Ο Χίτλερ είναι μια σύγχρονη ατραξιόν του Βερολίνου. Πολλές ξεναγήσεις ακολουθούν τα χνάρια του εθνικοσοσιαλισμού, μια έκθεση εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο σκόπευε να μετατρέψει ο Χίτλερ το Βερολίνο σε «Παγκόσμια Πρωτεύουσα Germania», κέρινο ομοίωμα του δικτάτορα εκτίθεται εδώ και χρόνια στο μουσείο Μαντάμ Τισό, ενώ αυτό το Σαββατοκύριακο ξεκινά στο ιδιωτικό μουσείο Berlin Story Bunker μια έκθεση για τις τελευταίες του ημέρες στο υπόγειο καταφύγιό του.

Το μουσείο στεγάζεται σε ένα πενταώροφο καταφύγιο που χτίστηκε το 1942 για 3500 άτομα και το οποίο στέγαζε τις τελευταίες ημέρες του πολέμου ως και 12.000 ανθρώπους. Είναι χτισμένο δίπλα στον Άνχαλτερ Μπάνχοφ, τον πρώην κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Βερολίνου, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση ενάμιση χιλιομέτρου από το «Μπούνκερ του Φύρερ» (Führerbunker), το υπόγειο καταφύγιό του.

Χίτλερ σόου;

Ένα από βασικά εκθέματα αυτής της έκθεσης είναι η αναπαραγωγή του σαλονιού του Χίτλερ το οποίο χρησιμοποιούσε και ως γραφείο. Ο χώρος διαμορφώθηκε με έπιπλα και αξεσουάρ της εποχής τα οποία είναι πανομοιότυπα με αυτά στις φωτογραφίες του αμερικανού φωτορεπόρτερ Ουίλιαμ Βαντιβέρτ, τις οποίες τράβηξε αμέσως μετά την πτώση του Βερολίνου: ένας καναπές, δύο πολυθρόνες, τραπεζάκι, καρέκλα, γραφείο με κιτς αγαλματίδιο ενός λυκόσκυλου, στον τοίχο πίνακας του βασιλιά Φρειδερίκου Β’ της Πρωσίας, εκκρεμές ρολόι και φιάλη οξυγόνου. Στο σαλόνι αυτό ο Χίτλερ αυτοκτόνησε στις 30 Απριλίου το 1945.

Το δεύτερο σημαντικό έκθεμα είναι μια μακέτα του καταφυγίου του Χίτλερ σε κλίμακα 1 προς 25. Για την έρευνα και την κατασκευή του η σκηνογράφος ταινιών και θεάτρου, Μόνικα Μπάουερ, χρειάστηκε μισό χρόνο.

Παρά τα θεαματικά εκθέματα πρόθεση των διοργανωτών δεν είναι η παρουσίαση ενός «Χίτλερ σόου», τονίζει ο Βίλαντ Γκίμπελ, ένας από τους διοργανωτές της έκθεσης. Και ούτε διακατέχονται από «επιδειξιμανία» όπως τους καταλογίζει το κρατικό «Κέντρο Τεκμηρίωσης Τοπογραφία του Τρόμου» (Dokumentationszentrum Topographie des Terrors) το οποίο έχει ανεγερθεί στο χώρο των αρχηγείων της Γκεστάπο και των Ες Ες. Όπως όμως παραδέχεται ο έτερος υπεύθυνος της έκθεσης στο Berlin Story Bunker, Ένο Λέντζε, με την αναπαραγωγή του σαλονιού του Χίτλερ και την μακέτα του καταφυγίου, όντως απευθύνονται σε ένα πλατύ κοινό – ακόμη και σε άτομα που συνήθως δεν επισκέπτονται μουσεία για να ενημερωθούν για το Τρίτο Ράιχ.

Όπως δηλώνει ο Λέντζε στην Deutsche Welle, «χρησιμοποιούμε τα σλόγκαν “Χίτλερ” και “μπούνκερ” για να τους τραβήξουμε στο μουσείο μας και να τους ενημερώσουμε για το κρύβεται πίσω από αυτά.» Πριν φτάσει στο σαλόνι και στη μακέτα με το καταφύγιο του Χίτλερ ο κάθε επισκέπτης της έκθεσης θα περάσει πρώτα από τους χώρους που παρουσιάζουν τη φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου συνοδευόμενος όλο το διάστημα από ξεναγούς, οι οποίοι τον ενημερώνουν σχετικά. «Μια παράπλευρη συνέπεια αυτού του τρόπου ξενάγησης» λέει ο Β. Γκίμπεο «είναι να αποτρέπει νοσταλγούς του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος να επισκέπτονται την έκθεση μόνο και μόνο για το σαλόνι του Φύρερ.»

Αξιοποίηση του αυθεντικού καταφυγίου του Χίτλερ;

Το καθαυτό καταφύγιο του Χίτλερ, το λεγόμενο «Μπούνκερ του Φύρερ», ήταν χτισμένο σε βάθος πέντε μέτρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Μετά από αρκετές προσπάθειες ανατίναξής του μετά τον πόλεμο καταστράφηκαν το ταβάνι και οι μισοί περίπου εξωτερικοί τοίχοι. Λόγω του μεγάλου κόστους που θα δημιουργούσε η ολική του καταστροφή, η κυβέρνηση της πρώην Ανατολικής Γερμανίας αποφάσισε να σκεπάσει το ερείπιο. Επάνω από αυτόν τον χώρο, ο οποίος βρίσκεται κοντά στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος, στη γωνία των οδών Γκερντρουντ Κόλμαρ και Μινίστεργκερτεν, έχει κατασκευαστεί ένα πάρκινγκ.

Κατά πόσο θα ήταν θεμιτό να αξιοποιηθεί το «Μπούνκερ του Φύρερ» για να παρουσιαστεί το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς; Η ερώτηση δεν ξαφνιάζει τον Ένο Λεντζε. «Κάτι τέτοιο θα ήταν ένα εγχείρημα μαμούθ, αλλά δεν θα ήταν λάθος να το επιδιώξει κανείς. Το γεγονός και μόνο ότι το καταφύγιο του Χίτλερ είναι προσβάσιμο θα τραβούσε πάρα πολύ κόσμο.» Όπως όμως καθιστά σαφές, προϋπόθεση θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός καλά προετοιμασμένου κέντρου τεκμηρίωσης που θα διασφαλίζει μια αξιόπιστη ιστορική ενημέρωση των επισκεπτών.

Παρόλα αυτά, αυτό δεν θα καθιστούσε το ανακαινισμένο μπούνκερ έναν πόλο έλξης για νεοναζί; «Αυτούς δεν τους ενδιαφέρει ούτε το ότι έχει πεθάνει ο Χίτλερ ούτε το πώς, ότι δηλαδή είχε αυτοκτονήσει κάτω στο υπόγειο» είναι σίγουρος ο Ε. Λέντζε. «Αυτός ο φοβιτσιάρης δεν είναι ο ήρωας που θέλουν να βλέπουν οι νεοναζί.»

Πηγή: Deutsche Welle