Καθώς οι καταναλωτές προετοιμάζονται για τις γιορτές του τέλους του έτους, πολλοί αναζητούν μεγάλες προσφορές. Ωστόσο, μια έκθεση της Europol και του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) προειδοποιεί ότι οι απατεώνες και τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος χρησιμοποιούν νομικές οντότητες και νομικά κενά για να αποφύγουν τον εντοπισμό τους από τις αρχές και να επωφεληθούν από τη διάθεση των καταναλωτών για μεγάλες προσφορές, με πλαστά προϊόντα.

Η νέα έκθεση επισημαίνει τον ευρύ αντίκτυπο των εγκλημάτων κατά της διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ), ο οποίος οφείλεται στα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης και το ‘πειρατικό’ περιεχόμενο. Η έκθεση «Uncovering the Ecosystem of Intellectual Property Crime: A Focus on Enablers» (Αποκαλύπτοντας το οικοσύστημα των εγκλημάτων κατά της διανοητικής ιδιοκτησίας: εστίαση στους παράγοντες διευκόλυνσης) ρίχνει φως στις εξελιγμένες μεθόδους που χρησιμοποιούν οι απατεώνες και οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος για τη διάπραξη εγκλημάτων κατά της ΔΙ και την εκμετάλλευση των συμπεριφορών των καταναλωτών, με αποτέλεσμα την πρόκληση ευρύτερης κοινωνικής ζημίας.

Σύμφωνα με την έκθεση, μόνο το 2022 κατασχέθηκαν στην ΕΕ περίπου 86 εκατομμύρια τεμάχια προϊόντων απομίμησης, η αξία των οποίων εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ. Η μελέτη επισημαίνει ότι, ενώ οι καταναλωτές ελκύονται από τα φθηνά προϊόντα, οι αποφάσεις τους στηρίζουν ακούσια μια σειρά άλλων σοβαρών εγκλημάτων, όπως το ηλεκτρονικό έγκλημα, το ‘ξέπλυμα χρήματος’ ακόμη και το περιβαλλοντικό έγκλημα.
Ο João Negrão, εκτελεστικός διευθυντής του EUIPO, τονίζει τη σημασία της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών:
«Όταν οι καταναλωτές επιλέγουν προϊόντα παραποίησης/απομίμησης ή παραπλανώνται και αγοράζουν πλαστά προϊόντα, δεν αποκτούν απλώς προϊόντα χαμηλής ποιότητας, αλλά συμβάλλουν και σε μια παραοικονομία που υπονομεύει τις νόμιμες επιχειρήσεις και τροφοδοτεί άλλες εγκληματικές δραστηριότητες. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το πραγματικό κόστος των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης, το οποίο εκτείνεται πέραν της ετικέτας στην οποία αναγράφεται η τιμή και επηρεάζει την ευημερία της κοινωνίας μας».

Η υγεία και η ασφάλεια των καταναλωτών διακυβεύονται, καθώς υποβαθμισμένα ή παραποιημένα φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία παράγονται σε παράνομα, επικίνδυνα εργαστήρια, εκθέτουν τους εργαζόμενους και το κοινό σε επιβλαβείς ουσίες. Επιπλέον, ο ψηφιακός τομέας έχει καταστεί πεδίο μάχης, όπου οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου δημιουργούν εξελιγμένα εικονικά διαδικτυακά καταστήματα που δεν πωλούν απλώς προϊόντα παραποίησης/απομίμησης, αλλά συλλέγουν και ευαίσθητες πληροφορίες πληρωμών των καταναλωτών, συνυφαίνοντας περαιτέρω τα εγκλήματα κατά της ΔΙ με το έγκλημα στον κυβερνοχώρο.

Η Catherine De Bolle, εκτελεστική διευθύντρια της Europol, προσθέτει:

«Οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος καινοτομούν συνεχώς για να εκμεταλλευτούν τη ζήτηση των καταναλωτών για προϊόντα παραποίησης/απομίμησης και πειρατικά προϊόντα. Δεν πωλούν απλώς πλαστά προϊόντα, αλλά υποκλέπτουν και δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και εκθέτουν τους καταναλωτές σε επικίνδυνα προϊόντα. Πρόκειται για ένα δίκοπο μαχαίρι, καθώς οι καταναλωτές καθίστανται ταυτόχρονα θύματα και, εν αγνοία τους, αρωγοί αυτών των εγκληματικών δικτύων».

Συνολικά, η έκθεση αναδεικνύει την αυξανόμενη πολυπλοκότητα και εξέλιξη των δραστών εγκλημάτων κατά της ΔΙ.

Το εμπόριο του οργανωμένου εγκλήματος έχει διασυνοριακό χαρακτήρα και σχετίζεται με την εισαγωγή, την εξαγωγή και την παραγωγή προϊόντων παραποίησης/απομίμησης, η πλειονότητα των οποίων παράγεται στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένου του Χονγκ Κονγκ, και στην Τουρκία.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι εγκέφαλοι αυτών των επιχειρήσεων δεν είναι ερασιτέχνες, καθώς επωφελούνται νομικών δομών σε όλα τα στάδια εκτέλεσης των εγκλημάτων κατά της ΔΙ και επιλέγουν δικαιοδοσίες στο πλαίσιο των οποίων οι αρχές επιβολής του νόμου της ΕΕ δυσκολεύονται να παύσουν τη λειτουργία τους ή όπου οι ποινές είναι χαμηλές. Σε πολλές περιπτώσεις, τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης παράγονται εκτός της ΕΕ και στη συνέχεια οριστικοποιούνται με ετικέτες, λογότυπα παραποίησης/απομίμησης και συσκευασίες σε περιοχές της Ευρώπης.

Παραδείγματα εγκλημάτων κατά της διανοητικής ιδιοκτησίας

Μεταβάλλοντας τη συμπεριφορά των καταναλωτών, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ηλεκτρονικό εμπόριο διαμορφώνουν νέους τρόπους προσέγγισης του ευρέος κοινού από τους παραποιητές/απομιμητές και τους ‘πειρατές’.

Σε μια περίπτωση, γνωστοί και αξιόπιστοι influencers σε θέματα διατροφής στη Ρουμανία προώθησαν παράνομα φαρμακευτικά προϊόντα και αναβολικά στεροειδή στους ακολούθους τους, εξαπατώντας τους καταναλωτές και εκθέτοντας την υγεία και την ασφάλειά τους σε πιθανούς κινδύνους. Η επιχείρηση οδήγησε στην εξάρθρωση ενός παράνομου εργαστηρίου με περισσότερα από ένα εκατομμύριο χάπια στον χώρο παραγωγής.

Σύμφωνα με την έκθεση, το ‘πειρατικό’ περιεχόμενο μέσω παράνομων υπηρεσιών συνεχούς ροής (‘streaming ‘) αποτελεί έναν ακόμη τρόπο για να αποκομίσουν οι απατεώνες οφέλη από τους καταναλωτές. Για παράδειγμα, οι ιρλανδικές αρχές έθεσαν εκτός λειτουργίας πλατφόρμα με παράνομο αθλητικό περιεχόμενο, κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικά κανάλια, κατάσχοντας παράνομα έσοδα από εγκληματικές ενέργειες, ύψους 750 000 ευρώ.

Τα τρόφιμα και τα ποτά υψηλής ζήτησης αποτελούν επίσης πρωταρχικούς στόχους για τους παραποιητές/απομιμητές. Μια επιχείρηση του 2023 σε ολόκληρη την Ισπανία και την Ιταλία οδήγησε σε 11 συλλήψεις και στην κατάσχεση άνω των 260 000 λίτρων ελαιόλαδου ακατάλληλου για κατανάλωση.

Η Έκθεση

Η έκθεση «Uncovering the Ecosystem of Intellectual Property Crime: A Focus on Enablers» (Αποκαλύπτοντας το οικοσύστημα των εγκλημάτων κατά της διανοητικής ιδιοκτησίας: εστίαση στους παράγοντες διευκόλυνσης) αναδεικνύει το έργο των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, της Europol και του EUIPO για την αποκάλυψη του σκοτεινού δικτύου των εγκλημάτων κατά της ΔΙ, χάρη στο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Πολυκλαδικής Πλατφόρμας κατά των Εγκληματικών Απειλών (EMPACT) και την αναγνώριση των εγκλημάτων κατά της ΔΙ ως παράγοντα που συμβάλλει στο οργανωμένο έγκλημα. Η EMPACT αποτελεί μια πρωτοβουλία ασφάλειας υπό την καθοδήγηση των κρατών μελών της ΕΕ για τον εντοπισμό, την ιεράρχηση και την αντιμετώπιση των απειλών που προέρχονται από το οργανωμένο και το σοβαρό διεθνές έγκλημα. Αυτή η κοινή έκθεση EUIPO-Europol θα αποτελέσει επίσης επίκεντρο της διάσκεψης για τα εγκλήματα κατά της ΔΙ που θα διοργανωθεί στη Μαδρίτη στις 23 Οκτωβρίου 2024 από το EUIPO, την Europol και την ισπανική Guardia Civil.

Σε σύγκριση με το 2022, οι δράσεις της EMPACT το 2023 αυξήθηκαν σημαντικά. Εντός ενός έτους, ο αριθμός των ερευνών που αφορούσαν εγκλήματα κατά της ΔΙ αυξήθηκε από 51 σε 1406, οι συλλήψεις από 115 σε 1096 και τα κατασχεθέντα περιουσιακά στοιχεία υπερτετραπλασιάστηκαν από 42 εκατομμύρια ευρώ το 2022 σε 205 εκατομμύρια ευρώ το 2023. Η ενίσχυση και η διαφοροποίηση αυτών των δράσεων είναι αποτέλεσμα της δομημένης συνεργασίας της EMPACT στον τομέα των εγκλημάτων κατά της ΔΙ.

Σύμφωνα με την έκθεση, για να μετριαστεί ο αντίκτυπος των εγκλημάτων κατά της ΔΙ απαιτείται μια συνεκτική και συγκροτημένη αντίδραση από τους φορείς επιβολής του νόμου, τους νομοθέτες, τους ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό. Η έκθεση επισημαίνει την ανάγκη για τη συνέχιση των εκστρατειών εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης που θα ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τους κινδύνους που συνδέονται με τις αγορές προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και τη σημασία της λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων.

Οι καταναλωτές καλούνται να παραμείνουν σε επαγρύπνηση και να αναγνωρίσουν ότι οι επιλογές όσον αφορά τις αγορές τους έχουν τη δύναμη είτε να τροφοδοτήσουν είτε να καταπολεμήσουν το παγκόσμιο πρόβλημα των εγκλημάτων κατά της ΔΙ.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση και για να μάθετε πώς να αναγνωρίζετε τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης, επισκεφθείτε τον ιστότοπο του EUIPO.

Το EUIPO

Το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) είναι ένας από τους μεγαλύτερους αποκεντρωμένους οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης με έδρα στο Αλικάντε της Ισπανίας. Το 2024, αξιολογήθηκε για πέμπτη φορά ως το πιο καινοτόμο γραφείο ΔΙ στον κόσμο. Το EUIPO, που γιορτάζει την 30ή επέτειό του το 2024, διαχειρίζεται την καταχώριση των εμπορικών σημάτων της ΕΕ από το 1994 και των σχεδίων και υποδειγμάτων από το 2003, τα οποία αποτελούν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας που καλύπτουν τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2023, ο οργανισμός προσέθεσε στο χαρτοφυλάκιό του ένα ακόμη δικαίωμα ΔΙ, τις γεωγραφικές ενδείξεις για χειροτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα. Το EUIPO διεξάγει επίσης δραστηριότητες συνεργασίας σε επίπεδο ΕΕ και διεθνές επίπεδο για τη δημιουργία ισότιμων όρων ανταγωνισμού στον κόσμο της ΔΙ και φιλοξενεί το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

Η Europol

Αποστολή της Europol, η οποία έχει την έδρα της στη Χάγη των Κάτω Χωρών, είναι η υποστήριξη των κρατών μελών της στην πρόληψη και την καταπολέμηση όλων των μορφών σοβαρού διεθνούς και οργανωμένου εγκλήματος, του ηλεκτρονικού εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Η Europol συνεργάζεται επίσης με πολλά κράτη εταίρους εκτός ΕΕ και διεθνείς οργανισμούς.