Γράφει η Σοφία Βαλσάμη

Οι γαστρονομικές συνήθειες τις ημέρες των Χριστουγέννων ποικίλουν με τις περισσότερες περιοχές, πάντως, να συμφωνούν στο χοιρινό κρέας. Το σφάξιμο των χοίρων αυτή την εποχή είναι το χαρακτηριστικότερο έθιμο ανά την Ελλάδα και το χοιρινό είναι η βάση για πολλά εορταστικά φαγητά. Από το γιορτινό τραπέζι δεν λείπουν τα γλυκά με τις δίπλες, τα μπακλαβαδάκια, κουραμπιέδες και μελομακάρονα να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των προτιμήσεων.

Στο νέο τεύχος του EΤhe Magazine του Eleftherostypos.gr ένα είναι το σίγουρο. Θα σας… χορτάσουμε. Θα παρουσιάσουμε τα παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα φαγητά και γλυκίσματα της Ελλάδας τα οποία σερβίρονται στο γιορτινό τραπέζι αυτών των ημερών.

Η παράδοση θέλει… γουρουνοχαρά

Από τα γνωστότερο ελληνικά παραδοσιακά έθιμα των Χριστουγέννων είναι η γουρουνοχαρά.
Οι οικογένειες από το Μάιο αγόραζαν ένα μικρό χοίρο και το μεγάλωναν στο σπίτι τους. Η σφαγή του χοίρου γινόταν λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα. Μάλιστα η παράδοση ήθελε τη νοικοκυρά να δίνει στον άνδρα σφαγέα λίγη στάχτη και θυμίαμα. Ο σφαγέας αφού θυμιάτιζε όλους, έριχνε το θυμίαμα και τη στάχτη στο λαιμό του γουρουνιού για να πάρει την ευλογία. Πολλοί μάλιστα άλειφαν στο μέτωπο των παιδιών μικρή ποσότητα αίματος σε σχήμα σταυρού, για καλή τύχη.

Όταν γινόταν η σφαγή του χοίρου ακολουθούσε γλέντι με κρασί και τσίπουρο, ενώ έφτιαχναν «πρασοσέλινο», το χαρακτηριστικότερο ίσως, εορταστικό ελληνικό πιάτο.

Μσούρα σε βόρεια Ελλάδα και Θράκη

Στη Βόρεια Ελλάδα συνηθίζουν να τρώνε τα Χριστούγεννα τη μσούρα. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό φαγητό χοιρινό κρέας, μοσχάρι και κοτόπουλο σιγοβρασμένο με λαχανικά και ρύζι στον φούρνο. Στη Θεσσαλονίκη τζιγεροσαλμάδες, λάχανο με χοιρινό και γεμιστό κοτόπουλο βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.

Μια άλλη προτίμηση των κατοίκων της περιοχής είναι και οι ποντιακοί λαχανοντολμάδες. Μάλιστα είναι ένα φαγητό το οποίο έχει συμβολική πραγματικά σημασία, αφού τύλιγμα των φύλλων συμβολίζει τα σπάργανα του Χριστού.
Η Θράκη με τη σειρά της έχει τη μπάμπο. Πρόκειται για χοιρινό με πολλά μυρωδικά και μπαχαρικά. Ετοιμάζεται από το προηγούμενο βράδυ όπου σιγοβράζει για ώρες, ώστε να είναι έτοιμο και πρωτίστως ζεστό την ημέρα των Χριστουγέννων. Δεν είναι λίγες οι περιοχές της βόρειας Ελλάδα όπου το χοιρινό κρέας σερβίρεται στο τραπέζι με λάχανο τουρσί.

Μακεδονική συκότουρτα

Η συκότουρτα φτιάχνεται επί το πλείστον στη Μακεδονία. Πρόκειται για γλυκό ψωμί, που μοιάζει με σταφιδόψωμο, αφού έχει μαύρες σταφίδες και ξερά σύκα.

Για το ψωμί χρειάζεται προζύμι, ελαιόλαδο, νερό, αλεύρι και αλάτι και στη συνέχεια προσέθεταν μαύρες σταφίδες και σύκα. Ο σταυρός στο πάνω μέρος του ψωμιού είναι απαραίτητος και φέρνει ευτυχία, καλή τύχη και ευλογία.

Τα εννέα φαγητά στον Έβρο

Οι συμβολισμοί στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι ανά την Ελλάδα είναι πολλοί. Στον Έβρο για παράδειγμα την παραμονή των Χριστουγέννων υπάρχουν στο τραπέζι εννέα διαφορετικά φαγητά τα οποία συμβολίζουν την αφθονία των φαγητών για όλο το χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για το μέλι, το κρασί, το μήλο και την πίτα που δεν λείπουν από κανένα τραπέζι και όλα αυτά έχουν συμβολικό χαρακτήρα.

Οι ηπειρώτικες πίτες

Την τιμητική τους στην Ήπειρο τα Χριστούγεννα έχουν οι παντός είδους πίτες. Κρεατόπιτα, γαλατόπιτα, γλυκιά κολοκυθόπιτα βρίσκονται απαραίτητα σε κάθε τραπέζι. Δεν λείπουν επίσης οι λαχανοντολμάδες και φυσικά τα μελομακάρουνα, όπως τα αποκαλούν στην περιοχή.

Στα Γιάννενα φτιάχνουν το αγριογούρουνο σαλμί αλλά και τα κλασικά μπακλαβαδάκια. Στα Ζαγοροχώρια παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο γλυκό θεωρούνται τα «σπάργανα» που μοιάζει με τηγανίτες.

Η Στερεά Ελλάδα ψηφίζει δαγκωτό χοιρινό για τα Χριστούγεννα. Όλα τα εδέσματα των ημερών έχουν ως βάση το χοιρινό κρέας. Επίσης τρώνε χοιρινό με σέλινο, κοτόσουπα, αλλά και γαλοπούλα γεμιστή.

Κότα στο φούρνο με ρύζι και σταφίδα στα Τρίκαλα

Στα Τρίκαλα την ημέρα των Χριστουγέννων τρώνε τη γουρνάδα, δηλαδή ψητό χοιρινό κρέας. Φυσικά υπάρχει και η κότα στο φούρνο με ρύζι και σταφίδα.

Πολλές οικογένειες κρατούν ακόμα την παράδοση και φτιάχνουν τις «μπάμπες», που ήταν βρασμένο το παχύ έντερο και παραγεμισμένο με συκώτι, σπλήνα, μυρωδικά και μπαχαρικά.

Η σπαρτιατική κουλούρα

Στην Πελοπόννησο προτιμούν το γουρουνόπουλο ψημένο στο φούρνο. Στην Αρκαδία η κρεατόπιτα είναι ένα κλασικό φαγητό των ημερών. Στη Σπάρτη, οι νοικοκυρές πλάθουν με υπομονή την παραδοσιακή κουλούρα της περιοχής. Μάλιστα τη κάνουν σε σχήμα σταυρού και όχι στρογγυλό και σε κάθε άκρη της στολίζουν με αμύγδαλα και καρύδια.

Η πουρτίδα της Κεφαλλονιάς

Στην Κέρκυρα ο κόκκορας παστιτσάδα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού. Στην Κεφαλονιά επιλέγουν την πουρτίδα, δηλαδή χοιρινό με κουνουπίδι ή λάχανο. Η Λευκάδα προτιμά για αυτές τις ημέρες κόκορα ή βοδινό μακαρονάδα. Επίσης φτιάχνουν την κουλούρα, ένα είδος ψωμιού αλλά και την λαδόπιτα.

Χοιρινό και Χριστούγεννα πάνε μαζί και στα Δωδεκάνησα. Στη Σάμο επιλέγουν τα χοιροσφάγια και την πηχτή που είναι βρασμένο χοιρινό κρέας με λεμόνι το οποίο έπηζε λόγω του λίπους και το έτρωγαν ανήμερα τα Χριστούγεννα. Στη Ρόδο σε κάθε χριστουγεννιάτικο τραπέζι πρέπει να βρίσκονται απαραίτητα τα παραδοσιακά ντολμαδάκια ή όπως αρέσκονται να τα λένε οι ντόπιοι, τα γιαπράκια.

Η πλατσέδα της Μυτιλήνης

Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων στη Μυτιλήνη, φτιάχνουν μια παραλλαγή του μπακλαβά που ονομάζεται πλατσέδα.. Πρόκειται για πιτάκια με καρύδι και σιρόπι.. Κάθε πλατσέδα είχε το σχήμα κοχλία, όπως και οι σκοπελίτικες τυρόπιτες και ραντιζόταν με σιρόπι από νερό, ζάχαρη και βανίλια.

Από εκεί και πέρα στη Σύρο υπάρχει μια ιδιαίτερα παράδοση την παραμονή των Χριστουγέννων να τρώνε κουνουπίδι ή μπρόκολο μαζί με ψάρι.

Γουρουνόπουλο με λεμονόφυλλα στην Κρήτη

Και στην Κρήτη οι Χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι πολλές. Μετά την θεία λειτουργεία των Χριστουγέννων μοιράζουν κρέας, κρασί και κουλούρι.

Στο νομό Λασιθίου την ημέρα των Χριστουγέννων επιλέγουν να φάνε τηγανητό συκώτι. Φυσικά από κανένα κρητικό σπίτι δεν λείπει το χοιρινό κρέας με ιδιαίτερη προτίμηση στο γουρουνόπουλο σε φούρνο ψημένο με λεμονόφυλλα.
Τα λουκάνικα, απάκια, σύγκλινο, οι «τσιγαρίδες» αλλά και η γαλοπούλα συνθέτουν το τραπέζι των Χριστουγέννων.