«Τα κριτήρια λειτουργίας των Μη Κρατικών-Μη Κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, που θα ιδρυθούν ως παραρτήματα μεγάλων και καταξιωμένων ιδρυμάτων του εξωτερικού σε συνεργασία με τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια, θα είναι τα πιο αυστηρά στην Ευρώπη. Καλώ όλους να εξετάσουν και να συγκρίνουν τα αντίστοιχα κριτήρια των άλλων χωρών και θα διαπιστώσουν από μόνοι τους του λόγου το αληθές», τόνισε, σε συνέντευξή του στον ΑΝΤ1, ο υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Κυριάκος Πιερρακάκης, αναφερόμενος στο νέο νομοσχέδιο που ήδη χαρακτηρίζεται ως μία «ιστορική μεταρρύθμιση» και εμφανίζεται να έχει κατακτήσει την πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας.

Ο κ. Πιερρακάκης σημείωσε ως λόγους για αυτήν την εξέλιξη «το γεγονός πως είμαστε η μόνη χώρα στον κόσμο που δεν ισχύει αυτή η τάξη πραγμάτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, την προοπτική να αναστρέψουμε το brain drain τόσο εκπαιδευτικά όσο και οικονομικά και την τεράστια ευκαιρία να γίνει η Ελλάδα ένα περιφερειακό εκπαιδευτικό κέντρο, όπως η Κύπρος, με τεράστιες ωφέλειες για την εκπαίδευση, την κοινωνική κινητικότητα και την οικονομία».

Ο υπουργός Παιδείας επέμεινε στην προτεραιότητα του δημοσίου πανεπιστημίου στην κυβερνητική λογική και διευκρίνισε: «Θα δείτε από το σώμα του νομοσχεδίου μόλις τεθεί σε δημόσια διαβούλευση πως το μεγαλύτερο μέρος του αφορά στα δημόσια ιδρύματα, επειδή εκεί ρίχνουμε κυρίως το βάρος μας, τόσο από πλευράς χρηματοδότησης όσο και από τις θεσμικές τροποποιήσεις που είναι αναγκαίες για να λειτουργήσει στη σύγχρονη εποχή το πανεπιστημιακό αυτοδιοίκητο.

Επιχορηγούμε τα δημόσια ΑΕΙ με πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ -θα έλεγα έναν δεύτερο προϋπολογισμό- και ταυτόχρονα λύνουμε όλες τις θεσμικές ανορθογραφίες που τα κρατούν δέσμια, επειδή θέλουμε ένα ελεύθερο δημόσιο πανεπιστήμιο, όπως ανέφερε και στη Σύνοδο των Πρυτάνεων την προηγούμενη εβδομάδα. Θέλουμε το δημόσιο πανεπιστήμιο ελεύθερο από τη γραφειοκρατία που το κρατάει δέσμιο και ταυτόχρονα επιδιώκουμε τη διεθνοποίησή του μέσα από μια σειρά συνεργασιών».

Για τον κ. Πιερρακάκη, η δυνατότητα ξένων πανεπιστημίων να ιδρύουν στην Ελλάδα τμήματα μεταπτυχιακών ή προπτυχιακών σπουδών είναι «κοινωνικό αίτημα μετά από χρόνια απομόνωσης» και ταυτόχρονα «θα συνδεθεί με τις πλέον αυστηρές προϋποθέσεις για την ίδρυση και τη λειτουργία τους με επιβλέπουσα Αρχή την ανεξάρτητη Αρχή για τη Δημόσια Εκπαίδευση, η οποία θα έχει τη δυνατότητα να θέτει η ίδια όρους και προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας αυξημένους σε σχέση με αυτές που έχει τυχόν υιοθετήσει η αντίστοιχη Αρχή της χώρας προέλευσης του ξένου ιδρύματος. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς πως τα ξένα πανεπιστήμια που θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον να συνεργαστούν με δημόσια ελληνικά παίζουν το αναμφισβήτητο κύρος τους σε αυτήν τη συνεργασία».

«Με τουλάχιστον τρεις σχολές και 30 καθηγητές με διδακτορικό και δημοσιεύσεις, αλλά και τις αντίστοιχες βασικές κτηριακές υποδομές -δεν μπορεί ένα ξένο ΑΕΙ να στεγάζεται σε έναν όροφο- δημιουργούμε το αυστηρότερο πλαίσιο για τη λειτουργία αυτών των Μη Κρατικών-Μη Κερδοσκοπικών ΑΕΙ και σε επίπεδο υποδομών», συμπλήρωσε ο υπουργός.

Για να καταδείξει τη σημασία αυτής της μεταρρύθμισης, ο κ. Πιερρακάκης αναφέρθηκε σε ένα άρθρο του Φρίντμαν από το 2010 στους New York Times, στο οποίο ο διάσημος επιστήμονας υποστήριζε, εν μέσω μνημονίων για την Ελλάδα, «μη δίνετε τόση σημασία στα spread και σε ανάλογες μετρήσεις. Κοιτάξτε τι κάνουν οι νέοι στην Ελλάδα. Αν φεύγουν για το εξωτερικό μαζικά πουλήστε ελληνικά ομόλογα, αν όμως μένουν στη χώρα ή επιστρέφουν τότε αγοράστε ελληνικά ομόλογα».

Για τις τυχόν συνταγματικές ενστάσεις που πιθανόν να κατατεθούν, ο υπουργός υποστήριξε: «Κάνουμε μια ασφαλή και μελετημένη κίνηση. Ήδη σχεδόν το σύνολο των συνταγματολόγων έχει εκφραστεί θετικά, μερικοί διατύπωσαν την άποψη πως μπορούσαμε να προχωρήσουμε και παραπέρα. Η συνταγματικότητα αλλαγών που έχουν ήδη συντελεστεί, όπως τα μεταπτυχιακά προγράμματα και τα Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, που ήδη λειτουργούν με χρηματικό αντίτιμο, έχει ήδη κριθεί. Σε κάθε περίπτωση είμαστε αισιόδοξοι για τη συνταγματικότητα της μεταρρύθμισης και επιμένουμε σε μια δυναμική ερμηνεία του Συντάγματος, όπως άλλωστε συμβαίνει σε μια σειρά άλλες περιπτώσεις».

Ο κ. Πιερρακάκης απέκλεισε κάθε πιθανότητα από αυτήν τη μεταρρύθμιση να προκύψουν σχολές κατώτερων προσδοκιών και εξήγησε πως «αυτό είναι αδύνατο να γίνει λόγω των κριτηρίων ίδρυσης και λειτουργίας που θα εγκριθούν». Διατύπωσε, δε, το ερώτημα «γιατί να μη μπορεί η Ελλάδα να γίνει ένα παγκόσμιο κέντρο για σπουδές φιλοσοφίας ή μαθηματικών», επιμένοντας ότι «δεν γίνεται να δίνουμε συνεχώς μάχες οπισθοφυλακής, όπως συμβαίνει με την αντιπολίτευση, αυτό πρέπει να τελειώσει».

Τέλος, για τις αιτιάσεις που διατυπώνονται από διάφορες πλευρές, ο υπουργός επεσήμανε πως «η συζήτηση που χρειάζεται να γίνει δεν είναι στο αν θα το κάνουμε ή όχι, αλλά στο πώς θα το κάνουμε. Δείτε τι συνέβη στην Κύπρο, όπου όλα τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του ΑΚΕΛ, στήριξαν την πρωτοβουλία. Θα καλέσουμε όλους σε στήριξη της πρωτοβουλίας αυτής και εκτιμούμε πως θα προκύψουν εποικοδομητικές συνθέσεις, είναι άλλωστε κοινωνικό αίτημα αυτή η μεταρρύθμιση».

«Το Yale θα έρθει στην Ελλάδα για να συνεργαστεί με ένα δημόσιο ίδρυμα και να ιδρύσει το παράρτημά του, αυτό να είναι ξεκάθαρο» κατέληξε ο κ. Πιερρακάκης.

Μη κρατικά πανεπιστήμια: Πότε θα ανοίξει το πρώτο παράρτημα – Τι θα συμβεί με την αναγνώριση των σπουδών 

Στην τελική ευθεία μπαίνει το σχέδιο της κυβέρνησης και του υπουργείου Παιδείας για να ανοίξει ο δρόμος για την ίδρυση των πρώτων μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Στόχος είναι η λειτουργία των παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων πριν το τέλος της τετραετίας της κυβέρνησης, κι αν όλα προχωρήσουν άμεσα, θα μπορούσαν να δέχονται ήδη φοιτητές από τον Σεπτέμβριο του 2025.

Ο υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης παρουσίασε τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου με τίτλο «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» στο Υπουργικό Συμβούλιο και επόμενο βήμα είναι η δημόσια διαβούλευση ώστε μέσα στον Ιανουάριο να γίνει νόμος του κράτους.

Με στόχο μία ασφαλή ερμηνεία του άρθρου 16, το νομοσχέδιο προσβλέπει να εφαρμόσει αυστηρά κριτήρια, ώστε να προστατεύσει την ποιότητα της ανώτατης εκπαίδευσης, αλλά παράλληλα να αποτελέσει έναν ελκυστικό προορισμό για πανεπιστήμια του εξωτερικού, τα οποία θα δουν μία ευκαιρία να επενδύσουν στην ίδρυση ενός παραρτήματος στη χώρα.

Τα πέντε ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων

1. Μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας: Για να δοθεί η δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικού πανεπιστημίου, στο καταστατικό του παραρτήματος του ξένου πανεπιστημίου θα πρέπει να προβλέπεται ότι είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια, όπως το κορυφαίο Χάρβαρντ, είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, αυτή η επιλογή θεωρείται μία «ασφαλής ερμηνεία του άρθρου 16 υπό το φως το ενωσιακού δικαίου», δεδομένου ότι οι προτάσεις που έχουν κατατεθεί τα προηγούμενα χρόνια για τη συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 16 προέβλεπαν την ίδρυση μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, για να αρθεί η απαγόρευση της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.

2. Αναγνώριση σπουδών: Ενα μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση και το υπουργείο Παιδείας είναι η αναγνώριση των σπουδών για τα παραρτήματα των μη κρατικών πανεπιστημίων. Αυτό προβλέπει τόσο την επαγγελματική αναγνώριση, δηλαδή ο απόφοιτος να έχει ίσες ευκαιρίες με απόφοιτο δημόσιου πανεπιστημίου, όπως συμμετοχή σε διαγωνισμούς του Δημοσίου, αλλά και ακαδημαϊκή αναγνώριση, ώστε να μπορεί να συνεχίσει τις ακαδημαϊκές του σπουδές σε κάποιο άλλο πανεπιστήμιο ή να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, ο τίτλος που θα δίνει το παράρτημα ξένου πανεπιστημίου στην Ελλάδα θα αναγνωρίζεται όπως ακριβώς ένας αντίστοιχος τίτλος του πανεπιστημίου του εξωτερικού.

Για παράδειγμα, ένας απόφοιτος ενός γαλλικού πανεπιστημίου, εάν έρθει στην Ελλάδα, για να λάβει την ακαδημαϊκή και επαγγελματική αναγνώριση, θα πρέπει να αναγνωρίσει το πτυχίο του στον ΔΟΑΤΑΠ. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι απόφοιτοι μπορεί να δώσουν εξετάσεις, αλλά στην πλειονότητά τους υπάρχει λίστα πανεπιστημίων που αναγνωρίζει ο φορέας και η διαδικασία γίνεται άμεσα.

Με τον ίδιο τρόπο θα αναγνωρίσει το πτυχίο του και ο απόφοιτος του παραρτήματος του ξένου πανεπιστημίου στην Ελλάδα.

Στην περίπτωση για παράδειγμα των κυπριακών πανεπιστημίων, υπάρχει ήδη συμφωνία αμοιβαιότητας μεταξύ των δύο χωρών. Δηλαδή και οι δύο χώρες αναγνωρίζουν αυτόματα τα πτυχία τους. Επομένως, ένας απόφοιτος από κυπριακό πανεπιστήμιο ή από παράρτημα της Κύπρου στην Ελλάδα θα έχει αυτόματα αναγνωρισμένο τίτλο σπουδών.

3. Τα ακαδημαϊκά κριτήρια: Ειδικό βάρος δίνεται στο να διατηρηθούν οι ισορροπίες στην ποιότητα της εκπαίδευσης, ώστε να εξασφαλίζεται το υψηλό επίπεδο σπουδών που θα παρέχεται από τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Τα πανεπιστήμια αυτά θα πρέπει:

α) να είναι αναγνωρισμένα στη χώρα τους από τις Αρχές πιστοποίησης,

β) να διαθέσουν τουλάχιστον 30 πανεπιστημιακούς με διδακτορικό στο ακαδημαϊκό δυναμικό των παραρτημάτων των πανεπιστημίων, ώστε να τους επιτραπεί η λειτουργία τους στη χώρα,

γ) το ειδικό διδακτικό προσωπικό τους δεν μπορεί να ξεπερνά σε ποσοστό το 20% του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού,

δ) στο κάθε παράρτημα θα πρέπει να λειτουργούν τουλάχιστον τρεις σχολές,

ε) τα προγράμματα σπουδών θα πρέπει να είναι σε συνάφεια με τα προγράμματα σπουδών του πανεπιστημίου του εξωτερικού και να πληρούνται οι αντίστοιχες προδιαγραφές για την ακαδημαϊκή διαδικασία.

Σύμφωνα με τον κ. Πιερρακάκη, σε δηλώσεις του (Alpha), υπάρχει τόσο μεγάλη δεξαμενή ακαδημαϊκών Ελλήνων στη διασπορά, που η λειτουργία παραρτημάτων στην Ελλάδα θα αποτελούσε μία ιδανική προοπτική για να ανακτήσει η χώρα το χαμένο ερευνητικό και ακαδημαϊκό δυναμικό που έχασε στα χρόνια της κρίσης.

4. Κτιριακές υποδομές και οικονομικά υγιή ιδρύματα: Από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκε η δυνατότητα για ίδρυση παραρτημάτων μη κρατικών πανεπιστημίων, η πολιτική ηγεσία είχε διαμηνύσει ότι δεν θα επιτρέψει φαινόμενα πανεπιστημίων «του ενός ορόφου».

Τα κριτήρια υποδομών θα προβλέπουν αυτοτελείς κτιριακές υποδομές οι οποίες θα περιλαμβάνουν βιβλιοθήκες, υλικοτεχνικό εξοπλισμό και χώρους εργαστηρίων ανάλογα με τα αντικείμενα σπουδών που θα διδάσκονται. Το πανεπιστήμιο θα πρέπει να καταθέσει και μια πενταετή οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας, την οποία θα βεβαιώνει αξιόπιστη ελεγκτική-συμβουλευτική εταιρία, με στόχο να εξασφαλιστεί ότι υπάρχουν οι οικονομικοί πόροι για να λειτουργήσει ομαλά παρέχοντας όλες τις υπηρεσίες και την απαραίτητη μέριμνα στους φοιτητές. Σε αυτό το πλαίσιο, τα πανεπιστήμια θα πρέπει να προσκομίζουν και εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης αξιόχρεης τράπεζας ύψους 500.000 ευρώ για κάθε σχολή και να καταβάλλουν παράβολο ύψους 500.000 ευρώ για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας και εγκατάστασης.

5. Ελεγκτικοί μηχανισμοί: Η αρμόδια Ανεξάρτητη Αρχή για τη διασφάλιση της Ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης, η ΕΘΑΕΕ, θα είναι αυτή που θα καταρτίσει το σύνολο των δεκάδων κριτηρίων που αναμένεται να τεθούν για τη λειτουργία των μη κρατικών πανεπιστημίων. Στο σχεδιασμό του υπουργείου Παιδείας είναι και η δημιουργία ελεγκτικών μηχανισμών που θα εξασφαλίζουν ότι τηρούνται τα κριτήρια και επικαιροποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν ή από πιθανές επεκτάσεις του αρχικού παραρτήματος. 

 ΤΑ ΟΦΕΛΗ

Σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας, κ. Πιερρακάκη, τα χρήματα που ξοδεύουν οι Ελληνες φοιτητές κάθε χρόνο στο εξωτερικό θα μπορούσαν να διοχετευθούν στην οικονομία της Ελλάδας, εφόσον σπούδαζαν στον τόπο τους. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας σε πανεπιστήμια του εξωτερικού φοιτούν περίπου 40.000 Ελληνες. Το κόστος για το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας ανερχόταν περίπου σε 1 δισ. € Η Ελλάδα των 10 εκατ. κατοίκων έχει περισσότερους σε απόλυτο νούμερο και ως ποσοστό του πληθυσμού φοιτητές στο εξωτερικό από την Ισπανία (35.348) των 46 εκατ. κατοίκων, το Ηνωμένο Βασίλειο (33.109) των 66 εκατ. κατοίκων, την Αυστρία (17.501) των 9 εκατ. κατοίκων ή την Πορτογαλία (12.951) των 10 εκατ. κατοίκων.

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο προκάλεσε άμα τη εξαγγελία του αντιδράσεις σχετικά με το ρόλο των κολεγίων στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, το καθεστώς λειτουργίας τους δεν μεταβάλλεται, κι εφόσον κάποιο κολέγιο πληροί τις προϋποθέσεις που θα θέσει η ΕΘΑΕΕ, θα μπορεί να ανοίξει κάποιο παράρτημα ξένου πανεπιστημίου στη χώρα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το νομοσχέδιο προβλέπει μία σειρά διατάξεων και για τα δημόσια πανεπιστήμια με στόχο την ενίσχυσή τους, την απελευθέρωσή τους από γραφειοκρατικές διαδικασίες, τη διευκόλυνση των συνεργασιών τους με πανεπιστήμια του εξωτερικού, αλλά και την ψηφιοποίησή τους.