Ο Μουράτοφ, αρχισυντάκτης της Novaya Gazeta και βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης ανησυχεί πόσο μακριά θα φτάσει το Κρεμλίνο στην αντιπαράθεσή του με τη Δύση.
«Δύο γενιές έζησαν χωρίς την απειλή του πυρηνικού πολέμου», λέει ο Μουράτοφ σε συνέντευξή του στο BBC. «Αλλά αυτή η περίοδος τελείωσε. Θα πατήσει ο Πούτιν το κουμπί των πυρηνικών ή όχι; Ποιος ξέρει; Κανείς δεν το ξέρει αυτό. Δεν υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος που να μπορεί να πει με σιγουριά».
Από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η Μόσχα εξαπολύει τακτικά απειλές, έμμεσες ή άμμεσες, για τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Ανώτεροι αξιωματούχοι της Ρωσίας υπαινίσσονται συχνά – πυκνά ότι τα δυτικά έθνη που εξοπλίζουν την Ουκρανία δεν πρέπει να «ωθήσουν τη Ρωσία πολύ μακριά». Πριν από λίγες ημέρες, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε σχέδια για εγκατάσταση τακτικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία.
Στη συνέχεια, ένας από τους στενότερους βοηθούς του, ο Νικολάι Πατρούσεφ, προειδοποίησε ότι η Ρωσία είχε ένα «μοντέρνο, μοναδικό όπλο, ικανό να καταστρέψει οποιονδήποτε εχθρό, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών».
Πρόκειται για μπλόφα, ή για μία απειλή που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη; Ο κ. Μουράτοφ βλέπει ανησυχητικά σημάδια.
«Βλέπουμε το πώς η κρατική προπαγάνδα στοχεύει στο να κάνει τον ρωσικό λαό να πιστεύει, ότι ο πυρηνικός πόλεμος δεν είναι, απαραίτητα, κάτι κακό», λέει. «Στα τηλεοπτικά κανάλια εδώ, ο πυρηνικός πόλεμος και τα πυρηνικά όπλα προωθούνται σαν ήταν τροφές για κατοικίδια».
«Μας ανακοινώνουν συνεχώς: “Έχουμε αυτόν τον πύραυλο, εκείνο τον πύραυλο, ένα άλλο είδος πυραύλου”. Μιλούν για στόχευση της Βρετανίας και της Γαλλίας, για πυροδότηση πυρηνικού τσουνάμι που θα διαλύσει την Αμερική. Γιατί τα λένε αυτά; Για να είναι έτοιμοι οι άνθρωποι εδώ για κάτι τέτοιο».
Στη ρωσική κρατική τηλεόραση πρόσφατα, ένας διακεκριμένος παρουσιαστής talk-show δήλωσε ότι η Ρωσία «θα πρέπει να κηρύξει ως νόμιμο στόχο για τη οποιονδήποτε στρατιωτικό στόχο στο έδαφος της Γαλλίας, της Πολωνίας και του Ηνωμένου Βασιλείου».
Ο ίδιος παρουσιαστής έχει προτείνει επίσης «την ισοπέδωση ενός νησιού με στρατηγικά πυρηνικά όπλα και τη διεξαγωγή δοκιμαστικής εκτόξευσης ή εκτόξευσης τακτικών πυρηνικών όπλων, ώστε κανείς να μην έχει αυταπάτες».
Ωστόσο, η κρατική προπαγάνδα απεικονίζει τη Ρωσία ως μία χώρα ειρηνική – και την Ουκρανία και τη Δύση ως επιτιθέμενους. Πολλοί Ρώσοι το πιστεύουν.
«Οι άνθρωποι στη Ρωσία έχουν “καεί” από την προπαγάνδα», λέει ο Μουράτοφ. «Η προπαγάνδα είναι ένας τύπος… ακτινοβολίας. Όλοι είναι επιρρεπείς σε αυτήν, όχι μόνο οι Ρώσοι. Στη Ρωσία, η προπαγάνδα αφορά δώδεκα τηλεοπτικά κανάλια, δεκάδες χιλιάδες εφημερίδες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το VK [η ρωσική έκδοση του Facebook] που εξυπηρετούν πλήρως την κρατική ιδεολογία».
«Μα τι γίνεται αν αύριο η προπαγάνδα σταματήσει ξαφνικά;», τον ρωτάει ο δημοσιογράφος του BBC. «Αν όλα πάνε ήσυχα; Τι θα σκεφτούν τότε οι Ρώσοι;»
«Η νεότερη γενιά μας είναι υπέροχη», απαντά ο Μουράτοφ. «Είναι καλά μορφωμένοι. Σχεδόν ένα εκατομμύριο Ρώσοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Πολλοί από αυτούς που έχουν μείνει είναι κατηγορηματικά ενάντια σε αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία. Είναι ενάντια στην κόλαση που έχει δημιουργήσει η Ρωσία εκεί.
Είμαι πεπεισμένος ότι μόλις σταματήσει η προπαγάνδα, αυτή η γενιά – και όλοι οι άλλοι με κοινή λογική – θα μιλήσουν».
«Το κάνουν ήδη», συνεχίζει. «Είκοσι μία χιλιάδες διοικητικές και ποινικές υποθέσεις έχουν ανοίξει εναντίον Ρώσων που διαμαρτυρήθηκαν. Η αντιπολίτευση βρίσκεται στη φυλακή. Μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει. Πολλοί ακτιβιστές, πολίτες και δημοσιογράφοι έχουν χαρακτηριστεί “ξένοι πράκτορες”.
Έχει ο Πούτιν μια βάση υποστήριξης; Ναι, τεράστια. Αλλά αυτοί είναι ηλικιωμένοι που βλέπουν τον Πούτιν ως γιο τους, ως κάποιον που θα τους προστατεύει, που τους φέρνει τη σύνταξή τους κάθε μήνα και τους εύχεται “καλή χρονιά” κάθε χρόνο. Αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα πραγματικά εγγόνια τους πρέπει να πάνε να πολεμήσουν και να πεθάνουν».
Πέρυσι ο Μουράτοφ δημοπράτησε το Νόμπελ Ειρήνης του για να συγκεντρώσει χρήματα για τα παιδιά που είναι πρόσφυγες από την Ουκρανία. Έχει μικρή αισιοδοξία για το μέλλον.
«Ποτέ ξανά δεν θα υπάρξουν κανονικές σχέσεις μεταξύ του λαού της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Ποτέ. Η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να συμβιβαστεί με αυτήν την τραγωδία», λέει. «Στη Ρωσία η πολιτική καταστολή θα συνεχιστεί εναντίον όλων των αντιπάλων του καθεστώτος», προσθέτει.
«Η μόνη ελπίδα που έχω βρίσκεται στη νέα γενιά· αυτούς τους ανθρώπους που βλέπουν τον κόσμο ως φίλο, όχι ως εχθρό και θέλουν να αγαπηθεί η Ρωσία και, με την σειρά της, να αγαπήσει τον κόσμο.
Ελπίζω ότι αυτή η γενιά θα ζήσει περισσότερο από εμένα και τον Πούτιν», καταλήγει.