σε φυλάκιση έως 5 έτη χωρίς αναστολή. Το ιδιώνυμο αδίκημα για όσους έχουν καλυμμένα χαρακτηριστικά σε αγώνες. Την απαγόρευση διάθεσης μεμονωμένων εισιτηρίων σε θύρες οργανωμένων οπαδών ώστε πρόσβαση εκεί να έχουν αποκλειστικά οι κάτοχοι ονομαστικών εισιτηρίων.

Από την άλλη πλευρά, όμως, προβλέπονται και ρυθμίσεις για την ενθάρρυνση του εργασιακού, του πνευματικού και του ηλεκτρονικού αθλητισμού, όπως και του εθελοντισμού. Σας θυμίζω, επίσης, πως προχωρήσαμε σε εκτεταμένους ελέγχους σε συνδέσμους οπαδών. Και όσοι εξ αυτών ήταν άντρα ανομίας ή δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις, έκλεισαν ήδη. Θα το επαναλάβω: Εγκληματικές ομάδες ή ιδιωτικοί «στρατοί» δεν έχουν θέση στον αθλητισμό.

Τελειώσαμε, λοιπόν, με την οπαδική βία; Δυστυχώς όχι. Όπως επεσήμανα, συνδέεται με άλλες μορφές παραβατικότητας. Κυρίως, όμως, είναι μία υπόθεση στην οποία πρέπει να συμβάλουν όλοι και κυρίως οι ΠΑΕ και οι ίδιοι οι φίλαθλοι. Σε αυτή την κατεύθυνση θα δουλέψουμε εντατικά, την επόμενη τετραετία, με μία σειρά μέτρων κυρίως πρόληψης. Όπως οι αστυνομικοί σύνδεσμοι και οι δράσεις κοινοτικής αστυνόμευσης με τη συμμετοχή και των φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης.

Μενέλαος Καραμαγγιώλης – Σκηνοθέτης

Η ερώτηση αφορά στην ένταξη όσων Ελλήνων διαφορετικής καταγωγής ζουν στη χώρα. Ειδικά σε μια περίοδο που με κάθε ευκαιρία τονίζεται η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα και την Ευρώπη ως σοβαρό πρόβλημα. Πρόσφατα ο Ν. 4735/2020 έφερε νέες και μεγαλύτερες δυσκολίες στις διαδικασίες πολιτογράφησης και ιθαγένειας σε συμπολίτες μας που μένουν χρόνια στη χώρα μας (και πολλοί γεννήθηκαν εδώ): όπως αυστηρά και μη ρεαλιστικά οικονομικά κριτήρια για τα προηγούμενα χρόνια δουλειάς τους και επταετή υποχρέωση διαμονής αντί για τη πενταετία που ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι στα σχέδια του Πρωθυπουργού να απλοποιηθούν αυτές οι διαδικασίες και κυρίως να δικαιωθούν οι συμπολίτες μας δεύτερης γενιάς (από γονείς μετανάστες) που για ανεξήγητους γραφειοκρατικούς λόγους περιμένουν για πάρα πολλά χρόνια να θεωρηθούν Έλληνες στη χώρα που ζουν και όπου οι πιο πολλοί γεννήθηκαν;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Χαίρομαι που προτάσσετε τη λέξη «ένταξη». Επιτρέψτε μου, όμως, να αναφερθώ στη μεγάλη εικόνα. Σε 4 χρόνια, έγιναν τεράστια βήματα για την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού και του Προσφυγικού. Σχεδόν μηδενίστηκαν οι παράνομες ροές. Και οι άνθρωποι που διασχίζουν τα σύνορά μας φιλοξενούνται πια σε, ανθρώπινες, δομές και όχι σε απαράδεκτες συνθήκες, όπως γινόταν άλλοτε στη Μόρια.

Έχει, επίσης, απλοποιηθεί και επιταχυνθεί η διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, ώστε να μη μένουν οι άνθρωποι αυτοί ξεκρέμαστοι επί μήνες ή και χρόνια. Πιστεύω στην οργανωμένη και με κανόνες μετανάστευση. Και η Ελλάδα, πλέον, συμμετέχει στις πρωτοβουλίες χάραξης των «ανθρωπιστικών διαδρόμων».

Από αυτήν την ορθολογική διαχείριση του Μεταναστευτικού ξεκινά και η ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία. Το επιβάλλει ο πολιτισμός μας, που ήταν πάντοτε ανοικτός και ανεκτικός.

Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται η νέα στρατηγική μας για την ένταξη. Ταυτόχρονα, υλοποιούμε και στοχευμένες δράσεις για ευάλωτους πληθυσμούς. Ενώ είμαστε η μόνη χώρα που εντάξαμε στο Ταμείο Ανάκαμψης προγράμματα εκπαίδευσης των προσφύγων και των μεταναστών, σε κλάδους όπου χρειάζονται εργαζόμενοι, όπως ο αγροτικός, ο κατασκευαστικός, ο τουρισμός και η μεταποίηση.

Η απόδοση, συνεπώς, της ιθαγένειας γίνεται, έτσι, η κατάληξη μιας όχι και τόσο μακρόχρονης διαμονής. Που αποδεικνύει ότι οι μετανάστες έχουν σφυρηλατήσει ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα μας και τη θεωρούν πράγματι δεύτερη πατρίδα τους. Το ίδιο νόημα έχουν, επιτρέψτε μου, και τα οικονομικά κριτήρια, που θα πρέπει να αποδεικνύουν ότι η παραμονή στη χώρα μας δεν είναι ευκαιριακή, αλλά μόνιμη.

Κυρίως, όμως, διασφαλίζουν ότι η ελληνική ιθαγένεια δεν θα υποβιβαστεί σε ένα «διαβατήριο» που δίνει εύκολη πρόσβαση σε όλη την Ευρώπη. Συνολικά, πάντως, δεν θεωρώ τα κριτήρια ανελαστικά. Δεν είναι τόσο σημαντική μια διαφορά μερικών μηνών ή ετών, αν εδώ απαιτούνται 7 χρόνια ή σε άλλες χώρες 5. Και, βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πολιτικές αυτές δεν είναι στατικές, αλλά δυναμικές και ευέλικτες. Συνεπώς, θα προσαρμόζονται διαρκώς βάσει των συνθηκών.

Παρόλα αυτά, δεν πιστεύω ότι η λύση του δημογραφικού θα προέλθει από την ενσωμάτωση των μεταναστών. Γι’ αυτό έχουμε προχωρήσει σε σειρά μέτρων για τη διευκόλυνση των νέων ζευγαριών να τεκνοποιήσουν. Μέτρων φορολογικών, αύξηση των βρεφονηπιακών σταθμών, ώστε να μπορούν να υποδέχονται όλα τα παιδιά της χώρας, το πρόγραμμα «Σπίτι μου», επιδοτούμενη γονική άδεια τεσσάρων μηνών και για τους δύο γονείς, o θεσμός των «Νταντάδων της Γειτονιάς», ο οποίος έχει ξεκινήσει πιλοτικά.

Δημήτρης Παπανικολάου – Πρώην διεθνής καλαθοσφαιριστής

Συνήθως όταν ακούει ο μέσος πολίτης τη λέξη αναπηρία ο νους του πάει στην κινητική. Πλέον οι αριθμοί της λεγόμενης αόρατης αναπηρίας, όπου ανήκει και ο αυτισμός, είναι πολλαπλάσιοι αφού στη χώρα μας υπολογίζεται ότι 160.000 έως 180.000 οικογένειες έχουν τουλάχιστον ένα διαγνωσμένο άτομο μόνο στο φάσμα του αυτισμού. Οι δε μετρήσεις από πανεπιστήμια του εξωτερικού, μιλάνε για ακόμα μεγαλύτερη αύξηση στις διαγνώσεις μιας κι ο αυτισμός παραμένει από τα άγνωστα πεδία για την ιατρική και δεν ανιχνεύεται στον προγεννητικό έλεγχο. Η ερώτηση μου, λοιπόν, ως γονιός παιδιού στο φάσμα, είναι τι το καλύτερο θα μπορούσε να γίνει από το κράτος, ώστε να συμπεριληφθούν και αυτά τα άτομα στον χώρο εργασίας, στην παιδεία και στην κοινωνία γενικότερα. Καθώς και τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερο σχετικά με τον έλεγχο όσων πιθανόν θα έχουν καθημερινή συναναστροφή με τα παιδιά μας όταν εμείς οι βιολογικοί γονείς δεν θα είμαστε εδώ. Ο Προσωπικός Βοηθός και κάποια βήματα, όπως η Ψηφιακή Κάρτα Αναπηρίας, που έγιναν, αποτελούν μια αρχή προς τη σωστή κατεύθυνση. Εμείς υπερβάλλουμε εαυτούς. Αλλά είμαι σίγουρος ότι μπορούν να γίνουν ακόμα περισσότερα από το κράτος για αυτό το κομμάτι του πληθυσμού που φτάνει άμεσα η έμμεσα το 5%. Δεν θα φτάσω στις μεταφορές με παραδείγματα από το εξωτερικό, ή σε άλλους τομείς, γιατί ήδη μακρηγόρησα.

Κυριάκος Μητσοτάκης: Χαίρομαι που αναφέρετε τον Προσωπικό Βοηθό και την Ψηφιακή Κάρτα Αναπηρίας, γιατί πρόκειται για δύο καίριες παρεμβάσεις, που θα επεκταθούν. Ο Προσωπικός Βοηθός, για παράδειγμα, θα καλύψει περισσότερους συμπολίτες μας με αναπηρία. Προχωρήσαμε, όμως, και σε άλλες τομές όπως τα Ψηφιακά Κέντρα Πιστοποίησης και την Εθνική Πύλη, που συνιστούν «υπηρεσία μίας στάσης» η οποία διευκολύνει σημαντικά όλους τους συμπολίτες μας με αναπηρία. Θυμίζω, επίσης, ότι μέσα στην πληθωριστική επίθεση, οι δικαιούχοι των επιδομάτων αναπηρίας ενισχύθηκαν δύο φορές. Ενώ από τις αρχές του 2024 θα δουν και μόνιμη αύξηση κατά 8%.

Πρόκειται για μικρές, αλλά σημαντικές ψηφίδες στην εθνική προσπάθεια για να αρθούν τα εμπόδια και να ενισχυθεί η κοινωνική ένταξη και η πρόσβαση στην αγορά εργασίας στους συμπολίτες μας με αναπηρία. Διαθέτουμε άλλωστε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης – έναν πλήρη, εξαντλητικό θα έλεγα, Οδικό Χάρτη, την υλοποίηση του οποίου παρακολουθούμε και αξιολογούμε διαρκώς.

Στέκομαι σε μερικές από τις παρεμβάσεις που έχουν ήδη δρομολογηθεί: Τη θέσπιση πιλοτικού προγράμματος υποστηριζόμενης εργασίας για άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Τη δράση πρώιμης παρέμβασης για βρέφη και νήπια με αναπηρία, ώστε να ενισχυθούν οι δεξιότητές τους. Αλλά και την επιχορήγηση από την Πολιτεία δράσεων προσβασιμότητας για κύριες κατοικίες και επιχειρήσεις.

Μικρές, αλλά καίριες κινήσεις για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την ισότητα και, τελικά, την ανεξάρτητη διαβίωση των συμπολιτών μας που ζουν με αναπηρίες. Όσο εφαρμόζονται οι πολιτικές αυτές, τόσο θα προσαρμόζονται και θα βελτιώνονται. Κι αυτό είναι ένα προσωπικό μου στοίχημα για την επόμενη θητεία.

Idra Kayne – Μουσικός

Ποια η θέση σας σχετικά με τα παιδιά μεταναστών, τη λεγόμενη δεύτερη γενιά, και το δικαίωμά τους στην ελληνική ιθαγένεια;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Η θέση μου είναι σαφής: Η δεύτερη γενιά, τα παιδιά μεταναστών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εδώ έχουν πατρίδα τους την Ελλάδα και τόπο καταγωγής τη χώρα των γονιών τους. Τα παιδιά αυτά πηγαίνουν σε ελληνικά σχολεία, σπουδάζουν σε ελληνικά πανεπιστήμια, μοιράζονται τις ίδιες εμπειρίες, τις ίδιες αγωνίες, τις ίδιες ελπίδες με τους συνομηλίκους τους που έχουν Έλληνες γονείς.

Οι διαδικασίες για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας είναι πλέον ευκολότερες. Ρίξτε μια ματιά στους πίνακες κατάταξης μιας στρατιωτικής σχολής, της Σχολής Ευελπίδων για παράδειγμα, που κοίταζα τις προάλλες. Θα βρει κανείς εκεί πολλά ονόματα νέων αξιωματικών που δεν γεννήθηκαν στην Ελλάδα, αλλά ήρθαν σε μικρή ηλικία με τις οικογένειές τους. Μεγάλωσαν εδώ, πολιτογραφήθηκαν εδώ και πλέον φορούν το εθνόσημο.

Θα αναφερθώ, επίσης, στον νέο Κώδικα Μετανάστευσης που δίνει την υπηκοότητα σε όσους μπήκαν στη χώρα ανήλικοι και συμπλήρωσαν 3 χρόνια στην εκπαίδευση. Είναι, όμως, και το νέο σύστημα για έκδοση αδειών παραμονής, το οποίο θα επιταχύνει δραστικά τη διαδικασία.

Σας θυμίζω, τέλος, ότι διαχειριστήκαμε με επιτυχία το ζήτημα των ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων, που πλέον βρίσκονται σε ασφαλείς δομές ή έχουν ήδη μετεγκατασταθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αντιμετωπίσαμε ακόμη ορισμένες γραφειοκρατικές εμπλοκές και στρεβλώσεις, όπως με την περίπτωση του Σαϊντού Καμαρά, που κινδύνευσε να απελαθεί. Προχωρήσαμε, λοιπόν, σε όλες τις ενέργειες ώστε να μείνει στην Ελλάδα και να τη θεωρεί δεύτερη πατρίδα του, όπως είπα και στον ίδιο στη συνάντησή μας.

Στεφανία Γουλιώτη – Ηθοποιός

Έχετε δηλώσει πως «η κοινωνική ισότητα είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση». Θα γνωρίζετε, φυσικά, πως, ταυτόχρονα, μεγάλη μερίδα των πολιτών δεν έχει πρόσβαση σε βασικές ανάγκες επιβίωσης. Αυτό στα δικά μου αυτιά ακούγεται σαν να νομιμοποιείτε τις ακραίες ανισότητες στην ελληνική κοινωνία, τη φτώχεια και την ανέχεια. Μοιάζει να είναι μια δήλωση που σας κάνει ίσως να κοιμάστε ήσυχος τα βράδια και σας απενοχοποιεί για τη δυστυχία πολλών ανθρώπων. Δικαιολογεί την πολιτική κατεύθυνση να διατηρείται η πρόσβαση σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής μόνο στις ούτως ή άλλως προνομιακές κοινωνικές ομάδες. Και είναι μια δήλωση που κάνετε χωρίς ποτέ να έχετε βρεθεί στην άλλη πλευρά της άνισης ψαλίδας. Είστε σε θέση να αναφέρετε 5 ξεκάθαρες πρωτοβουλίες που θα εφαρμοστούν άμεσα και θα καταρρίπτουν την αίσθηση που αφήνει η δήλωση αυτή και με τις οποίες θα υπάρχει πρόσβαση στο όνειρο για όλους τους πολίτες; Ή θα δώσετε άλλο ένα pass για τη στοιχειώδη επιβίωση;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Η ερώτησή σας μου δίνει την ευκαιρία να ξεκαθαρίσω αρκετές πτυχές αυτού του σοβαρού ζητήματος. Κατ’ αρχάς μιλούσα για τα απολυταρχικά καθεστώτα που, στο όνομα της ισότητας, καταπατούν τα ατομικά δικαιώματα και δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη των δυνατοτήτων καθενός. Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικό χαρακτήρα και διαφορετικές ικανότητες. Αυτό που πρέπει να κάνει η Πολιτεία είναι να δημιουργεί τις συνθήκες ώστε οι άνθρωποι να έχουν ίσες ευκαιρίες. Και να στηρίζει τους πιο αδύναμους, ώστε να μη μένει κανείς πίσω. Γιατί αν, βέβαια, κάποιος ισχυρίζεται ότι μπορεί να εξαλείψει τις ανισότητες με μια απόφαση δεν είναι απλώς αφελής, αλλά και επικίνδυνος.

Η δεύτερη ένσταση αφορά τα διάφορα «pass». Τα θεσμοθετήσαμε, όπως και άλλες χώρες στην Ευρώπη, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε έκτακτες ανάγκες. Κυρίως τις πιέσεις που ασκεί ο διεθνής πληθωρισμός στην αγοραστική δύναμη των πολιτών. Και όπως αποδείχθηκε, δεν έλυσαν το πρόβλημα, αλλά βοήθησαν αρκετά. Ήταν, ξαναλέω, επίκαιρες απαντήσεις σε επίκαιρες προκλήσεις. Διαφορετικά, το κράτος θα έπρεπε να κατηγορηθεί για κοινωνική αναισθησία και αδράνεια.

Για τις συγκεκριμένες πολιτικές, τώρα, θα μπορούσα να απαριθμήσω δεκάδες πρωτοβουλίες με στόχο την άμβλυνση των ανισοτήτων και την τόνωση των ίσων ευκαιριών. Θα αρκεστώ, όμως, σε πέντε, όπως μου ζητήσατε.

Πρώτη, η μεγάλη μεταρρύθμιση του ΕΣΥ, που είναι ήδη σε εξέλιξη. Σε 4 χρόνια, και μάλιστα εν μέσω πανδημικής θύελλας, αυξήσαμε το προσωπικό με 18.000 νέες προσλήψεις. Διπλασιάσαμε τις κλίνες ΜΕΘ. Και ενισχύσαμε τον προϋπολογισμό για τις δομές υγείας. Στη δεύτερη θητεία μας, θα ακολουθήσουν ακόμη 10.000 προσλήψεις, κυρίως νοσηλευτών, για να προσεγγίσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Αλλά και δράσεις ώστε να μειωθεί δραστικά ο χρόνος αναμονής στα χειρουργεία, στα Εξωτερικά Ιατρεία και τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών. Έχουμε ήδη τους πόρους για να εκσυγχρονίσουμε 80 νοσοκομεία και 156 κέντρα υγείας. Αλλά και να κατασκευάσουμε 5 νέα νοσοκομεία. Και μην ξεχνάτε το μεγάλο πρόγραμμα των δωρεάν προληπτικών εξετάσεων. Ξεκινήσαμε με τους ελέγχους για τον καρκίνο του μαστού και της μήτρας στις Ελληνίδες. Και οι εξετάσεις θα επεκταθούν για τον καρκίνο του εντέρου, του πνεύμονα και τις καρδιοπάθειες σε όλους τους πολίτες.

Δεύτερον, η στεγαστική πολιτική για τη νέα γενιά, με δράσεις προϋπολογισμού 1,8 δισεκατομμυρίου ευρώ. Προκειμένου οι νέοι μας να έχουν περισσότερες ευκαιρίες και λιγότερες έγνοιες. Το πρόγραμμα για τη χορήγηση χαμηλότοκων δανείων σε νέα ζευγάρια για την αγορά σπιτιού είχε τέτοια ζήτηση και έτσι διπλασιάζεται για να καλύψει 20.000 δικαιούχους. Σε συνδυασμό με δράσεις «κοινωνικής αντιπαροχής» και ανακαίνισης, στην επόμενη 4ετία, 137.000 νέοι θα έχουν τη δική τους κατοικία.

Τρίτον, η αναβαθμισμένη Παιδεία. Θυμίζω τα νηπιαγωγεία που διδάσκουν ξένη γλώσσα από τα 4 χρόνια. Τα καλά δημόσια σχολεία, που ήδη έχουν νέα μαθήματα τα οποία σε λίγο θα γίνονται μέσω 36.000 διαδραστικών πινάκων διδασκαλίας από την 5η Δημοτικού μέχρι το Λύκειο. Επίσης, τα Πειραματικά και Πρότυπα Σχολεία που από 62 έγιναν 116 και σε λίγο θα είναι 150. Την αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Με νέες ειδικότητες που εξασφαλίζουν άμεση απασχόληση. Αλλά και την προσπάθεια που γίνεται ώστε στα πανεπιστήμιά μας να επιστρέψει η γνώση και η ελευθερία αντί για της βαριοπούλες και τη βία των μειοψηφιών.

Τέταρτον, ένα πυκνό πλέγμα δράσεων για την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Από το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα που κατοχυρώσαμε συνταγματικά και τώρα αυξάνεται κατά 8%, μέχρι την αύξηση του βασικού μισθού από τα 650 το 2019 στα 780 ευρώ σήμερα. Επίσης, την αύξηση των συντάξεων κατά 8% ύστερα από 12 χρόνια. Αλλά και τα αυξημένα αναπηρικά επιδόματα. Όπως και ο στόχος να μειωθεί το έμφυλο μισθολογικό χάσμα από περίπου 10% σε 5%, και σε 3% μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την κατάργηση 50 φόρων οι οποίοι επιβάρυναν με 7 δις ετησίως τους πολίτες, συνθέτουν μία κοινωνική πολιτική χωρίς προηγούμενο από καμία άλλη υποτίθεται «προοδευτική» κυβέρνηση. Και δεν μιλάμε για πρόσκαιρα pass απέναντι σε πρόσκαιρες δυσκολίες που θα περάσουν. Αλλά για φοροελαφρύνσεις και για αυξήσεις που είναι μόνιμες.

Κλείνω με τη σημαντικότερη, κατά τη γνώμη μου, παρέμβαση που γεφυρώνει τις ανισότητες: Τη δημιουργία πολλών και καλοπληρωμένων νέων θέσεων εργασίας, ώστε οι πολίτες να μην είναι δέσμιοι των επιδομάτων και της κρατικής φροντίδας. Αντίθετα, να μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια, να κάνουν σχέδια και να υλοποιούν τα όνειρά τους. Από το 2019 έως σήμερα, η ανεργία καταγράφει τη μεγαλύτερη πτώση σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά έξι και πλέον μονάδες. Έχουμε ήδη 300.000 νέες δουλειές. Και έχουμε στόχο να πέσει στο 8% ταυτόχρονα με την αύξηση όλων των μισθών κατά 25%.

Μαρία Ευθυμίου – Ιστορικός

Κύριε Πρωθυπουργέ, είμαστε ένας ναυτικός λαός. Τι σκοπεύετε να κάνετε για την ενίσχυση της Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας και τη μεγαλύτερη συμμετοχή των νέων Ελλήνων σε αυτή;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Η ναυτιλία, το πιο παραδοσιακό ίσως επάγγελμα των Ελλήνων, συνεχίζει να είναι αναντικατάστατος πνεύμονας ευημερίας, άρρηκτα συνδεδεμένος με τον πολιτισμό μας. Διαχρονικά, αποτελεί δίαυλο επικοινωνίας της χώρας μας με τον κόσμο: επί αιώνες, τα καράβια μας μεταφέρουν εμπορεύματα και ανθρώπους, μεταδίδοντας ταυτόχρονα ιδέες και νοοτροπίες. Δείγμα της διαρκούς εξωστρέφειάς μας.

Η ναυτιλία μας υπήρξε, επίσης, γόνιμος δέκτης κάθε τεχνολογικής καινοτομίας. Όπως στο παρελθόν πρωταγωνίστησε στο πέρασμα από το ιστίο στον ατμό, έτσι και σήμερα καλείται να διαχειριστεί τη μετάβαση στην κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Η Πολιτεία θα τη στηρίξει ώστε να πετύχει τον στόχο της μείωσης, έως το 2030, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το 1990. Ήδη, με αλλεπάλληλες παρεμβάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ορίζουμε τις προτεραιότητες. Την ένταση της έρευνας στα εναλλακτικά καύσιμα που θα κινούν στο μέλλον τα πλοία και τη διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού στις θαλάσσιες μεταφορές.

Οι πρωτοβουλίες αυτές πλαισιώνονται με παρεμβάσεις σε εθνικό επίπεδο, όπως η απλοποίηση και ψηφιοποίηση των διαδικασιών νηολόγησης και η αναμόρφωση της δημόσιας ναυτικής εκπαίδευσης, για να μπουν περισσότεροι νέοι στα καράβια μας.

Στοχεύουμε, επίσης, στην αναγέννηση της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας μας. Από εκεί που βρίσκονταν στο χείλος της κατάρρευσης, τα ελληνικά ναυπηγεία ξαναζούν. Με τα πλοία που δέχονται στις δεξαμενές τους να πολλαπλασιάζονται, και το προσωπικό τους να αυξάνεται. Την ανάταξη του Νεωρίου στη Σύρο διαδέχεται τώρα η αναγέννηση των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά και Ελευσίνας, με μέριμνα για τη διατήρηση, αλλά και αύξηση των θέσεων εργασίας.

Γιάννης Πετρίδης – Ραδιοφωνικός παραγωγός

Γιατί μέχρι σήμερα κανείς πρωθυπουργός δεν έχει κάνει όλες τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, ώστε να εκσυγχρονιστεί η χώρα; Ενώ ακούμε πολλές υποσχέσεις από όλους πριν από τις εκλογές, πολύ λίγες από αυτές πραγματοποιούνται.

Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρέπει να δούμε τα πράγματα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Είναι αλήθεια ότι οι πολιτικοί στη χώρα μας δεν επιδεικνύουν πάντα απόλυτη συνέπεια μεταξύ των στόχων που θέτουν και των έργων τους. Γι’ αυτό και σήμερα παλεύουμε ακόμη για μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε να είχαν γίνει πολλά χρόνια πριν.

Σε ό,τι με αφορά, πάντως, υλοποίησα όλες τις προεκλογικές μου δεσμεύσεις. Σε ορισμένα πεδία, μάλιστα, προχωρήσαμε ακόμη περισσότερο. Παρά τις μεγάλες εξωγενείς κρίσεις, κάναμε πράξη το πρόγραμμά μας και τις βασικές μεταρρυθμίσεις που εισηγήθηκα: Την ψηφιοποίηση εκατοντάδων υπηρεσιών. Την απαλλαγή από φόρους και τη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας. Τον νέο τρόπο οργάνωσης του κράτους. Την προσέλκυση επενδύσεων. Την αναβάθμιση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες με νέα προγράμματα σπουδών και αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Την αναμόρφωση του ΕΦΚΑ. Τη νέα Υπηρεσία Απασχόλησης. Τον «ατομικό κουμπαρά» ασφάλισης για τις νέες και τους νέους. Και, βέβαια, την εκ βάθρων αναδιοργάνωση της Πολιτικής Προστασίας.

Παρεμβάσεις που συνθέτουν μεγάλες τομές. Αποδεικνύοντας, ταυτόχρονα, ότι οι συγκρούσεις δεν αποτελούν προϋπόθεση για να αλλάξουμε την Ελλάδα. Αντιθέτως, απαιτείται επίμονη δουλειά, γνώση και εμπειρία. Εξαντλητικός σχεδιασμός και συνέργειες. Συμφωνώ, πάντως, ότι απαιτούνται περισσότερες μεταρρυθμίσεις. Αλλά και η σωστή ενημέρωση των πολιτών, γιατί χωρίς τη δική τους συναίνεση δεν μπορούν να εφαρμοστούν. Είναι επίσης σαφές ότι μεγάλες και ουσιαστικές αλλαγές μπορεί να προωθήσει μόνο μια ισχυρή και αυτοδύναμη κυβέρνηση που δεν θα αναλώνεται σε παζάρια και διαρκείς διαπραγματεύσεις με ετερόκλητους εταίρους.

Νίκος Πορτοκάλογλου – Μουσικός

Ένα πρόβλημα που θεωρώ πρωταρχικό για την κοινωνία μας είναι η δυσκολία της «γενιάς της κρίσης» να ζήσει αξιοπρεπώς. Και εξηγούμαι: η γενιά που βγήκε στην αγορά εργασίας μέσα στη δεκάχρονη οικονομική κρίση (και την πανδημία που ακολούθησε) εργάζεται στην πλειοψηφία της πολύ σκληρά, αλλά οι απολαβές της είναι απογοητευτικές σε σχέση με το κόστος ζωής και τα ενοίκια, που έχουν εκτοξευθεί. Το αποτέλεσμα είναι να μην μπορεί να απογαλακτιστεί από την οικογένεια και να ζήσει με αυτονομία και αξιοπρέπεια. Πώς σκοπεύετε να το αντιμετωπίσετε;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Θέτετε το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις. Πράγματι, η «γενιά της κρίσης», αφού είδε τα όνειρά της να ματαιώνονται και τις προοπτικές της να ακυρώνονται, συναντά και πάλι δυσκολίες. Μπορεί η απειλή της ανεργίας να μην κρέμεται όπως παλιότερα πάνω της, μπορεί οι ευκαιρίες να είναι περισσότερες και καλύτερες, αλλά και πάλι αρκετοί νέοι αδυνατούν να κάνουν μεσοπρόθεσμα σχέδια.

Δεν αρκεί ο χώρος για να αναπτύξω τις πολιτικές μας για τη νέα γενιά. Μπορώ να πω, όμως, ότι η μάχη εναντίον της ανεργίας, με νέες και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας, συνδέεται ευθέως με τις μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία. Αλλά ταυτόχρονα και με κοινωνικές πολιτικές που θα δίνουν έμφαση στην προσιτή στέγη. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για πρόβλημα με πολλούς παράγοντες και παραμέτρους, που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω πολλαπλών και συνεκτικών πολιτικών.

Δεν μπορούμε να μιλάμε στους νέους με γερασμένες ιδέες. Και πρώτη, ανάμεσά τους, είναι η αντιμετώπισή τους σαν ένα ιδιαίτερο, ανώριμο είδος μακριά από την κοινωνία. Διαφωνώ. Η νεολαία μπορεί να έχει, προφανώς, την ιδιαιτερότητα της νιότης, όμως αποτελεί κομμάτι των Ελληνίδων και των Ελλήνων πολιτών. Είμαι καχύποπτος, λοιπόν, απέναντι σ’ όποιον διαχωρίζει τη νέα γενιά από το υπόλοιπο κοινωνικό σώμα. Μπορεί να το κάνει για να τη διεκδικήσει με κολακείες. Όμως, την ίδια στιγμή, τη θεωρεί χειραγωγήσιμη, άρα ανεύθυνη και επιπόλαιη.

Η δική μου αντίληψη είναι άλλη. Θα φροντίσω να διδαχτώ από την καθαρή ματιά, από τον ριζοσπαστισμό και τη «σκέψη έξω από το κουτί». Όμως δεν θα διστάσω να διαφωνήσω μαζί τους, αν θεωρήσω μία θέση τους ανεφάρμοστη ή ανεπίκαιρη. Γιατί έτσι, νομίζω, χτίζεται και η εμπιστοσύνη μεταξύ μας. Άλλο είναι εκείνο που πρέπει να προσέξουμε: η συνέπεια λόγων και πράξεων. Γιατί, πράγματι, οι πολιτικοί μόνο καλά λόγια έχουν για τη νέα γενιά. Κι όμως αυτή τους γυρίζει την πλάτη.

Ακριβώς για τα παραπάνω, η δική μας πολιτική για τους νέους διαπερνά οριζόντια όλες τις πρωτοβουλίες μας. Στην Οικονομία, ας πούμε, έχουν ευνοϊκή φορολογική αντιμετώπιση οι νέοι επιχειρηματίες και οι νέοι αγρότες. Ο βασικός μισθός θα πάει στα 950 ευρώ. Στην Εργασία διευκολύνεται η πρόσβασή τους, με το κράτος να πριμοδοτεί προσλήψεις χωρίς προϋπηρεσία. Η Παιδεία προσανατολίζεται ώστε τα πτυχία να οδηγούν σε ένα αποδοτικό επάγγελμα. Η Ασφάλιση τους επιτρέπει, πια, να ελέγχουν οι ίδιοι τις εισφορές τους. Η Υγεία στρέφεται στην πρόληψη. Από την Παιδική Παχυσαρκία μέχρι τα Συμβουλευτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας, που χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο. Ακόμη και οι Ένοπλες Δυνάμεις προσφέρουν, τώρα, δεξιότητες τις οποίες ένας νέος μπορεί να αξιοποιήσει αφού απολυθεί.
Βεβαίως, υπάρχουν και στοχευμένες κινήσεις για συγκεκριμένες ανάγκες τους. Το σχέδιο «Σπίτι Μου» στο θέμα της στέγασης. Το Freedom Pass για τη διευκόλυνση της διασκέδασης ή των ταξιδιών τους. Όπως και ο χαμηλός ΦΠΑ στις μετακινήσεις, στα σινεμά ή τα γυμναστήρια. Συνολικά, όμως, θα έλεγα ότι μία ειδική «πολιτική για Νέους», σαν να πρόκειται για μία τάχα ευάλωτη κατηγορία, μου φαίνεται συντηρητική, πιθανόν και προσβλητική. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι έχουμε μία Νέα Πολιτική για όλους. Και στο πλαίσιό της, ένα ειδικό ενδιαφέρον για τη νέα γενιά.

Θέλω να είμαι αληθινός. Γιατί μόνο έτσι θα γεφυρωθούν οι γενιές, αλλά και οι νέοι με τη δημόσια ζωή. Και το μυστικό, εδώ, θεωρώ ότι είναι η ενημέρωση και η συμμετοχή. Πέρασε καιρός, για παράδειγμα, για να αντιληφθούν οι νέοι τι συνέβη με τις θεατρικές σπουδές και τους διορισμούς καλλιτεχνών στο Δημόσιο. Για μέρες ολόκληρες ζούσαν με fake news και απλοϊκά συνθήματα. Ακόμη έχουμε διαφωνίες για την Πανεπιστημιακή Αστυνομία γιατί οι φοιτητές δεν ξέρουν ότι πρόκειται για κορίτσια και αγόρια που πέρασαν από τα ίδια θρανία και θέλουν να βοηθήσουν ώστε η καθημερινότητα στα πανεπιστήμια να γίνει καλύτερη.

Γι’ αυτό και «κλειδί» σε αυτό το στοίχημα θεωρώ τη μεγαλύτερη συμμετοχή των νέων στα δημόσια πράγματα. Να ξέρουν την πραγματικότητα που επικρατεί εκεί και να εισηγούνται τις δικές τους λύσεις. Μόνο έτσι θα εκλείψουν παλιά στερεότυπα και προκαταλήψεις. Αλλά και μόνο τότε θα φανεί ποιες πολιτικές δυνάμεις είναι αληθινά προοδευτικές και ποιες όχι. Ποιες κοιτάζουν μπροστά και ποιες στο χθες.

Ευθύμης Καραδήμας – Μουσικός (Nightfall)

30 χρόνια μετά τον πατέρα σας, έχετε εσείς τη διακυβέρνηση της χώρας. Τι πιστεύετε ότι έχει αλλάξει στην Ελλάδα από τότε; Ακόμη περισσότερο, τι έχει αλλάξει προς το χειρότερο; Γιατί, αυτό το δεύτερο, είναι σίγουρα πιο ουσιαστικό. Θα το εκτιμούσα αν συμπεριλαμβάνατε στην απάντηση σας αναμνήσεις από πράγματα που ακούγατε στο οικογενειακό σας περιβάλλον, σαν νέος τότε – η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στο σπίτι ενός πολιτικού είναι μια όαση πληροφοριών. Πληροφορίες που ίσως θα έκαναν τη διαφορά στην κρίση του κόσμου, αν τις γνώριζε.

Κυριάκος Μητσοτάκης: Η απάντηση είναι απλή. Η Ελλάδα είναι μια άλλη χώρα σε έναν άλλο κόσμο. Μέσα σε τρεις δεκαετίες, που συμπίπτουν με το τέλος του διπολικού κόσμου, την επικράτηση της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ως του καλύτερου τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας και τις βαθιές αλλαγές που έφερε η ψηφιακή επανάσταση, η Ελλάδα μεταμορφώθηκε εκ βάθρων.

Παρά τις κρίσεις και τα πισωγυρίσματα, παρά τη σχεδόν δεκαετή οικονομική κρίση, η Ελλάδα είναι μια καλύτερη χώρα, που παρακολουθεί στενά τις μεγάλες μεταβολές του κόσμου και επικοινωνεί καλύτερα με αυτόν. Θα χρειάζονταν πολλές σελίδες μόνο για να παραθέσω ενδεικτικά τι πήγε καλύτερα και τι πήγε χειρότερα. Το ισοζύγιο είναι, όμως, αναμφισβήτητα θετικό.

Προς το χειρότερο άλλαξε, ευτυχώς πρόσκαιρα, το θεμέλιο της δημοκρατικής μας συνύπαρξης και η θέση μας στον κόσμο. Η αταλάντευτη πορεία στην Ευρώπη, που τριάντα χρόνια πριν είχε επιτέλους συγκεντρώσει ευρύτατη συναίνεση, απειλήθηκε στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Τότε που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μας έφερε κυριολεκτικά μισό βήμα πριν από την έξοδό μας από την ευρωπαϊκή οικογένεια, πριν αλλάξει πορεία στο χείλος του γκρεμού.

Την ίδια εποχή έφτασε το δηλητήριο του διχασμού που διάβρωνε την κοινωνία, υπονομεύοντας την ενότητα που κατακτήσαμε στη Μεταπολίτευση, μετά τις πικρές εμπειρίες του παρελθόντος. Πληρώσαμε πανάκριβα αυτή την περίοδο, και γι’ αυτό μας ανησυχούν τόσο οι προσπάθειες ορισμένων να τη νεκραναστήσουν. Ευτυχώς, η κοινωνία βγήκε πιο ώριμη από τις δοκιμασίες και πλέον αποστρέφει το βλέμμα από τις εύκολες απαντήσεις σε δύσκολες ερωτήσεις.

Εδώ εντοπίζεται και η ουσιώδης διαφορά με το παρελθόν. Είχα ζήσει, νεαρός, την οξύτατη πολιτική σύγκρουση το 1989, όταν ένα μεγάλο σκάνδαλο βρισκόταν στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Θυμάμαι τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τον Ανδρέα Παπανδρέου να διασταυρώνουν τα ξίφη τους, χωρίς οι διαφορές τους να λάβουν, από καμιά μεριά, έντονα προσωπική διάσταση.

Υπήρχε ένας υπόρρητος σεβασμός, που μπορεί να καλυπτόταν από την ένταση της διαφωνίας, ήταν όμως αισθητός. Και θα με συνοδεύει πάντοτε η ανάμνηση της συνεδρίασης της Βουλής μετά την άνανδρη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη. Όταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης παραμέρισε τη βαριά προσωπική οδύνη για να στείλει ένα μήνυμα ενότητας. Με τον Ανδρέα Παπανδρέου να σπεύδει να τον συλλυπηθεί δηλώνοντας την κοινή αντίθεση στην τρομοκρατία. Σήμερα, λείπουν αντίστοιχοι συμβολισμοί. Μας λείπουν μικρές κινήσεις με ισχυρό αποτύπωμα.

Στάθης Δρογώσης – Τραγουδοποιός

Κύριε Πρωθυπουργέ, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τις τιμές των ενοικίων στην Αθήνα! Τα σπίτια για μακροχρόνια ενοικίαση είναι λιγότερα πια λόγω των εφαρμογών βραχυχρόνιας μίσθωσης. Σε συνοικίες όπως το Παγκράτι, το Κουκάκι, τα Εξάρχεια αλλά και στη Νέα Σμύρνη, οι τιμές για να νοικιάσεις ένα μικρό σπίτι 50-60 τετραγωνικών είναι απλησίαστες. Δεν βρίσκεις αξιοπρεπές σπίτι κάτω από 450-500 ευρώ τον μήνα. Το πρόγραμμα αγοράς κατοικίας που εξαγγείλατε είναι σταγόνα στον ωκεανό, δυστυχώς. Η κατάσταση είναι αβίωτη γιατί όσο και να αυξηθούν οι μισθοί, ένας άνθρωπος με 800-900 ευρώ τον μήνα ΔΕΝ μπορεί να νοικιάσει σπίτι πια, εκτός και αν μεταναστεύσει σε άλλη πόλη. Σε άλλες χώρες της Ευρώπης υπάρχουν προσπάθειες ρύθμισης των ενοικίων και της πλατφόρμας βραχυχρόνιας μίσθωσης. Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακούσει τίποτα από τα κόμματα. Αναγνωρίζετε το πρόβλημα; Θα κάνετε κάτι για αυτό; Δεν μπορούμε πια να μείνουμε στην πόλη μας! Και παραδοσιακές γειτονιές που παλιά είχαν ζωή, τώρα απλά έχουν καταντήσει ένα σκηνικό ταινίας για τους τουρίστες.

Κυριάκος Μητσοτάκης: Αναγνωρίζουμε ότι το ζήτημα της στέγασης ιδίως για τους νέους και ακόμη περισσότερο για όσους ζουν στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη είναι ιδιαίτερα οξυμένο, όπως εκδηλώνεται και σε αρκετές μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Για αυτό και υλοποιούμε το πρόγραμμα «Σπίτι μου» που προβλέπει την επιδότηση των επιτοκίων 10.000 στεγαστικών δανείων. Λόγω της επιτυχίας του, δεσμεύτηκα ότι θα διπλασιάσω τον αριθμό των δικαιούχων, ενώ σε συνδυασμό με τις άλλες δράσεις, όταν εφαρμοστεί πλήρως, θα ωφεληθούν 137.000 συμπολίτες μας, ενώ θα διατεθούν συνολικά 1,8 δισ. ευρώ. Είπα περισσότερα για αυτό και με την ευκαιρία άλλων ερωτήσεων για το θέμα.

Στο πρόγραμμα εντάσσεται η Κοινωνική Αντιπαροχή, ώστε ιδιώτες να αξιοποιούν ακίνητα του δημοσίου τα οποία θα διατίθενται με χαμηλό ενοίκιο σε νέους. Όπως και η επιδότηση ανακαίνισης κενών σπιτιών που σήμερα βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Τα πολλά κτίρια που μένουν κενά θα πρέπει σταδιακά να εισέλθουν στην αγορά, προκειμένου να ανακοπεί η αύξηση των τιμών.

Από την άλλη, είναι γεγονός ότι πρέπει να ρυθμιστεί το τοπίο στη βραχυχρόνια μίσθωση. Στόχος είναι να περιορίσουμε τον αριθμό των κατοικιών που μπορεί ένας ιδιώτης να διαθέτει σε πλατφόρμα βραχυχρόνιας μίσθωσης. Παράλληλα, διπλασιάζουμε το όριο για την golden visa από τις 250.000 στις 500.000 ευρώ. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να πετύχουμε τον κεντρικό μας στόχο για αύξηση των μισθών. Μόνο έτσι θα μπορούν όλοι, και κυρίως οι νέοι, να στέκονται στα πόδια τους και να αισθάνονται ότι τους περιμένει ένα καλύτερο μέλλον.

Εφόσον μας εμπιστευθούν οι πολίτες την επόμενη τετραετία, σκοπεύουμε να ασχοληθούμε και με τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν όσοι εργάζονται σε απομακρυσμένες ή τουριστικές περιοχές να βρουν ένα προσιτό ή και στοιχειωδώς κατάλληλο σπίτι.

Βάσω Κιντή – Καθηγήτρια ΕΚΠΑ

Υπάρχουν πολλοί που δεν ανήκουν ιδεολογικά στον χώρο της ΝΔ, που μπορεί να είναι απογοητευμένοι από επιλογές της κυβέρνησης, και ωστόσο την ψηφίζουν επειδή φέρονται υπεύθυνα για τη χώρα. Την υπευθυνότητα αυτή πολλοί τη θεωρούν δεδομένη για να μπορούν οι ίδιοι ανεύθυνα να υπόσχονται ψηφοθηρικούς μαξιμαλισμούς. Σκέφτονται, ότι αφού οι υπεύθυνοι πολίτες θα κάνουν το καθήκον τους για τη χώρα, οι ίδιοι μπορεί να σκέφτονται τον εαυτό τους ή το κόμμα τους. Τη θεωρείτε κι εσείς δεδομένη αυτήν την υπευθυνότητα; Σκέφτεστε κι εσείς ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα για όσα ενδιαφέρουν αυτούς τους πολίτες, ότι αυτοί θα έρθουν μόνοι τους; Αν δεν σκέφτεστε έτσι, τι συγκεκριμένο έχετε να υποσχεθείτε σε αυτούς που σας εμπιστεύθηκαν για να κάνετε τις σοβαρές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη η χώρα; Πόσο μπορούν να ελπίζουν ότι μεταρρυθμίσεις που δεν κάνατε την πρώτη τετραετία ισχυρής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας θα τις κάνετε τη δεύτερη; Τι σας εμπόδισε να τις κάνετε; Εξωγενείς παράγοντες, όπως οι αλλεπάλληλες κρίσεις, το εικαζόμενο πολιτικό κόστος ή μήπως άλλος προσανατολισμός; Το ερώτημα είναι: Γιατί να σας εμπιστευθούν πολίτες που δεν συμμερίζονται την δική σας επιθυμία για εξουσία και τον δικό σας ιδεολογικό προσανατολισμό;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Σε καμία περίπτωση δεν θεωρώ δεδομένη τη στήριξη κανενός πολίτη. Αν κάτι με απασχολεί –και σε προσωπικό επίπεδο– είναι να έχω ήσυχη τη συνείδησή μου ότι έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να πάμε τη χώρα μπροστά. Γνωρίζω, επίσης, ότι τόσο το 2019, όσο ακόμη και το 2016 στις εσωκομματικές εκλογές, με στήριξαν άνθρωποι που δεν ανήκουν παραδοσιακά στη Νέα Δημοκρατία.

Από την άλλη, και εγώ από την πλευρά μου, δεν αξιοποίησα αποκλειστικά στελέχη από τον στενό πυρήνα του κόμματός μου. Επιμένω, συνεπώς, ότι η καλύτερη λύση για τον τόπο είναι η αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας. Όμως, ταυτόχρονα, δεσμεύομαι ότι, όπως λέω συχνά, θα σχηματίσω μια κυβέρνηση ενός κόμματος, αλλά όχι ενός χρώματος. Και έχω αποδείξει ότι μπορώ να το κάνω.

Όσον αφορά τις πολιτικές, θεωρώ ότι ανταποκριθήκαμε σε μεγάλο βαθμό στις προσδοκίες όσων αναφέρετε: Ανατάξαμε την ελληνική οικονομία. Ψηφιοποιήσαμε πολλές από τις συναλλαγές του πολίτη με το κράτος. Αποκαταστήσαμε τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας. Κλείσαμε την πόρτα στον λαϊκισμό. Όλα αυτά ήταν αιτήματα ενός ευρύτερου ρεύματος πολιτών πέραν των παλαιών κομματικών τειχών.

Γνωρίζω, ασφαλώς, ότι υπάρχουν τομείς, κυρίως στη λειτουργία του κράτους, όπου μένουν πολλά να γίνουν. Στα νοσοκομεία, για παράδειγμα, ή στα πανεπιστήμια. Όπου οι τομές και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να προχωρήσουν πιο γρήγορα και πιο τολμηρά. Γι’ αυτό ζητώ και την ισχυρή εντολή των πολιτών. Επειδή, παράλληλα, νομίζω ότι προβάλαμε κι ένα διαφορετικό υπόδειγμα πολιτικής συμπεριφοράς. Μη διστάζοντας να παραδεχτούμε αδυναμίες και προσπαθώντας να τις υπερβούμε.

Θεωρώ πάντως ότι, παρά τα λάθη μας, είμαστε η μοναδική πολιτική δύναμη που θέλει και μπορεί να προωθήσει τις αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα. Ενώ, από την άλλη πλευρά, έχω την άποψη ότι και οι πολίτες για τους οποίους με ρωτήσατε αντιλαμβάνονται πως η προσπάθεια που εγκαινιάσαμε το 2019 δεν είναι στατική, αλλά δυναμική. Ξέρουν ότι η ανανέωση ιδεών και προσώπων χρειάζεται κάποιο χρόνο. Ώστε, κάνοντας καλύτερη τη χώρα, να γινόμαστε και εμείς καλύτεροι.

Χρήστος Χωμενίδης – Συγγραφέας

Με ποιον Πρωθυπουργό της νεότερης Ελλάδας θα επιθυμούσατε να σας συγκρίνει ο ιστορικός του μέλλοντος; Από ποια διεθνή προσωπικότητα έχετε εμπνευστεί, διδαχθεί, επηρεαστεί;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Κατ’ αρχάς, κύριε Χωμενίδη, θα ήθελα να με κρίνει ο ιστορικός του παρόντος. Οι πολίτες, δηλαδή, ως έναν Πρωθυπουργό που με τις αλλαγές που έκανε κατάφερε ώστε η Ελλάδα να «αλλάξει πίστα» και να μην έχει τίποτα να ζηλέψει από τις πιο προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Που δίνει με ειλικρίνεια και τόλμη μάχες για την πρόοδο της χώρας, εντός και εκτός συνόρων. Ως έναν Πρωθυπουργό που βελτίωσε την καθημερινότητα των πολιτών και ιδίως τη ζωή των πιο ευάλωτων. Αλλά και ως έναν Πρωθυπουργό που αναγνώρισε τα λάθη του και έσπευσε να τα διορθώσει, αναζητώντας ευκαιρίες ακόμη και στις αστοχίες.

Αυτά προσπαθώ να κάνω. Κάθε Πρωθυπουργός βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας σε διαφορετικές εποχές. Αφήνω λοιπόν τις συγκρίσεις στον ιστορικό του μέλλοντος κι όταν θα έχω ολοκληρώσει την πολιτική μου διαδρομή.

Απαντώντας, τώρα, στο δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, θα αναφέρω τον Αβραάμ Λίνκολν. Για το θάρρος, την επιμονή και το όραμά του, να καταργήσει τη δουλεία, να ενώσει την Αμερική, να προωθήσει την ισότητα των πολιτών. Πρόκειται για μια συγκλονιστική προσωπικότητα που σφράγισε όχι μόνο την πορεία των ΗΠΑ, αλλά ενέπνευσε και εμπνέει κάθε φιλελεύθερο άνθρωπο παντού στον κόσμο.

Σωτήρης Γκορίτσας – Σκηνοθέτης

Όπως έχετε εξαγγείλει, η νέα κυβέρνηση θα δώσει τη μάχη στα πανεπιστήμια, τη δικαιοσύνη, την αξιολόγηση στο Δημόσιο. Εκεί θα αντιμετωπίσει τις ριζωμένες εφεδρείες της χρεοκοπημένης Ελλάδας, αυτές του κρατισμού και του κομματισμού με σημαιοφόρο τους την κάθε λογής αριστερά. Εφεδρείες που υπάρχουν –σκόρπιες ευτυχώς– και στον δικό σας χώρο. Για να δοθεί αυτή, η κρισιμότερη όλων μάχη, με τη μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία, σκοπεύετε –όπως ήδη κάνατε π.χ. με τους κ.κ. Πιερρακάκη, Τσακλόγλου, Χρυσοχοΐδη και άλλους– να συνεχιστεί η συστράτευση και με άλλες υγιείς μεταρρυθμιστικές δυνάμεις που παραμένουν εκτός ΝΔ ή ακόμα και εκτός πολιτικής;

Κυριάκος Μητσοτάκης: Τις αντιδράσεις που περιγράφετε τις είδαμε σε κάθε βήμα, όταν προσπαθήσαμε να κάνουμε αλλαγές, με πρωταγωνιστή τον ΣΥΡΙΖΑ, που μάλιστα μιλάει στο όνομα της προόδου. Από τη μεταρρύθμιση του ΕΦΚΑ, μέχρι την αντιμετώπισης της ανομίας στα Πανεπιστήμια και την αξιολόγηση, μέχρι ακόμη και στα εμβόλια. Ολοκληρώνοντας την πρώτη μας τετραετία, νομίζω πάντως ότι παρότι κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε πολλές κρίσεις, οι πολίτες διαπιστώνουν αλλαγές σε πολλούς τομείς. Βλέπουν, για παράδειγμα, ότι εξυπηρετούνται γρήγορα μέσω των ψηφιακών συναλλαγών τους με το Δημόσιο. Διαπιστώνουν ότι ο ΕΦΚΑ βγάζει πιο γρήγορα τις συντάξεις. Ότι ειδοποιούνται αμέσως για τους φυσικούς κινδύνους από το «112». Ότι προχωρήσαμε στην αναδιοργάνωση και στον εκσυγχρονισμό σειράς κρατικών επιχειρήσεων, όπως π.χ. η ΔΕΗ, τα Ναυπηγεία. Είδαν ένα κράτος να οργανώνει μία πρωτοποριακή εκστρατεία εμβολιασμού και την Ελλάδα να κάνει άλματα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Όλα αυτά και πολλά άλλα δεν αποτελούν υπόθεση μόνο κάποιων μεμονωμένων προσώπων, που αναμφισβήτητα είχαν εξαιρετικά σημαντική συμβολή, αλλά προγραμματικές επιλογές της ΝΔ που τις υπηρέτησε ολόκληρη η κυβέρνηση. Αλλού προχωρήσαμε πιο γρήγορα, αλλού όχι.

Από την πρώτη ημέρα που εκλέχτηκα στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, μίλησα για μια μεγάλη παράταξη που αγκαλιάζει κάθε πολίτη που μοιράζεται την αγωνία μας για το μέλλον της χώρας και τον ενθουσιασμό μας για να την αλλάξουμε, να δώσουμε στους Έλληνες όσα αξίζουν. Η μεγάλη κεντροδεξιά φιλελεύθερη παράταξη υποδέχθηκε στους κόλπους της πολίτες από διαφορετικές ιδεολογικές κοίτες και άλλες πολιτικές αφετηρίες. Όχι μόνο πρόσωπα όπως αυτά που αναφέρατε, με εμπειρία και επιτυχημένη δράση σε άλλους κομματικούς χώρους και την πραγματική οικονομία, αλλά και χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες ανώνυμους πολίτες. Στις εκλογές του 2019 η ΝΔ εξέφρασε αυτό το ευρύ μεταρρυθμιστικό ρεύμα, που έχοντας δώσει σκληρή μάχη κατά του λαϊκισμού, ήθελε να γίνει η Ελλάδα μια χώρα πραγματικά ευρωπαϊκή. Που θα πρωταγωνιστεί και δεν θα είναι ουραγός. Έχοντας ήδη μια κοινή διαδρομή με αυτές τις δυνάμεις, ο στόχος για μια παραγωγική, κοινωνική, δίκαιη, πράσινη, ψηφιακή, ισχυρή Ελλάδα, παραμένει. Θέλουμε να κλείσει η χώρα μας το χάσμα που τη χωρίζει με την Ευρώπη, σε διάφορους τομείς.

Ουδέποτε φιλοδοξούσα να είμαι ένας απλός διαχειριστής Πρωθυπουργός. Είμαι πολύ πιο έτοιμος και πιο έμπειρος και αποφασισμένος, αν οι πολίτες μας εμπιστευθούν για μια νέα 4ετία. Θέλω να αλλάξω τη χώρα, θέλω να την κάνω πραγματικά Ευρώπη. Θέλω να μειώσω τις κοινωνικές ανισότητες και θέλω η Ελλάδα να μπορεί να πρωταγωνιστεί στους τομείς όπου μπορούμε να είμαστε πρωταθλητές. Όλα αυτά μπορούμε να τα κάνουμε βασιζόμενοι στο στελεχιακό δυναμικό της ΝΔ αλλά και σε ευρύτερες μεταρρυθμιστικές δυνάμεις. Στο ερώτημά σας δίνει απάντηση και το ψηφοδέλτιο Επικρατείας που ανακοινώσαμε, που είναι διαφορετικό από όσα γίνονταν μέχρι σήμερα. Ήθελα να επιβραβεύσω γυναίκες και άντρες που έχουν διακριθεί για τη δουλειά τους και όχι κατ’ ανάγκη πρόσωπα με υψηλά επίπεδα αναγνωρισιμότητας, στέλνοντας παράλληλα ένα μήνυμα στην κοινωνία. Ότι μας ενδιαφέρει πολύ περισσότερο η αναγνώριση, στον τομέα που δραστηριοποιείται ο καθένας, και λιγότερο η αναγνωρισιμότητα. Δίνουμε τη δυνατότητα σε νέα πρόσωπα να δοκιμαστούν στον δύσκολο στίβο της πολιτικής και, όσοι εκλεγούν, να εκπροσωπήσουν την παράταξη στη Βουλή φέρνοντας κάτι καινούριο. Σε αυτό τον δρόμο θα συνεχίσουμε.

Σώτη Τριανταφύλλου – Συγγραφέας

Έχω πολλές ερωτήσεις. Σε μερικές ξέρω πάνω-κάτω τι θα απαντούσε ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης. Να λοιπόν μία από αυτές, που ίσως ακούγεται υπερβολικά γενική. Πώς σκοπεύετε να αντιμετωπίσετε τα «κατεστημένα» στους βασικούς τομείς του κράτους; Για παράδειγμα, το κατεστημένο της άκρας αριστεράς σε όλες τις βαθμίδες της παιδείας – με όλα όσα επισύρει: μονομερή γνώση, προπαγάνδα, βία, εκφοβισμό των μεν από τους δε, απουσία κύρους και αυθεντίας των διδασκόντων, φτωχική σκέψη, αναχρονιστική μεθοδολογία, χαμηλό επιστημονικό επίπεδο (ιδιαίτερα στις επιστήμες του ανθρώπου), ευνοιοκρατία, μη-σχέση με τον κόσμο της εργασίας; Λέω ότι η ερώτηση είναι υπερβολικά γενική διότι αφορά επίσης το σύστημα της Δικαιοσύνης, το σύστημα της ασφάλειας, το σύστημα της φορολογίας, το ευρύτερο σύστημα του νόμου ο οποίος στη χώρα μας παραβιάζεται, νοθεύεται, αραιώνει και, σε πολλές περιπτώσεις, εφαρμόζεται προαιρετικά.

Κυριάκος Μητσοτάκης: Νομίζω ότι η ερώτησή σας εμπεριέχει σε κάποιο βαθμό και την απάντηση: Ανοίγοντας τους ορίζοντες σε κάθε επίπεδο. Δημιουργώντας ένα περιβάλλον, όπου δεν θα χωρούν ο «ωχαδερφισμός», ο συντεχνιασμός και οι πελατειακές σχέσεις, όπου δεν θα επιβραβεύεται η ήσσων προσπάθεια. Όσον αφορά στα Πανεπιστήμια, η εξωστρέφεια, η διασύνδεση της έρευνας με την παραγωγή, οι ακαδημαϊκές συνεργασίες, η αξιολόγηση είναι μερικά από αυτά τα στοιχεία. Τα μεγαλύτερα ελληνικά πανεπιστήμια ξεκίνησαν ήδη συνεργασίες με κορυφαία ΑΕΙ του εξωτερικού όπως το Harvard και το Yale. Η χρηματοδότηση έχει συνδεθεί με το ερευνητικό έργο. Θα επιδιώξουμε αλλαγή του άρθρου 16 για την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ, αφού είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη στην οποία υπάρχει συνταγματική απαγόρευση. Έτσι θα ανοίξει ο δρόμος ώστε η Ελλάδα να προσελκύσει φοιτητές από όλον τον κόσμο και να αναδειχθεί σε περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης. Αυτό θα συμβάλει σε έναν υγιή συναγωνισμό με τα δημόσια πανεπιστήμια και στη βελτίωση του επιπέδου της εκπαίδευσης για όλους, καθώς και στην ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας. Επίσης αντιμετωπίσαμε εστίες ανομίας δεκαετιών εντός των ΑΕΙ και θεσμοθετήσαμε νέο πλαίσιο που προστατεύει το άσυλο των ιδεών κι όχι της ανομίας. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί, ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο, θα συμβάλουν και στη δημιουργία μιας διαφορετικής νοοτροπίας, ενώ η αξιολόγηση στο δημόσιο που κάποτε ήταν ταμπού, σήμερα αναγνωρίζεται ως αναγκαιότητα. Στις αρχές Μαρτίου, έγινε για πρώτη φορά ο πρώτος οριζόντιος διαγωνισμός του ΑΣΕΠ με 75.000 συμπολίτες να συμμετέχουν στις εξετάσεις, ώστε να έχουμε μία «δεξαμενή» 12.000 προσλήψεων που θα γίνουν με μονιμοποίηση των υπαλλήλων, ύστερα από δύο χρόνια έμμισθης υπηρεσίας, ως δόκιμοι. Και παράλληλα προχωράμε πιο γρήγορα στην ψηφιοποίηση του κράτους. Όλα αυτά που περιγράφω δεν είναι στοιχεία τεχνικά. Η εξωστρέφεια, η λογοδοσία, η στοχοθεσία και η αξιολόγηση συμβάλλουν καθοριστικά στην εμπέδωση μιας εντελώς διαφορετικής κουλτούρας, που πιστεύω ότι σταδιακά θα κάνει τα φαινόμενα που περιγράφετε, περιθωριακά. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα, γνωρίζετε καλά ότι χρόνιες παθογένειες, κατεστημένες αντιλήψεις και καταστάσεις όπως αυτές που περιγράφετε, δεν αλλάζουν σε λίγα χρόνια. Ξέρω καλά ότι παρόμοιες μεταρρυθμιστικές τομές πολεμήθηκαν και θα συνεχίσουν να συναντούν αντιδράσεις. Αλλά πίσω από αυτές τις τομές, στοιχίζονται όλο και μεγαλύτερες μερίδες πολιτών, διευρύνοντας την απήχησή τους. Θα προχωρήσουμε μπροστά.

Εφόσον μάς εμπιστευθούν οι πολίτες, νιώθω πιο έμπειρος και είμαι πιο αποφασισμένος να συγκρουστώ ακόμη πιο τολμηρά με αυτούς που θέλουν να κρατήσουν τη χώρα πίσω.