Το «πλασίμπο» (placebo) αφορά τη βελτίωση της σωματικής ή ψυχικής υγείας μετά από μια εικονική θεραπεία, όπως χάπι χωρίς δραστική ουσία, ένεση που περιέχει μόνο αλατόνερο κ.α. Το αντίστροφο φαινόμενο είναι το «νοσίμπο» (nocebo), όταν κάποιος νιώθει δυσάρεστες παρενέργειες, όπως ναυτία ή κόπωση, μετά από τη χορήγηση εικονικής θεραπείας, που στην πραγματικότητα δεν περιέχει καμία δραστική ουσία. Το δίδυμο φαινόμενο του πλασίμπο/νοσίμπο αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση της δύναμης που έχουν οι νοητικοί και ψυχικοί παράγοντες στο να επηρεάσουν έναν άνθρωπο.

Οι ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου Beth Israel Deaconess της Βοστώνης, με επικεφαλής τη δρα Τζούλια Χάας και τον καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Τεντ Κάπτσουκ, διευθυντή του Προγράμματος Μελετών του Πλασίμπο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό ιατρικό περιοδικό «JAMA Network Open», αξιολόγησαν (μετα-ανάλυση) στοιχεία από 12 τυχαιοποιημένες και ελεγχόμενες με πλασίμπο κλινικές μελέτες εμβολίων Covid-19, οι οποίες περιλάμβαναν αναφορές για παρενέργειες που είχαν γίνει από σχεδόν 23.000 ανθρώπους που είχαν εμβολιαστεί κανονικά και άλλους τόσους περίπου που είχαν κάνει εικονικό εμβόλιο.

Μετά την πρώτη δόση, πάνω από ένας στους τρεις (35%) που είχε κάνει ψευδο-εμβόλιο πλασίμπο ανέφερε συστημικές παρενέργειες όπως πυρετό, το 20% πονοκέφαλο, το 17% κόπωση και το 16% πόνο, ερυθρότητα ή πρήξιμο στο σημείο της ένεσης. Συγκριτικά, το 46% όσων είχαν κάνει πραγματικά εμβόλια, ανέφεραν τουλάχιστον μια συστημική παρενέργεια όπως πυρετό, ενώ τα δύο τρίτα κάποιο άλλο τοπικό σύμπτωμα.

Οι ερευνητές θεωρούν δεδομένο ότι ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των παρενεργειών στους εμβολιασμένους οφείλονται στο φαινόμενο πλασίμπο/νοσίμπο και όχι στο ίδιο το εμβόλιο, αν ληφθεί υπόψη πόσο συχνά αναφέρθηκαν οι ίδιες παρενέργειες από τα άτομα που νόμιζαν ότι έχουν κάνει εμβόλιο. Η μελέτη, σύμφωνα με τη Χάας, εκτίμησε ότι το 76% (τα τρία τέταρτα) όλων των παρενεργειών της πρώτης δόσης μεταξύ των εμβολιασμένων πιθανότατα σχετίζονται με το πλασίμπο/νοσίμπο.

Μετά τη δεύτερη δόση, οι συστημικές παρενέργειες στην ομάδα του πλασίμπο ήσαν 32% και οι τοπικές 12%, ενώ στην ομάδα του εμβολίου είχαν αυξηθεί σε 61% και 73% αντίστοιχα. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι μισές (το 52%) από αυτές τις παρενέργειες στους εμβολιασμένους με δεύτερη δόση, οφείλονταν στο πλασίμπο/νοσίμπο. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τη δεύτερη φορά οι εμβολιασμένοι περίμεναν να έχουν περισσότερες παρενέργειες από την πρώτη δόση και…αυτοδικαιώθηκαν.

Η Χάας επεσήμανε ότι δυστυχώς «οι ανησυχίες για τις παρενέργειες είναι μία από τις αιτίες για τους δισταγμούς απέναντι στον εμβολιασμό». Ο Κάπτσουκ ανέφερε ότι «η Ιατρική βασίζεται στην εμπιστοσύνη και τα ευρήματα μας μάς οδηγούν στο ότι η πληροφόρηση του κοινού για τις πιθανές επιδράσεις του νοσίμπο μπορεί να βοηθήσει στο να μειωθούν οι ανησυχίες για τα εμβόλια Covid-19 και να μειωθεί η διστακτικότητα απέναντι σε αυτά».