«Τα δάση είναι αυτά που δίνουν ζωή στον κόσμο μας», λέει στο BBC η Μεγκ Λόουμαν, διευθύντρια του Tree Foundation, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης στη Φλόριντα, που ασχολείται με την έρευνα, την εξερεύνηση και την εκπαίδευση σε ότι έχει να κάνει με τα δέντρα.

Τι κάνουν τα δέντρα για τον πλανήτη; Πολλά και όλα εξαιρετικής σημασίας. Από την αποθήκευση του άνθρακα και τη διατήρηση του εδάφους έως την κυκλοφορία του νερού. Υποστηρίζουν τα φυσικά και τα ανθρώπινα συστήματα διατροφής και παρέχουν στέγη για αμέτρητα είδη – συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Ωστόσο, συχνά αντιμετωπίζουμε τα δέντρα ως αναλώσιμα: ως κάτι που πρέπει να συγκομισθεί για οικονομικό όφελος ή ως εμπόδιο για την ανθρώπινη ανάπτυξης. Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να ασχολείται με τη γεωργία, πριν από περίπου 12.000 χρόνια, έχουμε εξαφανίσει σχεδόν τα μισά από τα εκτιμώμενα 5,8 τρισ. δέντρα στον πλανήτη, σύμφωνα με μια μελέτη του 2015 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature.

Και ξαφνικά τα δέντρα εξαφανίστηκαν – Πώς θα ήταν ο πλανήτης Γη χωρίς… πράσινο

Ένα μεγάλο μέρος της αποψίλωσης έχει γίνει τα τελευταία χρόνια. Από την έναρξη της βιομηχανικής περιόδου, τα δάση μειώθηκαν κατά 32%. Ειδικά στις τροπικές περιοχές, εξαφανίζονται πολλά από τα υπολειπόμενα 3 τρισ. δέντρα του κόσμου.

Ετησίως κόβονται περίπου 15 δισ. δέντρα, σύμφωνα με το Statestudy. Σε πολλά μέρη, η απώλεια των δέντρων γίνεται με γρήγορους ρυθμούς. Τον Αύγουστο, το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας έδειξε ότι οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο αυξήθηκαν κατά 84%, συγκριτικά με τον Αύγουστο του 2018. Το 2019 καταγράφηκαν 70.000 φωτιές μόνο στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας.

Αν φανταστούμε μια δυστοπία τύπου Mad Max, όπου κάθε δέντρο του πλανήτη θα πέθαινε ξαφνικά, ίσως μπορούμε κατά το ελάχιστο να καταλάβουμε πόσο σημαντικά είναι.
«Είναι αναντικατάστατα», λέει η Ισαμπέλ Ρόσα, λέκτορας περιβαλλοντικών δεδομένων και αναλύσεων στο Πανεπιστήμιο Bangor στην Ουαλία. «Αν εξαφανίσουμε όλα τα δέντρα, θα ζήσουμε σε έναν πλανήτη που ίσως δεν θα μπορούμε να επιβιώσουμε»

Για αρχή, εάν τα δέντρα εξαφανιζόντουσαν εν μια νυκτί, θα εξαφανιζόταν και το μεγαλύτερο μέρος της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Η καταστροφή όλων των δασών θα ήταν «καταστροφική» για τα φυτά, τα ζώα, τους μύκητες και πολλά άλλα, λέει ο Τζέιμι Πρεβεντέλο, οικολόγος στο κρατικό πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία. «Θα γίνει ένας τεράστιος αφανισμός όλων των οργανισμών, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο».

Αυτό το κύμα του αφανισμού θα επεκταθεί στην άγρια φύση -που εξαρτάται και από τα δέντρα. Το 2018, ο Πρεβεντέλο και οι συνεργάτες του βρήκαν, για παράδειγμα, ότι το ποσοστό της άγριας φύσης ήταν 50% με 100% υψηλότερο σε περιοχές με διάσπαρτα δέντρα από ότι σε περιοχές χωρίς δέντρα. «Ακόμη και ένα δέντρο μόνο του σε μια ανοιχτή περιοχή (σ.σ. χωρίς δέντρα) μπορεί να λειτουργήσει ως μαγνήτης βιοποικιλότητας, προσελκύοντας και παρέχοντας πόρους σε πολλά ζώα και φυτά», λέει. Έτσι, ακόμη και η απώλεια ενός και μόνο δέντρου, ακόμη κα αν φαίνεται απίστευτο, μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη βιοποικιλότητα σε κάθε περιοχή.

Θα αλλάξει επίσης το κλίμα του πλανήτη. Τα δέντρα λειτουργούν για το νερό σαν βιολογικές αντλίες: απορροφούν νερό από το έδαφος και το μεταφέρουν στην ατμόσφαιρα, μετατρέποντάς το από υγρό σε ατμό. Με αυτόν τον τρόπο, τα δάση συμβάλλουν στον σχηματισμό των σύννεφων και άρα των βροχοπτώσεων. Τα δέντρα εμποδίζουν επίσης τις πλημμύρες, παγιδεύοντας το νερό στο έδαφός. Γνωρίζουμε καλά ότι περιοχές χωρίς δέντρα μετατρέπονται σε λίμνες και ποτάμια με μια βροχή.

Χωρίς δέντρα, οι πρώην δασικές εκτάσεις θα ήταν πιο ξηρές και πιο επιρρεπείς σε ακραίες ξηρασίες. Σε κάθε βροχή, οι πλημμύρες θα ήταν καταστροφικές. Η μαζική διάβρωση θα επηρέαζε και τους ωκεανούς, καταστρέφοντας τους κοραλλιογενείς υφάλους και άλλους θαλάσσιους οικοτόπους. «Η αποψίλωση των δέντρων σημαίνει ότι θα χανόντουσαν τεράστιες εκτάσεων στον ωκεανό», λέει ο Τόμας Κρόουδερ, οικολόγος παγκόσμιων συστημάτων στο ETH Zurich.

Όσο για τη σημασία τους στη θερμοκρασία του πλανήτη, λειτουργούν και ως μέσο τοπικής ψύξης. Παρέχουν σκιά γεγονός που επιτρέπει τη διατήρηση της θερμοκρασίας του εδάφους και δεδομένου ότι είναι ο πιο σκούρος οργανισμός σε ένα τοπίο, απορροφά τη θερμότητα αντί να την αντανακλά. Με λίγα λόγια λειτουργούν σαν ένα φυσικό κλιματιστικό και εάν αυτό χαθεί, καταλαβαίνεται τι θα συμβεί με τη θερμοκρασία του πλανήτη.

Σε παγκόσμια κλίμακα, τα δέντρα μειώνουν τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής, επειδή έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν άνθρακα στους κορμούς τους και να απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Η αποψίλωση των δασών ευθύνεται ήδη για το 13% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ η αλλαγή χρήσης της γης γενικά αντιπροσωπεύει το 23% των εκπομπών.

Επίσης, με την εξαφάνιση των δέντρων θα δούμε την απελευθέρωση 450 γιγατόνων άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Για λίγο διάστημα, αυτό θα αντισταθμίζεται από τα μικρότερα φυτά και χόρτα. Όμως τα μικρότερα φυτά μπορεί να αποθηκεύουν άνθρακα με πιο γρήγορο ρυθμό από τα δέντρα, ωστόσο το απελευθερώνουν και πιο γρήγορα. Τελικά – ίσως μέσα σε λίγες δεκαετίες – αυτά τα φυτά δεν θα είναι πλέον σε θέση να σταματήσουν την επερχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας, που θα προκαλούσε η απελευθέρωση του άνθρακα.

Ο άνθρωπος φυσικά θα επηρεαζόταν πολύ πριν από την καταστροφική υπερθέρμανση του πλανήτη. Η αυξημένη θερμότητα, η διακοπή της κυκλοφορίας των υδάτων και η απώλεια της σκιάς, είναι αρκετά για να οδηγήσουν στον θάνατο δισεκατομμύρια ανθρώπων και ζώων. Αυτή τη στιγμή 1,6 δισ. άνθρωποι στηρίζονται αυτή τη στιγμή από τα δάση για την επιβίωσή τους.

Επίσης, σε ολόκληρο τον κόσμο, εκείνοι των οποίων η εργασία περιστρέφεται γύρω από τα δέντρα, ξαφνικά θα έμεναν άνεργοι, καταστρέφοντας την παγκόσμια οικονομία. Μόνο ο τομέας της ξυλείας παρέχει απασχόληση σε 13,2 εκατ. ανθρώπους και αποδίδει κάθε χρόνο 600 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Εκτός από αυτές τις καταστροφικές αλλαγές, θα είχε και φοβερές επιπτώσεις για την υγεία. Τα δέντρα καθαρίζουν τον αέρα απορροφώντας ρύπους και παγιδεύοντας σωματίδια στα φύλλα, τα κλαδιά και τους κορμούς τους. Μόνο τα δέντρα στις ΗΠΑ απορροφούν 17,4 εκατομμύρια τόνους ατμοσφαιρικής ρύπανσης κάθε χρόνο, μια «υπηρεσία» αξίας 6,8 δισ. δολαρίων. Ως εκ τούτου, σώζονται τουλάχιστον 850 ζωές και αποφεύγονται τουλάχιστον 670.000 περιπτώσεις οξειδωτικών αναπνευστικών προβλημάτων.

«Ακόμα κι αν μπορούσαμε να ζήσουμε σε έναν κόσμο χωρίς δέντρα, ποιος θα το ήθελε αυτό;» αναρωτιέται ο Κρόουδερ. «Αυτός ο πλανήτης είναι μοναδικός συγκριτικά με ότι άλλο γνωρίζουμε ότι υπάρχει στο σύμπαν, λόγω αυτού του ανεξήγητου πράγματος που ονομάζεται ζωή. Και χωρίς δέντρα, όλα είναι τελειωμένα»

Ειδήσεις σήμερα

Σεισμός στην Κρήτη: Γιατί ανησυχούν οι σεισμολόγοι – Τι λένε στον Ε.Τ. Παπαδόπουλος και Λέκκας

Νέα Φιλαδέλφεια: Ψάχνουν τον ψηλό και εύσωμο φονιά του Μιχάλη

Χανιά: Προφυλακίζονται τέσσερις κατηγορούμενοι για το κύκλωμα εμπορίας βρεφών