Από υπολογισμούς του «Ε.Τ.» προκύπτει πως το κόστος για ένα ενδεικτικό καλάθι 50 προϊόντων, προερχόμενα, κυρίως, από ιδιωτικές ετικέτες σούπερ μάρκετ, που έχουν πιο οικονομικά σ’ αυτές, διαμορφώνεται στα 123,86 ευρώ.
Για 15 βασικά αγαθά για το νοικοκυριό (ρύζι, ψωμί, μακαρόνια, γάλα, γιαούρτι, τυρί, αυγά, ελαιόλαδο, ζάχαρη, καφέ, απορρυπαντικό, χαρτί υγείας, σαπούνι, φακές και αλεύρι) το ενδεικτικό κόστος φτάνει, αντίστοιχα, στα 27,06 ευρώ.
Ειδικότερα όσον αφορά στη ρύθμιση, στόχος της είναι η συγκράτηση των ανατιμήσεων μιας περιμέτρου βασικών αγαθών, που παρουσιάζουν ανελαστική ζήτηση και είναι απολύτως απαραίτητα για τα περισσότερα νοικοκυριά χαμηλού και μέσου εισοδήματος.
Οι λίστες
Στο πλαίσιο της τροπολογίας προβλέπεται η αποστολή από τα σούπερ μάρκετ, με ετήσιο τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ, προς το ΥΠΑΝ, καταλόγου με καταναλωτικά προϊόντα, απαραίτητα για την αξιοπρεπή διαβίωση, τα οποία θα διατίθενται σε προσιτές τιμές, συγκριτικά με τα υπόλοιπα της ίδιας κατηγορίας.
Σύμφωνα με το υπουργείο, «η πρωτοβουλία βασίζεται, πρωτίστως, στην πρόθεση των επιχειρήσεων υπεραγορών τροφίμων και άλλων προϊόντων που ασκούν δραστηριότητες λιανικής πώλησης (σούπερ μάρκετ), των επιχειρήσεων που παράγουν τα απαραίτητα για τους καταναλωτές αγαθά, αλλά και άλλων επιχειρήσεων, να αναδείξουν το κοινωνικό τους πρόσωπο και να εστιάσουν τις δράσεις εταιρικής κοινωνικής τους ευθύνης και τις προωθητικές τους ενέργειες, σε ένα «καλάθι» απαραίτητων προϊόντων, προκειμένου να συγκρατηθεί ο ρυθμός των ανατιμήσεων, προς όφελος των καταναλωτών χαμηλού και μέσου εισοδήματος».
Ταυτόχρονα, επιδιώκεται -μέσω της δημοσιότητας που λαμβάνει η δράση- η πρόκληση ακόμα εντονότερου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων για ένα συγκεκριμένο εύρος κατηγοριών προϊόντων, κυρίως τροφίμων και αγαθών πρώτης ανάγκης.
Τα ψιλά γράμματα
Μέσα από 15 ερωταπαντήσεις ο «Ε.Τ.» εξηγεί πώς θα περάσει… από τα χαρτιά στην πράξη το «καλάθι του νοικοκυριού»:
1 Πόσα καλάθια θα υπάρχουν;
Κάθε αλυσίδα σούπερ μάρκετ θα ετοιμάζει το δικό της καλάθι. Ο κατάλογος των προϊόντων που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία και οι τιμές τους διαμορφώνονται ελεύθερα από τις επιχειρήσεις, τηρώντας το άρθρο 58 του ν. 4818/2021 (Α’ 124), περί αθέμιτης κερδοφορίας. Αυτό σημαίνει πως εάν σε κάποιο σούπερ μάρκετ το περιθώριο μικτού κέρδους, ανά μονάδα, υπερβαίνει το αντίστοιχο προ της 1ης.9.2021, τότε επέρχεται διοικητική κύρωση. Ανάλογα με τη βαρύτητα της παράβασης, το πρόστιμο κυμαίνεται από 5.000 έως 1 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, όπως επισήμαναν στον «Ε.Τ.», για την περίπτωση του καλαθιού (καθώς η διάταξη ισχύει, ήδη, για τρόφιμα κ.ά. αγαθά και υπηρεσίες) τα πρόστιμα θα είναι εξαιρετικά υψηλά. Χαρακτηριστικά ανέφεραν «αν για παράδειγμα εκτός καλαθιού το πρόστιμο ήταν 100.000 ευρώ, πλέον θα ανέρχεται σε 200.000 ευρώ».
2 Πόσα προϊόντα θα έχει κάθε καλάθι;
Κάθε καλάθι θα έχει 50 προϊόντα, από 30 κατηγορίες που προσδιορίζονται από το ΥΠΑΝ. Τα σούπερ μάρκετ πρέπει να εντάσσουν στο καλάθι που θα ετοιμάζουν ένα τουλάχιστον προϊόν από κάθε κατηγορία και να το διαθέτουν σε προσιτή τιμή, ιδίως σε σύγκριση με τα υπόλοιπα προϊόντα της ίδιας κατηγορίας.
3 Ποιες είναι αυτές οι κατηγορίες;
Οι κατηγορίες αγαθών από τις οποίες θα προκύπτουν τα 50 προϊόντα κάθε καλαθιού είναι οι εξής: ρύζι, ψωμί, ζυμαρικά, χοιρινό, πουλερικά, αλλαντικά, ψάρια καταψυγμένα, φρέσκο γάλα πλήρες, φρέσκο γάλα με μειωμένα λιπαρά, γάλα εβαπορέ, γιαούρτι, τυριά, ντοματοπελτές, αυγά, μαργαρίνες, ελαιόλαδα, ηλιέλαιο, λαχανικά κατεψυγμένα, ζάχαρη, παιδικές τροφές, καφές, τσάι – χαμομήλι, κακάο και σοκολάτα σε σκόνη, χυμός πορτοκάλι, είδη προσωπικής υγιεινής, είδη για μωρά, τροφές για κατοικίδια, όσπρια και αλεύρι για όλες τις χρήσεις.
4 Τα προϊόντα του καλαθιού θα είναι ίδια σε όλη τη διάρκεια εφαρμογής του μέτρου;
Οχι, θα αλλάζουν κάθε βδομάδα -για το πρώτο χρονικό διάστημα εφαρμογής του μέτρου, τουλάχιστον, μέχρι να εξοικειωθούν οι καταναλωτές. Στη συνέχεια, θα επανεξεταστεί και είναι πιθανό το καλάθι κάθε αλυσίδας να επικαιροποιείται ανά 15 ημέρες. Με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων καθορίζονται οι κατηγορίες των προϊόντων που εντάσσονται στο καλάθι, η συχνότητα αποστολής του καταλόγου προϊόντων από τους υπόχρεους, οι αρμόδιες αρχές για την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων, η διαδικασία ελέγχων, η διαδικασία είσπραξης των προστίμων και κάθε άλλο ειδικότερο ζήτημα που αφορά στην εφαρμογή του μέτρου.
5 Υπάρχει περίπτωση στο καλάθι να συμπεριληφθούν προϊόντα από τις ιδιωτικές ετικέτες των αλυσίδων;
Είναι πολύ πιθανό να συμπεριληφθούν προϊόντα από τις ιδιωτικές ετικέτες των αλυσίδων, όπως μεταφέρουν κύκλοι της αγοράς, καθώς τα συγκεκριμένα είναι συχνά πιο οικονομικά, συγκριτικά με τα αντίστοιχα της ίδιας κατηγορίας. Αλλωστε, δεν τίθεται κανένας περιορισμός σε σχέση με το ποιος κωδικός θα προτιμηθεί για το καλάθι, αρκεί να εμπίπτει στις κατηγορίες που προσδιορίζει το ΥΠΑΝ.
6 Οι 30 κατηγορίες θα είναι σταθερές;
Οχι απαραίτητα, αν κριθεί ότι πρέπει να αλλάξουν θα εκδίδεται σχετική υπουργική απόφαση. Ηδη έχουν πραγματοποιήσει δύο αλλαγές στον κατάλογο, πριν ακόμη εφαρμοστεί το μέτρο. Αρχικά, μεταξύ των 30 κατηγοριών ήταν το μεταλλικό νερό και ένα αναψυκτικό. Αυτά, έδωσαν τη θέση τους στα όσπρια και στο αλεύρι για όλες τις χρήσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως είναι πολύ πιθανό να αλλάζει η λίστα με τις κατηγορίες για να προσαρμοστεί στις ανάγκες των καταναλωτών ανά περιόδους, π.χ. αγορές Χριστουγέννων, Καθαράς Δευτέρας κ.ο.κ.
7 Σε ποια καταστήματα θα βρει ο καταναλωτής το λεγόμενο «καλάθι του νοικοκυριού»;
Τα καλάθια αυτών των προδιαγραφών, δηλαδή των 50 προϊόντων, θα τα συναντήσει κανείς στα σούπερ μάρκετ, καθώς το μέτρο είναι υποχρεωτικό για τις αλυσίδες με τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ, ετησίως. Ωστόσο, κατάλογο προϊόντων που εντάσσονται στο «καλάθι του νοικοκυριού» μπορούν να αποστέλλουν και επιχειρήσεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στους υπόχρεους. Προαιρετικά, δηλαδή, μπορούν να συμμετέχουν στην πρωτοβουλία και άλλα καταστήματα π.χ. κρεοπωλεία, μίνι μάρκετ, κ.λπ.
8 Πώς θα ενημερώνεται ο καταναλωτής για τα προϊόντα του καλαθιού και τις τιμές αυτών;
Τα σούπερ μάρκετ θα ενημερώνουν τους καταναλωτές, που προσέρχονται στα φυσικά ή ψηφιακά καταστήματά τους, ως προς τη σύνθεση του «καλαθιού του νοικοκυριού» που προτείνουν. Η ενημέρωση θα γίνεται με κάθε πρόσφορο μέσο, ιδίως με λίστες, φυλλάδια κ.λπ. Επιπρόσθετα, τα καλάθια και οι τιμές των προϊόντων θα αναρτώνται στην εφαρμογή του ΥΠΑΝ e-καταναλωτής.
9 Πώς θα διακρίνει κανείς, όταν επισκέπτεται ένα σούπερ μάρκετ, ποια προϊόντα συμμετέχουν στην πρωτοβουλία;
Θα υπάρχει ειδική σήμανση επί των προϊόντων ή του χώρου πώλησής τους. Κάθε σούπερ μάρκετ θα έχει διαφορετική σήμανση για την προώθηση της πρωτοβουλίας.
10 Από πότε θα εφαρμοστεί το μέτρο;
Το πιθανότερο είναι να εφαρμοστεί είτε από Τετάρτη, 2 Νοεμβρίου, είτε από Πέμπτη, 3 Νοεμβρίου, όπως αναφέρουν στελέχη του ΥΠΑΝ. Σημειώνεται πως θα πρέπει να προηγηθεί απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία στην παρούσα φάση κάνει έλεγχο νομιμότητας από πλευράς ανταγωνισμού της διαδικασίας.
11 Ποιος είναι ο σκοπός της πρωτοβουλίας;
Σκοπός της ρύθμισης είναι ένας πολύ χαμηλότερος ρυθμός ανατιμήσεων για τα προϊόντα του καλαθιού, έως και η πλήρης συγκράτηση. Σύμφωνα με αρμόδιο στέλεχος του υπουργείου «η προσδοκία είναι να δούμε τα προϊόντα στα σημερινά επίπεδα ή με πολύ μικρότερο ρυθμό ανατίμησης».
12 Πώς θα γίνει αυτό στην πράξη;
Αν, για παράδειγμα, το ελαιόλαδο με 17% πληθωρισμό (για τη συγκεκριμένη κατηγορία) έχει τιμή 7,61 ευρώ το λίτρο και ο πληθωρισμός ανέλθει σε 23%, σκοπός είναι -εφόσον πρόκειται για προϊόν εντός του καλαθιού- να παραμείνει η τιμή του στα ίδια και αν είναι εφικτό ακόμη και να ελαττωθεί και να μην αυξηθεί κατά 6% φτάνοντας τα 8,066 ευρώ το λίτρο. Η τιμή αναφοράς για τα προϊόντα θα είναι αυτή που είχαν στις 5 Οκτωβρίου, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες (θα προσδιοριστεί σε υπουργική απόφαση). Γνωρίζοντας π.χ. πόσο κόστιζε το ελαιόλαδο τότε και πόσο σήμερα θα διεξάγονται τα απαραίτητα συμπεράσματα για την τήρηση του μέτρου, π.χ. αν η τιμή διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα, αν αυξήθηκε σε δικαιολογημένο βαθμό (κάτω του πληθωρισμού της συγκεκριμένης κατηγορίας) κ.ο.κ. Σε περίπτωση που κάποιο προϊόν υπερβεί την τιμή ή έχει απότομη αύξηση σε σχέση με το τι συνέβαινε την 5η Οκτωβρίου του 2022 δεν θα υπάρχει πρόστιμο, όμως θα πρέπει το σούπερ μάρκετ να αποσύρει το προϊόν από το καλάθι του.
13 Πώς ακριβώς, όμως, θα γίνει αυτή η συγκράτηση τιμών, προσδιορίζεται;
Οπως σημειώνεται από το ΥΠΑΝ, δεν μπορούν να προσδιορίσουν πώς θα γίνει η συγκράτηση των τιμών, «διότι αυτό θα αποτελούσε ωμή παρέμβαση στην αγορά». Εκτίμησή τους είναι πως ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει στο στόχο με πιο αποτελεσματικό τρόπο, από ό,τι μία διοικητική παρέμβαση.
14 Τι θα συμβεί αν ένα σούπερ μάρκετ δεν ετοιμάσει «καλάθι του νοικοκυριού»;
Η μη αποστολή καταλόγου προϊόντων ή η ελλιπής αποστολή καταλόγου προϊόντων τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο, ύψους 5.000 ευρώ για κάθε ημέρα καθυστέρησης αποστολής πλήρους καταλόγου.
15 Θα γίνονται έλεγχοι για να διαπιστωθεί κατά πόσο τηρείται το μέτρο;
Τα προϊόντα που εντάσσονται στο «καλάθι του νοικοκυριού» θα ελέγχονται, κατά προτεραιότητα, από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές ως προς τη συμμόρφωση με τη σχετική διάταξη.
Ειδήσεις σήμερα
Θάνατος αρχιμανδρίτη: Είχε μώλωπες στο σώμα του κι αίμα στο στόμα
Ροή Ειδήσεων 
