Οι εκδηλώσεις

Με την καθιερωμένη πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία στις 3 το μεσημέρι κορυφώνονται οι τριήμερες εκδηλώσεις για την 43η επέτειο της εξέγερσης των φοιτητών του Πολυτεχνείου.

Ανοικτές παραμένουν για τρίτη ημέρα οι πύλες του Πολυτεχνείου, ώστε οι πολίτες να αποτίσουν έναν ελάχιστο φόρο τιμής στα θύματα της 17ης Νοέμβρη.

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας θα απευθύνει σήμερα ομιλία στην ειδική συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής των Ελλήνων αφιερωμένης στην ημέρα μνήμης και τιμής για την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Μάλιστα, χθες, κατέθεσαν στεφάνι ο υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, Κώστας Γαβρόγλου, και ο πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης.

«Σαραντατρία χρόνια μετά, συνεχίζουμε στα βασικά συνθήματα Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία. Αποκτούν περιεχόμενο στις συνθήκες που διαμορφώνονται από την οικονομική κρίση» επισήμανε ο αντιπρόεδρος ΣΦΕΑ, Σπύρος Χαλβατζής, εκπροσωπώντας την επιτροπή εορτασμού. Σύμφωνα με τον κ. Χαλβατζή, υψώνεται και φέτος, για άλλη μία φορά, η σημαία του Πολυτεχνείου «με τα αιτήματα αναβαπτισμένα στους σύγχρονους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες του λαού και της νεολαίας».

ΠτΔ: Η υπεράσπιση της δημοκρατίας είναι καθημερινό χρέος, κυρίως στους σημερινούς καιρούς

«Ημέρα μνήμης, αλλά και ημέρα άντλησης πολλαπλών διδαγμάτων», χαρακτηρίζει την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου την 17η Νοέμβρη του 1973, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος.

Στο μήνυμά του για την επέτειο, ο κ. Παυλόπουλος πραγματοποιεί αναφορά στους αγωνιστές της δημοκρατίας και στη μνήμη που οφείλεται ιδίως σε όσους έχασαν τη ζωή τους στον αγώνα για την καθιέρωσή της, και χαρακτηρίζει την επέτειο του Πολυτεχνείου, «ημέρα που μας διδάσκει, στο διηνεκές, ότι η υπεράσπιση της δημοκρατίας είναι καθημερινό χρέος, κυρίως στους σημερινούς χαλεπούς για τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του καιρούς, που δεν αφορούν μόνο την χώρα μας, αφού έχουν πάρει πανευρωπαϊκές αλλά και παγκόσμιες διαστάσεις».

Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις 

Εκτιμάται ότι στους δρόμους θα βρίσκονται περίπου 7.000 αστυνομικοί. Παράλληλα αποκλεισμένο από νωρίς το μεσημέρι ως αργά το βράδυ θα είναι το κέντρο της Αθήνας για τους οδηγούς.

Σε κλοιό ασφαλείας θα μπουν υπουργεία, η Βουλή και πρεσβείες, ενώ διμοιρίες των ΜΑΤ από τη στιγμή που θα ξεκινήσει η πορεία από το Πολυτεχνείο θα βρίσκονται παρατεταγμένες μπροστά από το κτίριο της πρεσβείας των ΗΠΑ.

Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις θα τεθούν σε ισχύ πριν αλλά και κατα τη διάρκεια της πορείας,σε όλο το κέντρο της Αθήνας που περικλείεται από τις οδούς και λεωφόρους Αλεξάνδρας, Πατησίων, Σταδίου, Βασ. Σοφίας, καθώς και στις παράλληλες και καθέτους αυτών.

Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις θα πραγματοποιούνται σταδιακά, ανάλογα με τις κυκλοφοριακές ανάγκες που θα προκύπτουν. Παράλληλα, σύμφωνα με απόφαση των Οδικών Συγκοινωνιών (ΟΣΥ), θα πραγματοποιηθούν τροποποιήσεις στα δρομολόγια και τις στάσεις των συγκοινωνιακών μέσων (λεωφορεία-τρόλεϊ).

Η αστυνομία κάνει έκκληση στους οδηγούς να αποφύγουν την κίνηση και στάθμευση των οχημάτων τους στους χώρους των εκδηλώσεων, στη διαδρομή της πορείας και γύρω από την πρεσβεία των ΗΠΑ, καθώς επίσης και στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου, τόσο για την εξυπηρέτησή τους, όσο και για την αποτροπή πρόσθετων κυκλοφοριακών προβλημάτων.

Η ιστορία

Η εξέγερση της 17ης Νοεμβρίου δεν αποτελεί μόνον ένα ιστορικό γεγονός, μια κορυφαία πράξη αντίστασης και θάρρους, αλλά και μια πηγή από την οποία εξακολουθούν να αναβλύζουν ιδέες και κοινωνικές διεκδικήσεις.

Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 ήταν η κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση και ουσιαστικά προανήγγειλε την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών, η οποία από τις 21 Απριλίου 1967 είχε επιβάλλει καθεστώς στυγνής δικτατορίας στη χώρα.

Η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε στις 14 Φεβρουαρίου 1973, όταν ξεσηκώθηκαν οι φοιτητές της Αθήνας και συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο. Ζητούσαν την κατάργηση του Ν.1347, ο οποίος προέβλεπε την υποχρεωτική στράτευση όσων ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Η αστυνομία, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, εισήλθε στο χώρο του ιδρύματος, συνέλαβε 11 φοιτητές και τους παρέπεμψε σε δίκη με την κατηγορία της «περιύβρισης αρχής». Οι 8 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές, ενώ περίπου 100 άλλοι αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σπουδές τους και να ντυθούν στο χακί.

Επτά ημέρες μετά τα πρώτα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στις 21 Φεβρουαρίου οι φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής στην Αθήνα, προβάλλοντας τα συνθήματα «Δημοκρατία», «Κάτω η Χούντα» και «Ζήτω η Ελευθερία». Η αστυνομία επενέβη και πάλι για να καταστείλει την εξέγερση, αλλά η βίαιη εκδίωξη των φοιτητών από το κτίριο της Νομικής ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την αγωνιστικότητά τους.

Η εξέγερση που ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου του 1973 επρόκειτο να αποτελέσει την κορύφωση των αντιδικτατορικών εκδηλώσεων. Το πρωί εκείνης της ημέρας οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο του Πολυτεχνείου και αποφάσισαν την κήρυξη αποχής από τα μαθήματα, με αίτημα να γίνουν εκλογές για τους φοιτητικούς συλλόγους τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους και όχι στα τέλη του επόμενου χρόνου, όπως είχε ανακοινώσει το καθεστώς.

Ακολούθησαν συνελεύσεις φοιτητών στην Ιατρική και στη Νομική σχολή. Μάλιστα, οι φοιτητές της Νομικής εξέδωσαν ψήφισμα, με το οποίο ζητούσαν την ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών.

Όσο περνούσε η μέρα άρχισαν να μαζεύονται ολοένα και περισσότεροι φοιτητές στο Πολυτεχνείο, αλλά και άλλοι που πληροφορήθηκαν το νέο. Η αστυνομία αποδείχθηκε ανίκανη να εμποδίσει την προσέλευση του κόσμου. Το απόγευμα πάρθηκε η απόφαση για κατάληψη του Πολυτεχνείου. Οι πόρτες έκλεισαν και από τότε άρχισε η οργάνωση της εξέγερσης. Το πρώτο βήμα ήταν η εκλογή Συντονιστικής Επιτροπής, στην οποία μετείχαν 22 φοιτητές και 2 εργάτες, με σκοπό να καθοδηγήσει τον αγώνα. Επιπλέον, δημιουργήθηκαν επιτροπές σε όλες τις σχολές για να οργανώσουν την κατάληψη και την επικοινωνία με την ελληνική κοινωνία.

Για το σκοπό αυτό άρχισε να λειτουργεί ένας ραδιοφωνικός σταθμός, αρχικά στο κτίριο του Χημικού και αργότερα στο κτίριο των Μηχανολόγων, με εκφωνητές τη Μαρία Δαμανάκη και τον Δημήτρη Παπαχρήστου. Επιπλέον, στο Πολυτεχνείο εγκαταστάθηκαν πολύγραφοι, που δούλευαν μέρα – νύχτα, για να πληροφορούν τους φοιτητές και τον υπόλοιπο κόσμο για τις αποφάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής και των φοιτητικών συνελεύσεων. Συγκροτήθηκαν συνεργεία φοιτητών, που έγραφαν συνθήματα σε πλακάτ, σε τοίχους, στα τρόλεϊ, στα λεωφορεία και στα ταξί, για να τα γνωρίσουν όλοι οι Αθηναίοι. Στο Πολυτεχνείο οργανώθηκε εστιατόριο και νοσοκομείο, ενώ ομάδες φοιτητών ανέλαβαν την περιφρούρηση του χώρου, ξεχωρίζοντας τους ενθουσιώδεις και δημοκράτες Αθηναίους από τους προβοκάτορες.

Η πρώτη αντίδραση του δικτατορικού καθεστώτος ήταν να στείλει μυστικούς πράκτορες να ανακατευθούν στο πλήθος που συνέρρεε στο Πολυτεχνείο και να ακροβολήσει σκοπευτές στα γύρω κτίρια. Στις 16 Νοεμβρίου μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν εναντίον του πλήθους που ήταν συγκεντρωμένο έξω από το Πολυτεχνείο, με γκλομπς, δακρυγόνα και σφαίρες ντουμ-ντουμ. Οι περισσότεροι διαλύθηκαν. Όσοι έμειναν έστησαν οδοφράγματα ανατρέποντας τρόλεϊ και συγκεντρώνοντας υλικά από νεοανεγειρόμενες οικοδομές, και άναψαν φωτιές για να εξουδετερώσουν τα δακρυγόνα. Αργότερα, η αστυνομία έκανε χρήση όπλων, χωρίς όμως να πετύχει το στόχο της, την καταστολή της εξέγερσης.

Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, όταν διαπίστωσε ότι η αστυνομία αδυνατούσε να εισέλθει στο Πολυτεχνείο, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το στρατό. Κοντά στο σταθμό Λαρίσης συγκεντρώθηκαν τρεις μοίρες ΛΟΚ και μία μοίρα αλεξιπτωτιστών από τη Θεσσαλονίκη. Τρία άρματα μάχης κατέβηκαν από του Γουδή προς το Πολυτεχνείο. Τα δύο στάθμευσαν στις οδούς Τοσίτσα και Στουρνάρα, αποκλείοντας τις πλαϊνές πύλες του ιδρύματος και το άλλο έλαβε θέση απέναντι από την κεντρική πύλη. Η Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών ζήτησε διαπραγματεύσεις, αλλά το αίτημά τους απορρίφθηκε.

Στις 3 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου το άρμα που βρισκόταν απέναντι από την κεντρική πύλη έλαβε εντολή να εισβάλλει. Έπεσε πάνω στην πύλη και την έριξε, παρασέρνοντας στο διάβα του μία κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη στον περίβολο κρατώντας την ελληνική σημαία. Οι μοίρες των ΛΟΚ, μαζί με ομάδες -μυστικών και μη- αστυνομικών, εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο και κυνήγησαν τους φοιτητές, οι οποίοι πηδώντας από τα κάγκελα προσπάθησαν να διαφύγουν στους γύρω δρόμους. Τους κυνηγούσαν αστυνομικοί, πεζοναύτες, ΕΣΑτζήδες. Αρκετοί σώθηκαν βρίσκοντας άσυλο στις γύρω πολυκατοικίες, πολλοί συνελήφθησαν κα μεταφέρθηκαν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ.

Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας, στις 17 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 840 άτομα. Όμως, μετά τη Μεταπολίτευση, αξιωματικοί της Αστυνομίας, ανακρινόμενοι, ανέφεραν ότι οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τα 2400 άτομα. Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν σε 34 άτομα. Στην ανάκριση που διενεργήθηκε το φθινόπωρο του 1975 εναντίον των πρωταιτίων της καταστολής εντοπίστηκαν 21 περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού. Ωστόσο, τα θύματα πρέπει να ήταν πολύ περισσότερα, διότι πολλοί βαριά τραυματισμένοι, προκειμένου να διαφύγουν τη σύλληψη, αρνήθηκαν να διακομιστούν σε νοσοκομείο.

Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο, αλλά στις 25 Νοεμβρίου ανατράπηκε με πραξικόπημα. Πρόεδρος ορίστηκε ο αντιστράτηγος Φαίδων Γκιζίκης και πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος. Όμως ο ισχυρός άνδρας του νέου καθεστώτος ήταν ο διοικητής της Στρατιωτικής Αστυνομίας, ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, που επέβαλλε ένα καθεστώς σκληρότερο από εκείνο του Παπαδόπουλου.

Η δικτατορία κατέρρευσε στις 23 Ιουλίου του 1974, αφού είχε ήδη προηγηθεί η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ο Γκιζίκης και ο αντιστράτηγος Ντάβος, διοικητής του Γ’ Σώματος Στρατού, κάλεσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει στην Ελλάδα για να επαναφέρει τη δημοκρατική διακυβέρνηση.