Στην Ιταλία, από τις 20 Φεβρουαρίου έως τις 31 Μαρτίου, 12.428 άνθρωποι πέθαναν επισήμως από την Covid-19. Όμως, την ίδια περίοδο, οι αρχές διαπίστωσαν ότι σημειώθηκαν 25.354 επιπλέον θάνατοι σε σχέση με τον μέσο όρο των πέντε προηγούμενων ετών.

Αυτοί οι 12.900 «ανεξήγητοι» θάνατοι είναι οι αθέατοι θάνατοι της Covid;

Στις Ηνωμένες Πολιτείες η διαφορά είναι ακόμη πιο συγκλονιστική: με τα δεδομένα του Μαρτίου, μια περίοδο όπου η χώρα δεν είχε ακόμη σχετικά πολλά κρούσματα, η διαφορά ανάμεσα στους επίσημους θανάτους από Covid-19 (1.890) και τους επιπλέον θανάτους (6.000) είναι τριπλάσια.

Και τι γίνεται με τους 3.706 επιπλέον θανάτους που καταγράφηκαν την ίδια περίοδο στη Γερμανία, μια χώρα που διασώθηκε σχετικά από τον ιό;  Επισήμως, 2.218 από αυτούς αποδόθηκαν στον κορωνοϊό. Τι προκάλεσε τον θάνατο αυτών των επιπλέον 1.488 ανθρώπων σε σχέση με το περασμένο έτος;

Στη Γαλλία, αντίθετα, από την 1η Μαρτίου έως την 27η Απριλίου 2020, ο απολογισμός της Covid (23.291) είναι πολύ κοντά στον αριθμό των επιπλέον θανάτων που καταγράφηκαν σε σχέση με το 2019 (24.116).

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Ιβόν Ντόιλ, διευθύντρια δημόσιας υγείας της Αγγλίας, ο αριθμός των επιπλέον θανάτων σε μια δεδομένη περίοδο είναι ο καλύτερος δείκτης για να προσεγγίσουμε την επίδραση του κορωνοϊού, τουλάχιστον στις χώρες που δημοσιεύουν αξιόπιστα στοιχεία.

«Θα ξέρουμε αληθινά σε ποιο σημείο έχουμε πληγεί και, επιπλέον, είναι ένα συγκρίσιμο μέτρο σε διεθνές επίπεδο», εξηγεί.

Η «άμεση επίδραση της Covid»

Ο αριθμός των επιπλέον θανάτων θα επέτρεπε να ξεχωρίσουμε τους καλούς από τους κακούς μαθητές στην καταγραφή των θανάτων από την Covid; Όχι τόσο γρήγορα, απαντούν άλλοι ειδικοί.

Αν και υπάρχουν ισχυρές υποψίες, είναι αδύνατο να πούμε με ακρίβεια ότι αυτοί οι δεκάδες χιλιάδες επιπλέον θάνατοι είναι όλοι περιστατικά κορωνοϊού που δεν έχουν καταγραφεί.

«Είναι στατιστικές αυξήσεις που πρέπει στη συνέχεια να συνδεθούν με μια αιτία και δεν μπορούμε να πούμε πού οφείλονται αυτές οι αυξήσεις», λέει ο διευθυντής του Κέντρου Αντιμετώπισης Υγειονομικών Εκτάκτων Καταστάσεων της Ισπανίας Φερνάντο Σιμόν.

«Αυτοί οι επιπλέον θάνατοι οφείλονται στην κρίση συνολικά. Μπορεί να υπάρχουν έμμεσες επιδράσεις όπως μια αύξηση των άλλων αιτιών θανάτων επειδή γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι αναζήτησαν σε μικρότερο βαθμό ιατρική φροντίδα», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Μισέλ Γκιγιό, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών (Ined), στη Γαλλία.

Οι υγειονομικές και στατιστικές αρχές στην Ιταλία εκτιμούν πως οι επιπλέον θάνατοι μπορεί να σημειώθηκαν σε ασθενείς με Covid που δεν εντοπίστηκαν, ασθενείς που πέθαναν λόγω του κορεσμού του νοσοκομειακού συστήματος.

Η υπόθεση αυτή παραμένει αδύναμη, σύμφωνα με τον Γκιγιό ο οποίος εκτιμά ότι αυτοί οι επιπλέον θάνατο «προσεγγίζουν ωστόσο την άμεση επίδραση του ιού».

Καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία 24 ευρωπαϊκών χωρών που συγκέντρωσαν Δανοί επιδημιολόγοι του προγράμματος Euromomo, μια κορύφωση της θνητότητας είναι σαφώς ορατή στην Ευρώπη από τον Μάρτιο του 2020 σε σχέση με προηγούμενα έτη. Γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη, τα στοιχεία υπερβαίνουν τον επίσημο απολογισμό του κορονοϊού στις χώρες αυτές.

«Δεν υπάρχει κάτι άλλο που να μπορεί να εξηγήσει αυτούς τους επιπλέον θανάτους. Δεν σημειώθηκε κάποια έκρηξη ηφαιστείου, κάποιος σεισμός στην Ευρώπη… Αν αυτό συνέβαινε τον Ιανουάριο, θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε στον απολογισμό της γρίπης, αλλά δεν είναι αυτή η περίπτωση», εξηγεί στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Λάσε Βέστεργκααρντ, συντονιστής του Euromomo.

Εξάλλου, τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά στις ζώνες που επλήγησαν πιο σκληρά από την Covid-19: ο αριθμός των θανάτων είναι διπλάσιος στο Παρίσι ή στην επαρχία Γκουάγιας στον Ισημερινό, η αύξηση φθάνει ακόμη το ιλιγγιώδες ποσοστό 568% στο Μπέργκαμο, την μεγάλη ιταλική εστία του ιού.

«Πρώτη εικόνα της κατάστασης»

Οι Δανοί στατιστικολόγοι του προγράμματος Euromomo χρησιμοποιούν επίσης έναν άλλο δείκτη: το σκορ-z (ή πλευρά z), πιο ευαίσθητο από την απλή σύγκριση.

Τα πράγματα με αυτό τον δείκτη είναι πιο ξεκάθαρα: η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία ή Βρετανία δείχνουν έναν «πολύ σημαντικό αριθμό επιπλέον θανάτων» τον Μάρτιο και τον Απρίλιο όπου άλλες χώρες που επλήγησαν λιγότερο από την πανδημία, όπως η Νορβηγία ή η Φινλανδία, δεν δείχνουν «καμιά διαφορά».

«Τα αποτελέσματα αυτά είναι μόνο μια πρώτη εικόνα της κατάστασης», λέει ο Βέστεργκααρντ που συνιστά αναμονή μέχρι τα τελικά στοιχεία όταν η πανδημία θα έχει υποχωρήσει.

Μένουν τέλος διάφορες χώρες όπου η επικοινωνία για το θέμα αυτό είναι ελάχιστα διαφανής.

Για παράδειγμα είναι αδύνατο να βρεθεί ένας αξιόπιστος απολογισμός στο Ιράν, το οποίο ωστόσο επλήγη από τον Φεβρουάριο, εφόσον οι αρχές δεν δημοσίευσαν στοιχεία για τη συνολική θνητότητα στη χώρα από τον Δεκέμβριο του 2019.

Στη Ρωσία, όπου ο κορονοϊός έχει σκοτώσει επισήμως πολύ λίγους ανθρώπους, πολλές μαρτυρίες κάνουν λόγο για θανάτους που καταγράφηκαν ως «πνευμονίες» αν και τα τεστ για τον κορονοϊό ήταν θετικά.

Ενώ στην Κίνα, απ΄όπου ξεκίνησε η πανδημία, η πολεμική δεν έχει ακόμη κοπάσει σχετικά με τον πραγματικό απολογισμό.

Από τον Απρίλιο, πολλοί ειδικοί εκτιμούσαν ότι ο επίσημος απολογισμός ήταν μακράν κατώτερος του πραγματικού στηριζόμενοι κυρίως στον ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό οικογενειών που ήρθαν να παραλάβουν τεφροδόχους μετά την άρση των μέτρων περιορισμού στην Ουχάν.