Οι σκέψεις και τα προβλήματα της καθημερινότητας έμοιαζαν πια μακρινά, όταν ο Βαγγέλης έπεσε στην αγκαλιά μου. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει καλύτερο παράδειγμα από την άμεση επαφή με τον Βαγγέλη, για τις μαγικές δυνατότητες που μπορεί να παρέχει ένας σκύλος-θεραπευτής στην άμεση μετάδοση αγάπης. Ολοι έχουμε στο μυαλό μας τους εκπαιδευμένους σκύλους και το πόσο μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο: από τους οδηγούς ατόμων με προβλήματα όρασης έως τα σκυλιά του Αγίου Βερνάρδου, που χρησιμοποιούνταν ακόμα και για να παρέχουν πρώτες βοήθειες σε χώρες του Βορρά.

Κάτι καινούργιο

Τα τελευταία χρόνια, στη ζωή μας μπαίνουν δειλά δειλά και οι σκύλοι-θεραπευτές. Αν και δεν είναι ακόμα ιδιαίτερα διαδεδομένοι στην Ελλάδα, υπάρχουν άτομα που φιλοδοξούν να αλλάξουν την κατάσταση. Ο Κωνσταντίνος Κοίλιας από τον οργανισμό Dogtherapy παρέχει την υπηρεσία αυτή μέσω ψυχολόγων, έχοντας σήμερα συνεργασία, μεταξύ άλλων, με ογκολογικό νοσοκομείο, ψυχιατρική κλινική, κέντρο υποστήριξης ανηλίκων με αυτισμό και πλέον με το «Σπίτι του Παιδιού» του υπουργείου Δικαιοσύνης στην Αθήνα.

Οπως μας εξηγεί ο κ. Κοίλιας, από το 2017 έχει καθιερωθεί η διάκριση ανάμεσα στους σκύλους-επισκέπτες και τους σκύλους-θεραπευτές. «Τόσο οι επισκέπτες όσο και οι θεραπευτές πρέπει να έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά. Πρέπει να θέλουν να έρχονται σε επαφή με τον άνθρωπο, να είναι δεκτικοί στα χάδια, γενικώς να έχουν έναν ήπιο και ήρεμο χαρακτήρα. Ενας σκύλος-θεραπευτής μπορεί να κάνει επισκέψεις σε νοσοκομεία, υποστηρικτικά κέντρα κ.λπ., ένας σκύλος-επισκέπτης, όμως, δεν είναι ακόμη έτοιμος για να μπει σε μια θεραπευτική διαδικασία».

Οταν πλέον γίνει σκύλος θεραπείας, θα έχει ουσιαστικά εξειδικευτεί σε συγκεκριμένες υποστηρικτικές δυνατότητες, για να βοηθά τους ανθρώπους ψυχολογικά και πρακτικά. «Οταν πάει 20 μηνών, γίνεται το πρώτο τεστ, για το οποίο δεν απαιτείται να έχει καμία εκπαίδευση, μόνο να έχει κοινωνικοποιηθεί. Αν το περάσει, τον καθοδηγούμε ως σκύλο θεραπείας. Ολη η εκπαίδευση κρατάει περίπου 2 χρόνια», προσθέτει.

Οταν μιλάει για αυτούς, καταλαβαίνεις ότι για τον κ. Κοίλια τα σκυλάκια είναι κάτι πολύ περισσότερο από σύντροφοι. Το ίδιο ισχύει και για την Κωνσταντίνα Θανάσουλα, που επίσης είναι εκπαιδεύτρια σκύλων θεραπείας. «Σε μια θεραπευτική διαδικασία, ο σκύλος δεν σε συντροφεύει απλώς, είναι ο συνάδελφός σου», αναφέρει, την ώρα που είναι αγκαλιά με τον Βαγγέλη.

Κατάθεση

Μία από τις δομές που συνεργάζονται πλέον με σκύλους θεραπείας είναι το «Σπίτι του Παιδιού», το Αυτοτελές Γραφείο Προστασίας Ανήλικων Θυμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης, που λειτουργεί από το 2021, με σκοπό οι ανήλικοι που καλούνται να δώσουν μια κατάθεση να μην τη δίνουν στην Αστυνομία, αλλά σε έναν φιλόξενο και φωτεινό χώρο, υπό την επίβλεψη παιδοψυχολόγων.

Ενα πάνδημο αίτημα όλων των επιστημόνων Ψυχικής Υγείας εδώ και πολλά χρόνια, που τονίζουν πόσο ψυχοφθόρα μπορεί να είναι μία κατάθεση στις Αρχές: Ειδικά σε εγκλήματα γενετήσιας σφαίρας, είναι σύνηθες ο παθών να θυματοποιείται ξανά, όταν αναγκάζεται να περιγράψει τι του συνέβη, πόσω μάλλον ένα παιδί. Ποιος μπορεί να ξεχάσει την περίπτωση της 12χρονης από τον Κολωνό, που έδωσε περίπου 15 καταθέσεις στην Αστυνομία…

Η επικεφαλής του «Σπιτιού του Παιδιού» στην Αθήνα, Σωτηρία Νίκα, ψυχολόγος, ήταν αυτή που προσέγγισε την ομάδα του Dogtherapy, για να εξετάσουν το ενδεχόμενο σκύλοι-θεραπευτές να ενταχθούν στη διαδικασία πριν από την κατάθεση του παιδιού. «Οπως μας ανέφεραν οι αρμόδιοι, όσες φορές ο Βαγγέλης επισκέφθηκε το “Σπίτι του Παιδιού”, τα κακοποιημένα παιδιά “λύθηκαν” πιο εύκολα και μπόρεσαν να δώσουν την κατάθεσή τους, μέσα σε καθεστώς μικρότερης ψυχικής φόρτισης», λέει η κ. Θανάσουλα.

Στο «Σπίτι του Παιδιού», υπάρχει ένας χώρος αναμονής πριν το παιδί μπει στο δωμάτιο όπου βρίσκεται ο εισαγγελέας για να καταθέσει. Εκεί δέχεται την επίσκεψη του Βαγγέλη. «Είναι ένας χώρος για να “λυθεί” το παιδί, για να δημιουργηθεί ασφάλεια… Είναι σαν να το βοηθάμε να πάνε στο δεύτερο δωμάτιο. Ο σκύλος παρέχει συναισθηματική υποστήριξη, στην αρχή τον αφήνουμε με το παιδί χωρίς να μιλήσουμε και βασιζόμενοι σε αυτήν την επαφή, χτίζουμε. Μπορεί να πιάσουμε κουβέντα για τον σκύλο με το παιδί. Ετσι, μπορεί να “λυθεί” πιο εύκολα, να παίξει, να τρέξει, ύστερα από μια δύσκολη στιγμή που του έχει συμβεί… Αν ένα παιδί είναι δύο χρόνων, θα παίξουμε τα αντίστοιχα παιχνίδια. Χρειάζεται να έχει φαντασία και ο σκύλος», περιγράφει η κ. Θανάσουλα.

«Αυτό έχει βασιστεί στον πρωταρχικό δεσμό του ανθρώπου με τη φύση», προσθέτει ο κ. Κοίλιας. «Ολα τα παιδιά που πάνε εκεί έχουν τραυματιστεί. Εχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στον άνθρωπο και στα οικεία τους πρόσωπα. Ο σκύλος μπαίνει σαν μεσάζοντας και πρακτικά στιγμιαία προσπαθεί να ξαναχτίσει αυτόν τον δεσμό. Το παιδί, που ακόμα είναι πιο κοντά στη φύση, μπορεί να συνδεθεί πιο εύκολα μαζί του».

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΛΑΘΟΣ

Ειδική εκπαίδευση για τους χειριστές των σκύλων

Ο χειριστής του σκύλου-θεραπευτή χρειάζεται, επίσης, ειδική εκπαίδευση. «Χρειάζονται ανάλογες γνώσεις για να μη γίνει κάποιο λάθος, το οποίο μπορεί να έχει σημαντική αρνητική επίδραση στον θεραπευόμενο. Για να μπορέσεις να γίνεις χειριστής σκύλου θεραπείας, χρειάζονται πτυχίο πανεπιστημιακό στην Ψυχολογία ή την Παιδαγωγική, καθώς και πέντε επίπεδα εκπαίδευσης. Μέχρι το δεύτερο επίπεδο, μπορούν να συμμετέχουν και εθελοντές. Χρειάζεται, όμως, και από αυτούς προσοχή: Μπορεί κάποιος να έχει τις καλύτερες προθέσεις, αλλά να μην επιδεικνύει την ενδεδειγμένη συμπεριφορά».

Ζητώ να μου δώσουν ένα παράδειγμα. «Μία εθελόντρια ήρθε να μας συνοδεύσει, ενώ, όμως, είχε καλή πρόθεση, τελικά πήγε να αρπαχτεί με έναν καρκινοπαθή, γιατί στο παρελθόν αυτός ήταν κυνηγός. Αμέσως κατάλαβε το λάθος της όταν της το επισημάναμε, αλλά το κακό είχε γίνει. Σε μία άλλη περίπτωση, μας κάλεσαν σε μια δομή φιλοξενίας ανηλίκων. Εκεί, υπήρχε ήδη ένα αξιαγάπητο σκυλί, το οποίο, όμως, δεν είχε γνωρίσει τα παιδιά με τον σωστό τρόπο. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό. Σήμερα το σκυλί δεν βγαίνει πλέον από το σπιτάκι του φύλακα και τα παιδιά δεν θέλουν να έρθουν σε επαφή με άλλο σκύλο, παρά τις προσπάθειές μας».

ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Μαζί με το παιδί και στο δικαστήριο

Στις ΗΠΑ, οι σκύλοι θεραπείας έχουν ενταχθεί ακόμη πιο ενεργά στη δικαστική διαδικασία. Ενα κακοποιημένο παιδί, που αποδεδειγμένα αντλεί συναισθηματική υποστήριξη από ένα σκυλί, είναι επιτρεπτό να βρίσκεται μαζί του σε όλη τη διαδικασία, ακόμη και μέσα στο δικαστήριο! Εφόσον ο σκοπός είναι η αναζήτηση της αλήθειας με την όσο το δυνατόν μικρότερη ψυχική καταπόνηση του θύματος, εύλογα ο θεσμός θα μπορούσε να επεκταθεί περισσότερο και στην Ελλάδα.