Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Προφανώς «πιθανές» κυρώσεις και περιορισμοί σε κάποια πρόσωπα του υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας και σε μέλη του πληρώματος των ερευνητικών πλοίων «Ορουτς Ρέις» και «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν Πασά» δεν πτοούν την Αγκυρα, που σύντομα -βάσει πληροφοριών μου- επανέρχεται με νέες προκλητικές κινήσεις σε Ανατολική Μεσόγειο και όχι μόνο.

1 Πέραν των πολύ σημαντικών οικονομικών, εμπορικών, στρατιωτικών σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και σειράς ευρωπαϊκών κρατών (Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, Ουγγαρία κ.ά.), οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο εκτιμούν εντελώς διαφορετικά την Τουρκία σε θέματα περιοριστικών μέτρων. Η Τουρκία δεν είναι Λευκορωσία ούτε Μιανμάρ ούτε Βόρεια Κορέα ούτε Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Οι Δυτικοί την έχουν αναλύσει και χαρακτηρίσει διαφορετικά. Δεν είναι μόνο οι τουρκικές κοινότητες στο εξωτερικό. Δεν είναι μόνο οι «δεξαμενές σκέψης» σε κράτη της Ε.Ε. και στις ΗΠΑ που έχουν ισχυρότατα «παρακλάδια» τουρκικών σπουδών και προπαγάνδας, παραπληροφόρησης, αλλά η τουρκική «επιθετική διείσδυση» σε όλες τις ηπείρους και ειδικά σε Μέση Ανατολή και Αφρική έχει ανησυχήσει τη Δύση για αυτό και μεταξύ άλλων παρέχουν στην Αγκυρα «διόδους διαφυγής» και «χάδια». Η στυγνή αλήθεια είναι ότι η Τουρκία βρίσκεται σε φάση κλιμακωτής εμπλοκής και παρουσίας (και μέσω του G20) σε διεθνείς υποθέσεις. Εμπλέκεται σε Υπερκαυκασία, Κέρας Αφρικής, Νότια Ασία, γαλλόφωνη Αφρική και ανάλογα εκβιάζει καταστάσεις. Χρειάζονται εκατοντάδες σελίδες για να καταγραφεί η μεγάλη και διευρυμένη εμπλοκή, διείσδυση και επιρροή των Τούρκων τα τελευταία χρόνια. Με εμμονικές και χιλιοεπαναλαμβανόμενες θεωρητικολογίες ορισμένων απαρχαιωμένων κύκλων και σκέψεων στη χώρα μας δεν μπορείς να αλλάξεις τα τρέχοντα και ισχύοντα. Απαιτείται διαφορετική προσέγγιση…

2 Η Τουρκία πέραν της Ε.Ε. είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Σε μία χρονική περίοδο όπου επί διακυβέρνησης Μπάιντεν-Χάρις στις ΗΠΑ θα αναβαθμιστεί ποικιλοτρόπως το ΝΑΤΟ, είναι πολύ δύσκολο να περιθωριοποιήσεις την «περίεργη», προβληματική και επαμφοτερίζουσα Τουρκία που είναι στο ανατολικότερο άκρο του συμμαχικού ολοκληρώματος άμυνας και ασφάλειας. Το ΝΑΤΟ έχει μέλλον και μπορεί ο Μπάιντεν να προχωρήσει προσεχώς σε «συστάσεις και εσωτερικές κινήσεις» προς την εκκεντρική Τουρκία, αλλά παράλληλα θα της προσφέρει εξόδους από δύσκολες καταστάσεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Νορβηγός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ παρενέβη στις εργασίες της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. δύο ώρες πριν από την έναρξη, εκθειάζοντας για άλλη μία φορά την Αγκυρα ως σύμμαχο, ισχυρή περιφερειακή οντότητα και «μαχόμενη» κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας, πέραν του ότι φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες, μετανάστες κ.λπ. Η παρέμβαση -σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες μου από το ΝΑΤΟ- είχε την καθοδήγηση και κάλυψη διαχρονικών αμερικανικών κύκλων (διπλωματικών, πολιτικών και στρατιωτικών σε Βέλγιο, Γερμανία, ΗΠΑ, Μ. Βρετανία κ.λπ.). Επηρέασε κάποιες χώρες της Ε.Ε. πολύ έντονα πριν από τις εργασίες της Συνόδου Κορυφής.

3 Η τόσο πολύ εκθειαζόμενη Γαλλία δεν εμφανίστηκε πολύ δυναμικά στη Σύνοδο της Ε.Ε. (παρά τα αναμενόμενα). Ή κυριάρχησαν δεύτερες σκέψεις στον Μακρόν ή η τηλεφωνική επικοινωνία του Τσαβούσογλου με τον Γάλλο ομόλογό του Λε Ντριάν, δύο μέρες πριν, άφησε κάποια θέματα «ανοικτά» προς συζήτηση ή ο Μακρόν αναμένει τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης Μπάιντεν αναφορικά με την τουρκική στάση ή δεν επιθυμεί να συγκρουστεί πιο μετωπικά με την Αγκυρα σε Λιβύη, Ανατολική Μεσόγειο, Δυτική Αφρική.

Προφανώς η στάση του δεν ήταν αυτή η δυναμική, συμμετοχική, υπερκινητική, καταδικαστική και παρορμητική για περιοριστικά μέτρα κατά της Τουρκίας. Στο ΝΑΤΟ των Μπάιντεν, Μπλίκεν, Σάλιβαν και Χάρις αρκετοί σύμμαχοι πριν προβούν σε δικές τους ενέργειες θα παρατηρούν πώς κινούνται οι Αμερικανοί. Τις ΗΠΑ σε πρώτη φάση τις ενδιαφέρουν η προκλητική στάση και συμπεριφορά της Αγκυρας με τη Μόσχα. Το ζήτημα των S-400 θα κυριαρχήσει τους πρώτους μήνες του 2021 και μέσα στην επόμενη χρονιά θα λάβουν χώρα πολλά, μεταξύ των οποίων και η περίπτωση επιστροφής της Αγκυρας στο πρόγραμμα των F-35. Επίσης, κάποιοι που εκτιμούν ότι ορισμένα τριμερή ή τετραμερή συστήματα ασφαλείας θα διαδραματίσουν κυρίαρχο ρόλο, καλό θα είναι να είναι προσεκτικοί στις εκτιμήσεις τους.

Επί Μπάιντεν θα βαίνουμε σε μία φάση επιλεκτικής επιστροφής σε θέσεις και αντιλήψεις Κλίντον, Ομπάμα, Κέρι, Σούζαν Ράις, Σαμάνθα Πάουερ κ.λπ. και ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα. Συνεπώς το Παρίσι θα κληθεί να αποφασίσει αν θα συμμετέχει δυναμικά στις αμερικανοκαθοδηγούμενες επιλογές ενός παγκοσμιοποιημένου ΝΑΤΟ. Η επιλογή του στρατηγού εν αποστρατεία Λόιντ Οστιν ως υπουργού Αμυνας (αν όλα εξελιχθούν ομαλά στη Γερουσία) θα προκαλέσει αλυσιδωτές εξελίξεις και θα έχει επιπτώσεις σε Ελλάδα, Τουρκία, Γαλλία και άλλες χώρες.

4 Στη Σύνοδο των Βρυξελλών ούτε που λέχθηκε κουβέντα για εμπάργκο όπλων στην Τουρκία (αν και είναι κατά βάση διμερές). Το έχουμε επισημάνει και φωτίσει αρκετά ότι πέραν των τραπεζών των δυτικών κρατών που είναι εκτεθειμένες στην ανεμοδαρμένη τουρκική οικονομία, είναι φύσει αδύνατο να επιβληθεί εμπάργκο εξοπλισμών σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Αλλο η Ρωσία στις κυρώσεις της Κριμαίας, άλλο οι αποφάσεις για τη συμπεριφορά της Μόσχας απέναντι σε Κίεβο, Μινσκ και εντελώς διαφορετικό να αποκόψεις τελείως την Αγκυρα από συγκεκριμένα επιλεκτικά μεγαλόπνοα στρατιωτικά προγράμματα που έχει με τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία.

5 Είναι καιρός να «ανοίξουμε» την ατζέντα των ελληνοτουρκικών και να μην κινούμαστε εμμονικά, διαχρονικά και αποκλειστικά στο θέμα των κυρώσεων που δύσκολα υιοθετούνται από την Ε.Ε. και να επιδιώξουμε εναλλακτικές επιλογές απέναντι στην Αγκυρα. Οι επερχόμενες εξελίξεις σε τρεις μήνες απαιτούν αναπροσαρμογή και επαναπροσδιορισμό των θέσεών μας απέναντι στην Τουρκία, με αναζήτηση καλύτερων και πιο διεισδυτικών-εμπεριστατωμένων πληροφοριών και τρόπων επιρροής σχετικά με τους τουρκικούς ενεργειακούς, στρατιωτικούς, εμπορικούς σχεδιασμούς.

Η συνεχής επικέντρωση σε πακέτα κυρώσεων της Ε.Ε. δεν έχει συνδράμει σε αλλαγή της στάσης της Αγκυρας, ενώ επιπρόσθετα έχουμε κουράσει και αρκετοί εταίροι μας έχουν κουραστεί. Ούτε πρόκειται να διαφοροποιηθεί η θέση της. Είναι δύναμη αναθεωρητική, αναβαθμισμένη περιφερειακά και πολλές φορές πολιτικά επικίνδυνα χαμαιλεοντική. Χωρίς να απαγκιστρωθούμε από τον ευρωχώρο, εκτιμώ ότι θα πρέπει να προσαρμοστούμε πιο πολύ στο νέο και σύντομα υπό διαμόρφωση ευρωατλαντικό πλαίσιο, αναμένοντας και τα δείγματα γραφής της κυβέρνησης Μπάιντεν. Και ας ληφθεί υπόψη ότι κάποια κράτη, όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, θα έχουν προβλήματα και δυσκολίες στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ (αντιδημοκρατικά καθεστώτα, πόλεμοι). Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εισερχόμαστε κλιμακωτά σε διαφορετικό παγκόσμιο, περιφερειακό και υποπεριφερειακό τοπίο…

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής