Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι πολύπλοκη, σχετίζεται άμεσα με αμερικανικά συμφέροντα σε Μαύρη Θάλασσα, Aνατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή, ενώ πολύ σημαντικός είναι και ο ρόλος της Ατλαντικής Συμμαχίας αναφορικά με το «ενιαίο πλέγμα αεράμυνας του ΝΑΤΟ» από το Τρόμσο της Νορβηγίας μέχρι το Αρνταχάν στα απώτερα της τουρκικής εδαφικής επικράτειας.

Η ερντογανική Τουρκία ισχυρίζεται ότι επειδή η κυβέρνηση Ομπάμα το 2015-2016 δεν πούλησε στην Αγκυρα το αμερικανικό σύστημα PATRIOT-3 και δεν έδειξε το απαραίτητο «ενδιαφέρον» στις πυραυλικές απειλές για την ασφάλεια της χώρας, που προέρχονταν από τη Συρία (π.χ. βαλλιστικοί πύραυλοι κ.λπ.) την περίοδο 2013-2017, «αναγκάστηκε» να στραφεί στη ρωσική αγορά για κάλυψη και ενίσχυση της αεράμυνας, υπογράφοντας το 2017 τη συμφωνία για την προμήθεια του εξελιγμένου συστήματος S-400 προκαλώντας έκτοτε σοβαρή κρίση στις διμερείς σχέσεις αλλά και βαθύτατο προβληματισμό στους συμμαχικούς κύκλους αφού το ρωσικό σύστημα δεν είναι συμβατό, συνδεσιακό και διαλειτουργικό με τα δυτικά συστήματα αεράμυνας του ΝΑΤΟ. Η Αγκυρα επειδή δεν διέθετε εξελιγμένο τεχνολογικά σύστημα μεγάλης εμβέλειας κατά πολλαπλών στόχων είχε θέσει το συγκεκριμένο θέμα ως άμεση προτεραιότητα. Της είχαν αποκλείσει οι Αμερικανοί ένα αντίστοιχο κινεζικό ενώ απέναντι στις πυραυλικές απειλές από τη Συρία για κάποιο χρόνο την κάλυπταν οι σύμμαχοι (Ισπανοί, Γερμανοί, Ολλανδοί κ.ά.) και ειδικότερα με συστήματα PATRIOT-3 που είχαν εγκατασταθεί σε μεθοριακές περιοχές (Καραμάν Μαράς, Χατάι, Αδανα, Ακσάκαλε, Γκαζιαντέμπ). Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα οι Ισπανοί εξακολουθούν να διατηρούν πυροβολαρχίες PATRIOT-3 στην ευρύτερη περιοχή Αδάνων-αεροπορικής βάσης Ιντσιρλίκ.

Μελέτες

Δύο πολυσέλιδες μελέτες μου (που έχουν αποσταλεί σε νατοϊκούς και άλλους κύκλους) επικεντρώνονται στο ποιες επιλογές έχει η Αγκυρα αναφορικά με τους ρωσικούς πυραύλους στο φως επικείμενων ισχυρών πιέσεων των ΗΠΑ για αδρανοποίηση και απενεργοποίησή τους, αλλά και στο πώς θα μπορούσε να απαντήσει η Αγκυρα πλήττοντας τα αμερικανικά και νατοϊκά συμφέροντα.

Αξίζει να επισημανθεί ότι ο Νορβηγός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλντεμπεργκ διατηρούσε τα τελευταία τρία χρόνια μια πιο ευέλικτη θέση συγκριτικά με τους Αμερικανούς, τονίζοντας ότι κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να αγοράσει τα όπλα που θέλει. Παράλληλα, τόνιζε στους Τούρκους ότι τα ρωσικά όπλα περιπλέκουν τους αμυντικούς σχεδιασμούς της Συμμαχίας.

Επίσης, οι Τούρκοι, που ξαφνικά λόγω της στάση τους βρέθηκαν εκτός του προγράμματος συμπαραγωγής των F-35, ζητούσαν να συσταθεί μία τριμερής επιτροπή από εκπροσώπους των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Τουρκίας για να εξετάσει σε βάθος τα όσα ισχυρίζονταν οι Αμερικανοί σχετικά με την ασφάλεια, εντοπισμό και στοχοποίηση των αεροσκαφών τους από το ρωσικό σύστημα. Τέτοια επιτροπή δεν συστάθηκε γιατί οι Αμερικανοί δεν την ήθελαν ενώ όπως έχω γράψει πολλές φορές, «το θέμα είναι πρώτιστα πολιτικό-διπλωματικό και όχι στρατιωτικό-τεχνικό».

Επιπλέον, η Αγκυρα επέμενε ότι οι S-400 θα είναι για αποκλειστικά εθνική αεράμυνα και χωρισμένοι από το πλαίσιο έγκαιρης προειδοποίησης αεροπυραυλικής απειλής του ΝΑΤΟ και ότι δεν θα βρίσκονται σε τουρκικό έδαφος Ρώσοι σύμβουλοι. Μέχρι σήμερα, 364 Τούρκοι στρατιωτικοί έχουν εκπαιδευτεί στην Αγία Πετρούπολη και στο Αστραχάν πάνω στους S-400.

ΜΕΛΕΤΗ Νο1 – ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΚΥΡΩΣΕΩΝ

Η πρώτη μελέτη μου (32 σελίδες) εξετάζει τα διάφορα εναλλακτικά σενάρια σε ό,τι αφορά το ρωσικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας.

• Υποχώρηση της Αγκυρας με μη ενεργοποίηση των πυραύλων και μεταφορά της ήδη βρισκόμενης σε τουρκικό έδαφος συστοιχίας σε Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ, Ουκρανία ή Κουβέιτ. Δηλαδή, σε κράτη κατά βάση φιλοαμερικανικά και φιλοτουρκικά. Αυτό θα μπορούσε να γίνει, αλλά στο ρωσοτουρκικό συμβόλαιο του 2017 απαγορεύεται η μεταφορά σε τρίτη χώρα, ενώ έχει λόγο η Μόσχα. Προφανώς, η μεταφορά της δεύτερης συστοιχίας στην αεροπορική βάση Μουρντέντ της Τουρκίας ακυρώνεται.
• Να αποθηκευτούν οι S-400 σε τουρκική βάση (έχει αναφερθεί το Ικόνιο και η Μερτζιφόν υπό αμιγώς τουρκικό έλεγχο). Η Αγκυρα εμφανίζεται -παρά τις δηλώσεις περί του αντιθέτου- να συμφωνεί αλλά οι Αμερικανοί είναι κάθετα αρνητικοί. Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ την υιοθετεί ως ενδιάμεση λύση μέχρι την οριστική επίλυση του θέματος.
• Να τους αγοράσουν οι Αμερικανοί και να μεταφερθούν στις ΗΠΑ. Είναι η γνωστή πρόταση του Αμερικανού γερουσιαστή της πολιτείας Νότιας Ντακότα Τζον Τιουν. Και σε αυτή την περίπτωση η ρωσοτουρκική συμφωνία αποκλείει μεταφορά σε τρίτο μέρος.
• Η Αγκυρα εγκαθιστά τους πυραύλους σε μία βάση της και σε αυτή αναπτύσσονται για πέντε χρόνια αρκετοί Αμερικανοί ειδικοί στην αεράμυνα καθώς και από τη MISSΙLΕ DEFENSE AGENCY και στα πρότυπα της αμερικανοπακιστανικής συμφωνίας που ίσχυε για τα F-16 επί χρόνια (λόγω των κυρώσεων που είχαν επιβάλει οι ΗΠΑ στο Ισλαμαμπάντ εξαιτίας της μονομερούς ανάπτυξης πυρηνικών όπλων τη δεκαετία 1990-2000 κατά παράβαση των τροπολογιών Πρέσλερ, Σόλαρζ και Γκλεν). Προφανώς οι Αμερικανοί θα ελέγχουν σχεδόν τα πάντα. Η Αγκυρα δεν δείχνει διατεθειμένη για μία τέτοια επιλογή. Η πακιστανική πυρηνική βόμβα και οι 6 πυρηνικές δοκιμές του 1998 είχαν κριθεί τότε ως βαρύτατο πλήγμα στο καθεστώς της μη διασποράς των πυρηνικών όπλων.
• Η Τουρκία μερικώς υποχωρεί, αποφεύγει επιπλέον κυρώσεις, δεν ενεργοποιεί τους πυραύλους, οι Αμερικανοί μεταφέρουν δύο πυροβολαρχίες PATRIOT-3 στην Τουρκία και η τελευταία θα μπορεί να ενεργοποιήσει το ρωσικό σύστημα μόνο αν υπάρξει περίπτωση έκτακτης ανάγκης εθνικής κλίμακας.

ΜΕΛΕΤΗ Νο2 – Η ΑΓΚΥΡΑ ΠΡΟΧΩΡΑ ΣΕ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ

Η δεύτερη μελέτη μου (30 σελίδες) αφορά στα τουρκικά αντίποινα. Κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει την περίπτωση η Αγκυρα να σκληρύνει τη θέση της και να προχωρήσει σε αντίποινα απέναντι σε ΗΠΑ-ΝΑΤΟ. Και έχει αρκετά βέλη στη φαρέτρα της:

• Αποφασίζει και ενεργοποιεί πλήρως τους ρωσικούς πυραύλους, παραλαμβάνει τη δεύτερη συστοιχία και προχωρά σε μετωπική κρίση με τους Αμερικανούς. Δεν φαίνεται να ακολουθεί αυτή την επιλογή, αλλά αν έχει αποφασίσει να αλλάξει στρατόπεδο η Αγκυρα, αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί. Κάτι τέτοιο θα είναι «πολύ δυνατό χαστούκι στη Δύση» και οι επιπτώσεις μιας τέτοιας ενέργειας θα αλλάξουν γεωπολιτικά και άλλα δεδομένα. Τότε προσεγγίζει τη Μόσχα και για άλλα προγράμματα και μιλάμε για τεράστια απώλεια για το ΝΑΤΟ. Μέσα στη Συμμαχία μία αποχώρηση κράτους-μέλους επιπέδου Τουρκίας θα προκαλέσει απύθμενη κρίση στην ίδια την ύπαρξη του ΝΑΤΟ.
• Με σκοπό να εκβιάσει καταστάσεις η Αγκυρα προχωρά σε νέες επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Βόρειας Συρίας (πέραν των 35 χλμ. βάθους), ενώ η Μόσχα δεν δείχνει πρόθυμη να σταματήσει τον τουρκικό εδαφικό επεκτατισμό ανατολικά του Ευφράτη. Η κατάσταση είναι πολύπλοκη και η Τουρκία για να σταματήσει ζητάει χρόνο και κατανόηση από τη Δύση. Είναι αρκετά δύσκολο να αποδεχθεί η Δύση τέτοιο εκβιασμό…
• Η Τουρκία αποφασίζει το κλείσιμο της βάσης του υψηλής τεχνολογίας ραντάρ αντιπυραυλικής άμυνας στο Κιουρετσίκ της Μαλάτειας. Καλεί τους 50-60 Αμερικανούς να αποσυρθούν και προκαλεί σοβαρότατα προβλήματα στη συνδεσμολογία διευρυμένης αεράμυνας του ΝΑΤΟ, αφού το ραντάρ παρακολουθεί σε βάθος τις ρωσικές και ιρανικές κινήσεις και συνδέεται με τις πυραυλικές βάσεις Ρετζίκοβο στην Πολωνία, Ντεβασέλου στη Νότια Ρουμανία, με πλοία των Αμερικανών στο Κόλπο του Καντίζ/Ανδαλουσία, ενώ επεκτασιακά με τη βάση της Θούλης στην Γροιλανδία (έδαφος Δανίας), ενώ παρά τα λεγόμενα συνδέεται με το αμερικανικό ραντάρ στην έρημο της Νεγκέμπ στο Ισραήλ. Μια τέτοια κίνηση αδρανοποιεί πολλά συστήματα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ και διευκολύνει τη Μόσχα.
• Αν θέλει να πλήξει το NATO κυρίως, η Αγκυρα ζητά να κλείσουν το στρατηγείο χερσαίων δυνάμεων LANDCOM στη Σμύρνη, το στρατηγείο NRDC-TR/3ο Τουρκικό Σώμα Στρατού στην Κωνσταντινούπολη, καθώς και άλλες εγκαταστάσεις, ενώ αποσύρει τις δυνάμεις της από επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ σε Κόσοβο/KFOR και Αφγανιστάν/RΕSOLUTE SUPPORT, Κέντρα Αριστείας (COEDAT μερικώς) και συμμαχικά επιτελεία (Νόρφολκ, Μονς, Ραμστάιν, Νόρθγουντ, Νάπολι, Στάβανγκερ, Στετίνο κ.λπ.). Εκτιμάται ότι μία τέτοια ενέργεια είναι πολύ ακραία και φέρνει την Τουρκία σε απόλυτα συγκρουσιακή πορεία με όλο το ΝΑΤΟ.
• Σε απευθείας αντιπαράθεση με τους Αμερικανούς κλείνει την αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ/Αδάνων στο συμβατικό της πλαίσιο, οπότε εκτρέπει την όλη αεροπορική επιχείρηση κατά του Ισλαμικού Κράτους και άλλων ισλαμιστικών ομάδων στη Μεσοποταμία, προκαλώντας αρκετά προβλήματα στη διασυμμαχική επιχείρηση INHERENT RESΟLVΕ. Αναγκαστικά οι Αμερικανοί θα επανεξετάσουν πολλά εναλλακτικά σενάρια με χρήση των βάσεων σε ΗΑΕ, Κατάρ, Ιορδανία και Ιρακινό Κουρδιστάν. Εδώ αρχίζει εκ νέου «παρεμβολή» των κουρδικών πολιτοφυλακών και του Κουρδικού ζητήματος. Επίσης η Αγκυρα μπορεί να κλείσει τους μυστικούς σταθμούς επιτήρησης και παρακολούθησης των Αμερικανών σε Σαμψούντα, Ορντού, Καισάρεια, Μπολού, Μαλάτεια, Κόνια, Ερζερούμ, Αμπαμούρ Μούγλα, Σίβας Οσμαντζίκ.
• Σε απευθείας αντιπαράθεση με τους Αμερικανούς, πέραν του κλεισίματος της αεροπορικής βάσης Ιντσιρλίκ, ζητάει την απόσυρση των 50 τακτικών πυρηνικών όπλων τύπου Β61 που είναι αποθηκευμένα από την ψυχροπολεμική περίοδο εκεί. Προβλέπονται μόνο για εφαρμογή πυρηνικών προσβολών του ΝΑΤΟ μόνο από αμερικανικά αεροσκάφη. Ανήκουν σε κατηγορία πυρηνικών που εκσυγχρονίζονται αφού ήδη έχουν διατεθεί τα σχετικά κονδύλια από τη Γερουσία. Φυλάσσονται σε ειδικούς θόλους για αποφυγή πυρηνικού σαμποτάζ και κλοπής, ενώ οι κωδικοί τους είναι αποκλειστικά αμερικανικοί και πολύπλοκοι. Για τα συγκεκριμένα όπλα, πέραν του Αμερικανού προέδρου, καθοριστικός είναι ο ρόλος του ανώτατου διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ ως και ταυτόχρονα επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Διοίκησης των ΗΠΑ στη Στουτγάρδη.

Παρόμοια πυρηνικά όπλα (συνολικά 180) είναι αποθηκευμένα στην Ολλανδία (Βόλκελ), στην Ιταλία (Γκέντι Τόρε και Αβιάνο), στο Βέλγιο (Κλάινε Μπρόχελ στη Φλάνδρα) και στο Μπούχελ, στα σύνορα Γερμανίας-Λουξεμβούργου. Για πολλούς και διαφόρους λόγους η μεταφορά τους απαιτεί χρόνο.

Καθίσταται λοιπόν φανερό ότι η αμερικανοτουρκική κρίση για τους ρωσικούς πυραύλους είναι πάρα πολύ οριακή και έχουμε μπροστά μας να δούμε αρκετά κεφαλαία ακόμη.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής