Στα τελευταία στιγμιότυπα που προκάλεσαν παγκόσμιο σοκ φαίνεται αστυνομικός να πυροβολεί εξ επαφής διαδηλωτή:

Επίσης διαδηλωτής πυρπόλησε άνδρα που διαμαρτυρόταν:

Γιατί διαμαρτύρονται στο Χονγκ Κονγκ;

Όλα κυλούσαν ομαλά μέχρι το 2016 στις σχέσεις Χονγκ Κονγκ-Κίνας. Όμως η άνοδος του Σι Τζινπίνγκ στην εξουσία προκάλεσε εξαρχής σφοδρές αντιδράσεις αφού οι αποφάσεις του από την αρχή επηρέαζαν την αυτονομία της περιοχής.

Το ιδιαίτερο καθεστώς του Χονγκ Κονγκ άρχισε το 2016 έχει αρχίσει να αμφισβητείται με την Κίνα να κωφεύει στις δεσμεύσεις της.

Οι προκλήσεις που δέχεται το Χονγκ Κονγκ από το Πεκίνο δεν είναι οικονομικής φύσης αλλά κοινωνικού χαρακτήρα. Από την Κίνα έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια για επιβολή ελέγχου στην ελευθερία του Τύπου και της έκφρασης, καθώς επίσης και στη δράση μεγάλων επιχειρήσεων.

Ο Σι Τζινπίνγκ διέταξε τη σύλληψη βιβλιοπωλών το 2016 λόγω της κυκλοφορίας της αυτοβιογραφίας του στο Χονγκ Κονγκ. Ταυτόχρονα το Πεκίνο κατηγορείται για την εξαφάνιση επιχειρηματία.

Η ημιαυτονομία του Χονγκ Κονγκ άρχισε να απειλείται ανοιχτά την 1η Ιουλίου του 2017, στην επέτειο των 20 χρόνων από το τέλος της βρετανικής κυριαρχίας. Στην σκληροπυρηνική ομιλία του, ο πρόεδρος Σι εντάφιασε την πολιτική των «δύο συστημάτων» προειδοποιώντας τους κατοίκους του Χονγκ Κονγκ να μην ξεπεράσουν την κόκκινη γραμμή της κινεζικής κυριαρχίας. Τότε επεσήμανε την ανάγκη για «πατριωτική εκπαίδευση» των νέων και υποστήριξε ότι η επιστροφή του Χονγκ Κονγκ στην αγκαλιά της πατρίδας» έβαλε τέλος στην «ταπείνωση και θλίψη» που προκλήθηκε όταν η βρετανική αυτοκρατορία.

Οι παρεμβάσεις σε συνδυασμό με την ομιλία του Σι έφεραν σφοδρές αντιδράσεις στο Χονγκ Κονγκ και ιδιαιτέρως στους νέους που ξεχύθηκαν στους δρόμους. Η «απάντηση» του Πεκίνου ήταν η αποστολή του αεροπλανοφόρου «Λιαόνινγκ» στα ανοιχτά του Χονγκ Κονγκ για να πάρουν οι κάτοικοι το… μήνυμα. «Κερασάκι στην τούρτα» ήταν ο διορισμός της «εγκάθετης» του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, Κάρι Λαμ ως επικεφαλής της περιοχής, η οποία εισήγαγε νομοσχέδιο με το οποίο επιτρέπεται η έκδοση κατοίκων του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα.

Το νομοσχέδιο που εισήχθη το 2019 ήταν η αφορμή για να ξεκινήσουν οι βίαιες διαδηλώσεις που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Παρόλο που αποσύρθηκε, οι διαδηλώσεις γίνονται ολοένα και πιο βίαιες αφού ούτε το Πεκίνο αλλά ούτε και οι διαδηλωτές κάνουν πίσω. Η Κίνα προσπαθεί να φέρει πιο κοντά το Χονγκ Κονγκ αλλάζοντας θεμελιώδεις αρχές που έχουν να κάνουν με το πολιτικό και νομικό σύστημα ενώ οι κάτοικοι υποστηρίζουν πως η χώρα τους θα πάει πίσω. Για την ιστορία, πριν καν εισαχθεί το νομοσχέδιο που έφερε τις αντιδράσεις, μεγάλη μερίδα κατοίκων του Χονγκ Κονγκ επιθυμούσε την απόσχιση από την Κίνα.

Μία χώρα, δύο συστήματα

Το Χονγκ Κονγκ είναι ναι μεν αυτόνομο αλλά υπάγεται στην Κίνα.

Στο Χονγκ Κονγκ ακολουθείται η πολιτική της «μίας χώρας με δύο συστήματα» και η αυτονομία της περιοχής αφορά το νομικό σύστημα, το νόμισμα, την τελωνειακή αντιπροσωπεία, τις πολιτιστικές αντιπροσωπείες, τις διεθνείς αθλητικές ομάδες και τους νόμους μετανάστευσης ενώ η Κίνα αντιπροσωπεύει την περιοχή διπλωματικά και στρατιωτικά.

Πως φτάσαμε σε μία χώρα που δεν είναι… χώρα; Εξαιτίας της βρετανικής αποικιοκρατίας που διήρκησε από το 1842 έως το 1997.

Αυτά τα 156 χρόνια, η περιοχή της Ανατολής, λόγω της έντονης δυτικής επιρροής, ανέπτυξε ένα δικό της σύστημα διακυβέρνησης και κατέληξε ως ένα οικονομικό θαύμα.

Η βρετανική κατοχή και η ανάπτυξη που ήρθε από την… Κίνα

Το Χονγκ Κονγκ βρισκόταν υπό κινεζική κυριαρχία μέχρι το 1839, όταν η δυναστεία των Τσινγκ αρνήθηκε τις εισαγωγές. Τότε ξεκίνησε ο πόλεμος του οπίου με τη βρετανική αυτοκρατορία. Οι Τσινγκ ηττήθηκαν στις 20 Ιανουαρίου 1841 και το Χονγκ Κονγκ βρισκόταν υπό βρετανική κατοχή. Η περιοχή δόθηκε και πάλι στην Κίνα αλλά η διαφωνία υψηλόβαθμων αξιωματούχων οδήγησε στην απόφαση το Χονγκ Κονγκ να γίνει επισήμως αποικία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στις 29 Αυγούστου 1842. Από το 1850 εγκαταστάθηκε στην περιοχή μεγάλος αριθμός Κινέζων μεταναστών που διέσχισε τα ελεύθερα τότε σύνορα.

Το Χονγκ Κονγκ δεν συμμετείχε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και παρέμενε μια ειρηνική χώρα που αναπτυσσόταν με την ανέγερση πανεπιστημίων και δημοσίων υπηρεσιών.

Δυστυχώς τα πράγματα άλλαξαν στον Β’ Παγκόσμιο και συγκεκριμένα στις 25 Δεκεμβρίου του 1941. Οι Ιάπωνες κατέκτησαν την περιοχή και προέβησαν σε σφαγές ενώ ξέσπασε λιμός και χιλιάδες εργάζονταν καταναγκαστικά. Μέχρι και σήμερα να έχει μείνει γνωστή η κατοχή ως τα «μαύρα Χριστούγεννα». Ο πληθυσμός του Χονγκ Κονγκ μειώθηκε από 1,6 εκατομμύρια το 1941 σε 600.000 το 1945.

Η Βρετανία ανέκτησε τον έλεγχο του Χονγκ Κονγκ στις 30 Αυγούστου 1945.

Ο κινεζικός εμφύλιος που ακολούθησε στάθηκε η αφορμή για ένα κύμα φυγής εξειδικευμένων εργατών προς την περιοχή. Όταν οι κομμουνιστές κατέλαβαν την ηπειρωτική Κίνα το 1949, οι περισσότεροι εξειδικευμένοι εργάτες διέσχισαν τα ανοικτά σύνορα φοβούμενοι διώξεις. Πολλοί από τους νέους κατοίκους της περιοχής δημιούργησαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο βρετανικό Χονγκ Κονγκ.

Τη δεκαετία του ’50 υπήρξε ένα άλμα εκβιομηχάνισης, ιδίως στον τομέα των υφασμάτων ενώ γίνονταν εξαγωγές κινεζικών αγαθών. Ο πληθυσμός αυξανόταν, τα εργατικά κόστη παρέμειναν χαμηλά και αυξανόταν το επίπεδο διαβίωσης. Όμως η ανταγωνιστικότητα μειώθηκε λόγω του αυξανόμενου κόστους εργασίας και ιδιοκτησίας η οποία σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της νότιας Κίνας από το 1978 στάθηκε η αφορμή για στασιμότητα.

Παρ’ όλα αυτά, το Χονγκ Κονγκ μέχρι τη δεκαετία του 1990 είχε εγκαθιδρυθεί ως ένα από τα παγκόσμια οικονομικά κέντρα ενώ μαζί με το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη θεωρούνταν ως ένα από τα βασικά εμπορικά κέντρα. Ήταν μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας και παράδειγμα προς μίμηση για την πολιτική της ελεύθερης αγοράς.

Την 1 Ιουλίου 1997, η κυριαρχία του Χονγκ Κονγκ πέρασε από το Ηνωμένο Βασίλειο στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, σημαίνοντας το τέλος των 156 χρόνων βρετανικής κυριαρχίας στο Χονγκ Κονγκ. Λίγο αργότερα, δέχτηκε διπλό οικονομικό χτύπημα, με την οικονομική κρίση του 1997 και τη γρίπη των πτηνών Η5Ν1 αλλά ακόμα και σήμερα είναι μια χώρα που θεωρείται παράδειγμα προς μίμηση.

«Μία χώρα, δύο συστήματα»

Σήμερα, οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ περιφρονούν ανοιχτά την Κίνα και θεωρούν εαυτούς… ανώτερους λόγω του πολιτικού και οικονομικού συστήματος που δεν θυμίζει σε τίποτα τους «αδερφούς» τους.

Μία από τις βασικότερες διαφορές των περιοχών έχει να κάνει με την Δημοκρατία. Πριν την παράδοση από τους Βρετανούς, έγιναν διαπραγματεύσεις οι οποίες κατέληξαν στο ότι στην περιοχή θα γίνονταν εκλογές. Οι Κινέζοι δεσμεύτηκαν για μετάβαση στην εκλογική δημοκρατία κατοχυρώνοντας το σχετικό συνταγματικό έγγραφο της περιοχής που ονομάζεται βασικός νόμος. Όμως στην Κίνα… ξέχασαν τον βασικό νόμο του Χονγκ Κονγκ και το 2014 ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις διότι από το Πεκίνο ανακοινώθηκε πως οι υποψήφιοι των εκλογών θα περνάνε από έλεγχο.

Η Κίνα έχει επίσης δεσμευθεί να επιτρέψει το Χονγκ Κονγκ να εκλέξει το δικό του κοινοβούλιο από το 2020 διότι σήμερα, οι νομοθέτες είναι ένα μείγμα από εκλεγμένους αντιπροσώπους και υποψηφίους της επιτροπής. Πρόκειται για ένα βασικό αίτημα των κατοίκων που έχουν «αγκαλιάσει» το κοινοβούλιο τους που είναι το πρώτο βήμα για την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας. Στον αντίποδα βρίσκεται η Κίνα που είναι μονοκομματική.

Δεύτερη διαφορά είναι το νομικό σύστημα. Το Χονγκ Κονγκ έχει διατηρήσει το βρετανικό σύστημα δικαίου και έχει ανεξάρτητο δικαστικό σώμα. Οι κάτοικοι και οι πολιτικοί διαμηνύουν περήφανα πως είναι το προπύργιο του κράτους δικαίου στην ευρύτερη περιοχή ενώ παράλληλα η αστυνομία είναι σε υπόληψη από τους κατοίκους. Αντιθέτως στην Κίνα η δικαστική εξουσία δεν είναι… εξουσία καθώς χρησιμοποιείται συχνά για πολιτικούς σκοπούς.

Τρίτη και βασικότερη διαφορά είναι η καπιταλιστική οικονομία. Παρά την «ενσωμάτωση» στην Κίνα, το Χονγκ Κονγκ διατήρησε την ελεύθερη αγορά, γεγονός στο οποίο η Κίνα δεν αντέδρασε καθώς το χρησιμοποίησε ως πεδίο δοκιμών για να κάνει μεταρρυθμίσεις. Καθώς η Κίνα έχει γίνει πλουσιότερη και πιο καπιταλιστική, οι δύο οικονομίες έχουν γίνει όλο και πιο ολοκληρωμένες.

Ωστόσο δημιουργούνται εντάσεις στο Χονγκ Κονγκ οι οποίες πηγάζουν από την ανάπτυξη της Κίνας που ανεβάζει το κόστος ζωής. Παρ’ όλα αυτά, η πόλη έχει μεγάλη αυτονομία για να ρυθμίσει τις δικές της οικονομικές υποθέσεις. συμπεριλαμβανομένων των τελωνειακών και φορολογικών νόμων και έχει το δικό της νόμισμα, παρόμοιο με το Αμερικανικό δολάριο.

Σήμερα, το Χονγκ Κονγκ αποτελεί μια από τις ισχυρότερες οικονομίες παγκοσμίως, καταλαμβάνοντας την 34η θέση ανάμεσα στις μεγαλύτερες εμπορικές δυνάμεις για το έτος 2014.

Το εξωτερικό εμπόριο «ανθίζει» με βασικό εξαγωγικό εταίρο την Κίνα. Οι κυριότεροι εξαγωγικοί εταίροι του Χονγκ Κονγκ είναι: Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία. Το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών σχέσεων που έχει αναπτύξει η περιοχή στηρίζεται στο εμπόριο υπηρεσιών και χρυσού. Ταυτόχρονα, οι επιχειρήσεις επενδύουν συνεχώς λόγω του γεγονότος ότι το σύστημα του Χονγκ Κονγκ έχει αρκετά στοιχεία του δυτικού καπιταλιστικού συστήματος με τις επιχειρήσεις να προστατεύονται από το καθεστώς της ιδιοκτησίας, κάτι που δεν ισχύει στην Κίνα.

Τέλος, στο Χονγκ Κονγκ υπάρχει ελευθερία του Τύπου και καλύπτονται τα γεγονότα σε αντίθεση με την Κίνα που πολλά αποσιοπούνται ενώ οι κάτοικοι έχουν παράδοση στις… δημόσιες διαμαρτυρίες την ώρα που στο Πεκίνο η καταστολή είναι σύνηθες φαινόμενο.

Τυπικά, το ημιαυτόνομο έδαφος του Χονγκ Κονγκ θα απολαμβάνει θεωρητικά και πρακτικά τις ελευθερίες που είναι άγνωστες στην ηπειρωτική Κίνα μέχρι το 2047. Τουλάχιστον αυτή ήταν η συμφωνία με τους Βρετανούς που ο Σι Τζινπίνγκ εφαρμόζει… αλά καρτ.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποια θα είναι η κατάληξη του Χονγκ Κονγκ. Σε περίπτωση που ενσωματωθεί στην Κίνα, θεωρείται δεδομένο πως ο κλάδος που θα πληγεί περισσότερο θα είναι η οικονομία.