Ως «Απάτητα Βουνά» ορίζεται η περιοχή άνευ δρόμων με την περιμετρική ζώνη ενός χιλιομέτρου της. Σε αυτές τις περιοχές απαγορεύεται η διάνοιξη νέων δρόμων και η δημιουργία άλλων τεχνητών επεμβάσεων που μεταβάλλουν ή αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον. Μάλιστα, όπως εξήγησε ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κώστας Σκρέκας, κατά την παρουσίαση της ρύθμισης, δεν θα επιτρέπεται η ανάπτυξη έργων ΑΠΕ στις περιοχές που εντάσσονται στο εν λόγω ειδικό καθεστώς προστασίας, ενώ για τα έργα που έχουν ήδη λάβει βεβαίωση παραγωγού από τη ΡΑΕ, δεν θα υλοποιηθούν.

Ακύρωση αδειών

Πρόκειται συγκεκριμένα για την ακύρωση των αδειών για αιολικά πάρκα και ένα υδροηλεκτρικό που έχουν εκδοθεί στα τρία βουνά, τα Λευκά Ορη, το Σάος και το όρος Χατζή.

Από το… πάγωμα έργων και το ξήλωμα οποιασδήποτε ανθρώπινης παρέμβασης εξαιρούνται οι υφιστάμενοι δασικοί δρόμοι, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να μπορούν να μεταβαίνουν οι αρμόδιες Αρχές σε περιπτώσεις ανάγκης. Ωστόσο, προβλέπεται μόνο η συντήρηση και όχι η αναβάθμισή τους, για παράδειγμα, με άλλα υλικά.

Ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς, ανέφερε ότι το πρόγραμμα ενδέχεται να διευρυνθεί και σε άλλους ορεινούς όγκους στο μέλλον, καθώς ήδη συλλέγονται στοιχεία για 55 οριοθετημένα αδιατάρακτα φυσικά τοπία.

Υπουργικές Αποφάσεις

Τι, όμως, προβλέπουν αναλυτικά οι Υπουργικές Αποφάσεις για τα 6 «Απάτητα Βουνά»; Σύμφωνα με την ηγεσία του ΥΠΕΝ:

1. Απαγορεύεται η διάνοιξη δρόμων κίνησης μηχανοκίνητων οχημάτων, η επέκταση των υφισταμένων ανεξαρτήτως κατηγορίας, καθώς και κάθε είδους τεχνική επέμβαση, μεταβολή ή αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος.

2. Δεν θίγονται νομίμως υφιστάμενα έργα και η συντήρησή τους.
3. Επιτρέπεται η σήμανση, επισκευή, συντήρηση και βελτίωση υφιστάμενων ορειβατικών και πεζοπορικών μονοπατιών, χωρίς τη χρήση μηχανοκίνητων μέσων πρόσβασης και με την προϋπόθεση ότι οι επεμβάσεις θα υλοποιούνται με φυσικά υλικά.

– Εξαιρούνται από τους όρους και τους περιορισμούς έργα για σκοπούς Εθνικής Αμυνας, όπως καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.

4. Εξαιρούνται των ανωτέρω απαγορεύσεων έργα και επεμβάσεις που υλοποιούνται λόγω εκτάκτου ανάγκης (σεισμών, πλημμυρών, θεομηνιών, πυρκαγιάς κ.λπ.), εφόσον μετά λαμβάνεται μέριμνα για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, και έργα και επεμβάσεις που κρίνονται απαραίτητα για λόγους προστασίας ή/και αποκατάστασης του φυσικού και δασικού περιβάλλοντος.

Σκοπός του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι να μπει «φρένο» στην υπερεκμετάλλευση του περιβάλλοντος από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, χωρίς όμως να βάζουν εμπόδια σε επενδύσεις, καθώς αφορούν σε περιοχές ανέγγιχτες στο πέρασμα του χρόνου. Ο οικοτουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή που παρουσιάζει ενδιαφέρον από άποψη βιοποικιλότητας και αισθητικής τοπίου, συμβάλλοντας στη διατήρηση ή στη δημιουργία κινήτρων για μετάβαση σε πράσινη οικονομική δραστηριότητα, όπως βιολογικές καλλιέργειες, προώθηση παραδοσιακών προϊόντων κ.ά.

Στόχος και οφέλη

Eτσι, στόχος της πρωτοβουλίας είναι η διατήρηση της φυσικής βιοποικιλότητας, ενώ στα οφέλη συγκαταλέγεται η παρεμπόδιση εισόδου ξενικών ειδών, η παροχή διαδρομών μετανάστευσης και ενδιάμεσων στάσεων σε είδη πανίδας, η δέσμευση άνθρακα και η μείωση των επιπτώσεων των αερίων του θερμοκηπίου, η διατήρηση της συνδεσιμότητας και της ακεραιότητας του οικοσυστήματος, η προσφορά αναψυχής, εκπαίδευσης και επιστημονικής γνώσης στους πολίτες.

Ενας βασικός εχθρός της βιοποικιλότητας είναι ο κατακερματισμός της γης, δηλαδή η κατάτμηση των φυσικών οικοσυστημάτων σε κομμάτια από την αύξηση των δρόμων και των τεχνητών επιφανειών, η οποία έχει ως συνέπεια την απώλεια, συρροή και απομόνωση των ενδιαιτημάτων των ειδών, τη μείωση πληθυσμών και τις τοπικές εξαφανίσεις ειδών.

Σήμερα ο δείκτης κατάτμησης της Ελλάδας είναι μισός από αυτόν της Ευρώπης, αλλά αυξάνεται ταχύτερα. Ειδικότερα, η χώρα ήταν στην πρώτη θέση αύξησης τεχνητών επιφανειών στην Ευρώπη (2015), ενώ τα εργοτάξια και οι δρόμοι καταναλώνουν περισσότερη γη στην Ελλάδα από ό,τι στην Ευρώπη.

Να σημειωθεί ότι το οδικό δίκτυο της Ελλάδας έχει μήκος μεγαλύτερο από 367.000 χλμ., ενώ η πιθανότητα να βρισκόμαστε σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου από δρόμο είναι μόλις 5,43%.

Παρά το γεγονός ότι οι δρόμοι διευκολύνουν τη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών και είναι άμεσα συνυφασμένοι με την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, σχετίζονται επίσης με τις πέντε κυριότερες αιτίες της απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως, οι οποίες είναι κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας η αλλαγή χρήσης γης, η άμεση εκμετάλλευση των πόρων, η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και τα ξενικά είδη πανίδας.

Παράλληλα, όλες οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνδέονται με το έδαφος, όπως η αποικοδόμηση ή ο κύκλος του αζώτου, χάνονται, αφού το έδαφος σφραγίζεται και μετατρέπεται σε τεχνητή γη.

Εμμεσες είναι οι επιπτώσεις και στην ανθρώπινη υγεία, με την αύξηση της ρύπανσης και τη διευκόλυνση της εξάπλωσης ασθενειών.

Και για παραλίες

Εκτός των «Απάτητων Βουνών», το υπουργείο Περιβάλλοντος επεξεργάζεται ήδη πρόγραμμα για δίχτυ προστασίας σε 1.000 παραλίες, στις οποίες θα απαγορεύεται κάθε τύπου παρέμβαση.

Οπως σημείωσε ο κ. Αμυράς, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα τεθεί υπό προστασία περίπου το 30% των θαλάσσιων ζωνών της χώρας και το 1/3 εξ αυτών, ή το 10% του συνόλου, θα τεθεί σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα επιδέχεται καμία δραστηριότητα (beach bars, κατασκευές κ.λπ.).