Τον κίνδυνο αυτόν τον αντιμετωπίζουν χαμηλόμισθοι, οικογένειες φοιτητών, νέοι που υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία, ζημιογόνες νεοσύστατες ατομικές επιχειρήσεις, περιστασιακά απασχολούμενοι και φορολογούμενοι με οφειλές από τραπεζικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες.

1 Λόγω της σημαντικής συρρίκνωσης των πραγματικών εισοδημάτων, την οποία έχει προκαλέσει η πολυετής οικονομική κρίση σε εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά, πολλά φυσικά πρόσωπα θα φορολογηθούν και φέτος όχι με βάση τα πολύ χαμηλά εισοδήματα που απέκτησαν το 2023 από μισθούς, αλλά με βάση τα πολύ πιο υψηλά, εξωπραγματικά ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων που θα τους προσδιορίσει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) με βάση το σύστημα των τεκμηρίων διαβίωσης. Σε πολλές περιπτώσεις, οι διαφορές μεταξύ των πολύ χαμηλών εισοδημάτων από μισθούς που αποκτήθηκαν το 2023 και των πολύ υψηλών τεκμαρτών εισοδημάτων που προκύπτουν για το ίδιο έτος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης είναι αδύνατο να καλυφθούν με περισσεύματα εισοδημάτων ή εσόδων από παρελθόντα έτη, καθώς τα ποσά αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σχεδόν στο σύνολό τους για την κάλυψη τεκμηρίων στα προηγούμενα 12 χρόνια των μεγάλων οικονομικών κρίσεων.

2 Το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ και το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας του ενήλικου τέκνου, που σπουδάζει ή υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία μακριά από την οικογένειά του, γίνεται αιτία το συνολικό εισόδημα της οικογένειας (στην οποία περιλαμβάνεται και το τέκνο αυτό ως εξαρτώμενο) να εμφανίζεται πλασματικά αυξημένο, εξέλιξη που έχει πολλαπλές δυσμενείς οικονομικές συνέπειες γι’ αυτήν. Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία ενήλικο εξαρτώμενο τέκνο του φορολογουμένου μισθώνει κατοικία διαφορετική από αυτήν της κύριας κατοικίας της οικογένειας (π.χ. φοιτητής που σπουδάζει σε διαφορετικό τόπο, τέκνο που υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία κ.λπ.) και ταυτόχρονα έχει δική του υποχρέωση υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, λόγω απόκτησης εισοδήματος, οποιουδήποτε ύψους και από οποιανδήποτε πηγή, εντός του 2023, το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας βαρύνει το τέκνο, όχι τους γονείς! Ετσι, σε κάθε τέτοια περίπτωση, το ενήλικο τέκνο -όσο πενιχρό κι αν είναι το πραγματικό εισόδημα που απέκτησε το 2023- εμφανίζεται με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης με ένα εξωπραγματικό τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα μεγαλύτερο των 3.000 ευρώ, συνήθως κυμαινόμενο μεταξύ 3.500 και 6.000 ευρώ, το οποίο προσαυξάνει το συνολικό εισόδημα της οικογένειας και το εκτινάσσει σε ύψος μεγαλύτερο από τα ισχύοντα εισοδηματικά όρια για την είσπραξη διαφόρων κοινωνικών επιδομάτων, όπως το επίδομα τέκνων και το επίδομα στέγασης. Ετσι, εξαιτίας ενός ανύπαρκτου τεκμαρτού εισοδήματος του ενήλικου τέκνου, η οικογένεια μπορεί να χάσει αυτά τα σημαντικά επιδόματα.

3 Φορολογούμενοι με πενιχρά εισοδήματα προερχόμενα είτε από ενοίκια είτε από τόκους καταθέσεων είτε από γεωργικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίοι εισέπραξαν παράλληλα ακόμη πιο χαμηλά ποσά είτε από περιστασιακή απασχόληση είτε από επιδόματα παιδιών που τους χορήγησε ο ΟΠΕΚΑ, επιβαρύνονται με υπέρογκα ποσά φόρου εισοδήματος. Οι φορολογούμενοι που υπάγονται σ’ αυτές τις περιπτώσεις υποχρεούνται να πληρώσουν ποσά φόρων πολλαπλάσια των πραγματικών τους εισοδημάτων, εξαιτίας του προσδιορισμού του συνολικού φορολογητέου εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και του υπολογισμού του οφειλόμενου φόρου με βάση την κλίμακα που εφαρμόζεται για τους επιχειρηματίες και τους ελεύθερους επαγγελματίες, στην οποία δεν ισχύει αφορολόγητο όριο εισοδήματος.

Συγκεκριμένα, στις περιπτώσεις αυτές, επειδή τα δηλούμενα εισοδήματα είναι πάρα πολύ χαμηλά, οι υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), κατά την εκκαθάριση των δηλώσεων που υποβάλλουν οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι, προσδιορίζουν το ύψος των φορολογητέων εισοδημάτων με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης. Δηλαδή, σε κάθε τέτοια περίπτωση, λαμβάνουν υπόψη τους το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ που ισχύει για τον άγαμο φορολογούμενο ή των 2.500 ευρώ που ισχύει για τον έγγαμο ή το μέρος συμφώνου συμβίωσης, και προσθέτουν στο ποσό αυτό τυχόν επιπλέον ποσά τεκμηρίων διαβίωσης για σπίτι ή και Ι.Χ. αυτοκίνητο, εφόσον ο φορολογούμενος διέμεινε, κατά τη διάρκεια του 2023, σε κατοικία ιδιόκτητη, ενοικιαζόμενη ή δωρεάν παραχωρηθείσα, ή εφόσον κατείχε και κάποιο Ι.Χ. αυτοκίνητο.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, κατά την εκκαθάριση των δηλώσεων, οι υπηρεσίες της ΑΑΔΕ εφαρμόζουν τις διατάξεις της παραγράφου 1β του άρθρου 34 του νόμου 4172/2013 (του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος), σύμφωνα με τις οποίες επί της πρόσθετης διαφοράς τεκμαρτού εισοδήματος εφαρμόζεται η κλίμακα φορολογίας εισοδήματος των αυτοαπασχολουμένων, στην οποία ισχύει συντελεστής 9% από το πρώτο ευρώ, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του δηλωθέντος εισοδήματος δεν προκύπτει από μισθωτή εργασία ή συντάξεις.

4 Οι ζημιογόνες νεοσύστατες ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες απαλλάσσονται από τα νέα αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης, θα εμφανιστούν υποχρεωτικά με εξωπραγματικά τεκμαρτά κέρδη στην εφορία, λόγω της εφαρμογής των τεκμηρίων διαβίωσης. Η εφαρμογή των διατάξεων για τα τεκμήρια διαβίωσης (τις αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης) δεν επιτρέπει στις ζημιογόνες νεοσύστατες ατομικές επιχειρήσεις να απαλλαγούν από τη φορολογία εισοδήματος. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται να δηλώσουν ζημιές, αυτές δεν θα ληφθούν υπόψη, διότι θα ενεργοποιηθούν τα τεκμήρια διαβίωσης, τα οποία θα προσδιορίσουν για τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις τεκμαρτά φορολογητέα καθαρά κέρδη (καθαρά εισοδήματα), σβήνοντας τις όποιες ζημιές και υποχρεώνοντας τες, τελικά, να πληρώσουν φόρο εισοδήματος σαν να ήταν κερδοφόρες.

5 Χιλιάδες φορολογούμενοι οι οποίοι κατά τη διάρκεια του 2023 πλήρωσαν «φουσκωμένες» δόσεις δανείων και πιστωτικών καρτών, λόγω αύξησης των επιτοκίων των τραπεζικών χορηγήσεων, θα επιβαρυνθούν με αυξημένα ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων στις φετινές φορολογικές δηλώσεις.

Το 2023, χιλιάδες φορολογούμενοι που είχαν λάβει δάνεια κυμαινομένου επιτοκίου επιβαρύνθηκαν με επιπλέον ποσά μηνιαίων δόσεων για τα δάνεια αυτά, επειδή οι τράπεζες αύξησαν τα επιτόκιά τους, ακολουθώντας τις σχετικές ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ως εκ τούτου, τα χρηματικά ποσά που κατέβαλαν το 2023 οι φορολογούμενοι αυτοί για να αποπληρώσουν τα δάνειά τους είναι αυξημένα σε σύγκριση με αυτά που κατέβαλαν το 2022 για τον ίδιο σκοπό. Αντίστοιχα αυξημένα θα είναι, λοιπόν, και τα τεκμήρια προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος που ισοδυναμούν με τα ποσά αυτά, με αποτέλεσμα πολλοί από τους φορολογουμένους αυτούς να βρεθούν αντιμέτωποι με την αύξηση του συνολικού τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματός τους πάνω από το επίπεδο του πραγματικού τους εισοδήματος, κατά την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων για τα εισοδήματα του 2023, που έχει πλέον ξεκινήσει. Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής θα είναι να βρεθούν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να κληθούν και αυτοί να καταβάλουν αυξημένους φόρους εισοδήματος για το 2023.

Παράδειγμα υπερφορολόγησης 

Εγγαμος φορολογούμενος με 2 ανήλικα παιδιά εργάζεται ως μισθωτός στον ιδιωτικό τομέα και λαμβάνει μηνιαίως 780 ευρώ. Διαμένει σε ιδιόκτητη μονοκατοικία 90 τ.μ. και κατέχει κι ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο 1.750 κ. εκ. 9ετίας. Το εισόδημα που θα δηλώσει φέτος στην εφορία για το έτος 2023 ανέρχεται σε 10.920 ευρώ (780 ευρώ Χ 14 = 10.920 ευρώ). Το τεκμαρτό εισόδημα που θα του προσδιορίσει η ΑΑΔΕ με την εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης θα προκύψει ως εξής:

Ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης για έγγαμο: 2.500 ευρώ

Τεκμήριο διαβίωσης για την κατοικία: [(40 ευρώ ανά τ.μ. Χ 80 τ.μ.) + (65 ευρώ ανά τ.μ. Χ 10 τ.μ.)] Χ 1,2 = 4.620 ευρώ

Τεκμήριο για τη χρήση του Ι.Χ. αυτοκινήτου: 5.320 ευρώ

ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΒΑΣΕΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ: 12.940 ευρώ

Για τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος, στην περίπτωση του συγκεκριμένου φορολογουμένου, θα ληφθεί υπόψη το τεκμαρτό εισόδημα των 12.940 ευρώ, επειδή αυτό είναι μεγαλύτερο από το δηλωθέν των 10.920 ευρώ.

Ως εκ τούτου, ο συγκεκριμένος φορολογούμενος θα φορολογηθεί για «εισόδημα» μεγαλύτερο κατά 2.020 ευρώ από αυτό που απέκτησε στην πραγματικότητα. Στο ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα των 12.940 ευρώ αντιστοιχεί φόρος εισοδήματος 646,80 ευρώ, ο οποίος υπολογίζεται λαμβανομένου υπόψη αφορολόγητου ορίου 10.000 ευρώ και με συντελεστή φόρου 22% στο πέραν του ορίου αυτού ποσό. Αν λαμβανόταν υπόψη το δηλωθέν εισόδημα των 10.920 ευρώ, ο εν λόγω φορολογούμενος θα πλήρωνε μόλις 202,40 ευρώ.

Τεκμήρια για ΙΧ αυτοκίνητα
Κυβισμός ΙΧ Αυτοκινήτου (κ.ε)	Τεκμήριο ΙΧ αυτοκινήτου (Έτος Πρώτης Κυκλοφορίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση)
	2019-2023	2014-2018	Πριν το 2014
Ως 1.249	4.000 €	2.800 €	2.000 €
1.250 – 1.349	4.600 €	3.220 €	2.300 €
1.350 – 1.449	5.200 €	3.640 €	2.600 €
1.450 – 1.549	5.800 €	4.060 €	2.900 €
1.550 – 1.649	6.400 €	4.480 €	3.200 €
1.650 – 1.749	7.000 €	4.900 €	3.500 €
1.750 – 1.849	7.600 €	5.320 €	3.800 €
1.850 – 1.949	8.200 €	5.740 €	4.100 €
1.950 – 2.049	8.800 €	6.160 €	4.400 €
2.050 – 2.149	9.700 €	6.790 €	4.850 €
2.150 – 2.249	10.600 €	7.420 €	5.300 €
2.250 – 2.349	11.500 €	8.050 €	5.750 €
2.350 – 2.449	12.400 €	8.680 €	6.200 €
2.450 – 2.549	13.300 €	9.310 €	6.650 €
2.550 – 2.649	14.200 €	9.940 €	7.100 €
2.650 – 2.749	15.100 €	10.570 €	7.550 €
2.750 – 2.849	16.000 €	11.200 €	8.000 €
2.850 – 2.949	16.900 €	11.830 €	8.450 €
2.950 – 3.049	17.800 €	12.460 €	8.900 €
3.050 – 3.149	19.000 €	13.300 €	9.500 €
3.150 – 3.249	20.200 €	14.140 €	10.100 €
3.250 – 3.349	21.400 €	14.980 €	10.700 €
3.350 – 3.449	22.600 €	15.820 €	11.300 €
3.450 – 3.549	23.800 €	16.660 €	11.900 €
3.550 – 3.649	25.000 €	17.500 €	12.500 €
3.650 – 3.749	26.200 €	18.340 €	13.100 €
3.750 – 3.849	27.400 €	19.180 €	13.700 €
3.850 – 3.949	28.600 €	20.020 €	14.300 €
3.950 – 4.049	29.800 €	20.860 €	14.900 €
4.050 – 4.149	31.000 €	21.700 €	15.500 €
4.150 – 4.249	32.200 €	22.540 €	16.100 €
4.250 – 4.349	33.400 €	23.380 €	16.700 €
4.350 – 4.449	34.600 €	24.220 €	17.300 €
4.450 – 4.549	35.800 €	25.060 €	17.900 €
4.550 – 4.649	37.000 €	25.900 €	18.500 €
4.650 – 4.749	38.200 €	26.740 €	19.100 €

EΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΠΟΣΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ (τα ποσά σε ευρώ)

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΣΕ Τ.Μ.	ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΤΙΜΕΣ ΖΩΝΗΣ ΕΩΣ 2.799 ΕΥΡΩ ΑΝΑ Τ.Μ.		ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΤΙΜΕΣ ΖΩΝΗΣ ΑΠΟ 2.800 ΕΩΣ 4.999 ΕΥΡΩ ΑΝΑ Τ.Μ.		ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΤΙΜΕΣ ΖΩΝΗΣ ΑΠΟ 5.000 ΕΥΡΩ ΑΝΑ Τ.Μ. ΚΑΙ ΑΝΩ
	ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ	ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ	ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ	ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ	ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ	ΜΟΝΟΚΑΤΟΙΚΙΑ
30	1200	1440	1680	2016	2040	2448
40	1600	1920	2240	2688	2720	3264
50	2000	2400	2800	3360	3400	4080
60	2400	2880	3360	4032	4080	4896
70	2800	3360	3920	4704	4760	5712
80	3200	3840	4480	5376	5440	6528
90	3850	4620	5390	6468	6545	7854
100	4500	5400	6300	7560	7650	9180
110	5150	6180	7210	8652	8755	10506
120	5800	6960	8120	9744	9860	11832
130	6900	8280	9660	11592	11730	14076
140	8000	9600	11200	13440	13600	16320