Αφ’ ης στιγμής οι Βρετανοί ψηφοφόροι εξέφρασαν την επιθυμία τους να εγκαταλείψουν την Ε.Ε., πολιτικοί στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην ηπειρωτική Ευρώπη σχεδιάζουν τα επόμενα βήματά τους. Σύμφωνα με το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, μια χώρα που επιθυμεί να εγκαταλείψει το μπλοκ πρέπει, προτού ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις, να ενημερώσει επίσημα τις Βρυξέλλες για την πρόθεσή της. Μέχρι να συμβεί αυτό, η εν λόγω χώρα εξακολουθεί να θεωρείται πλήρες μέλος της Ε.Ε. και δεν μπορεί να αποβληθεί από το μπλοκ. Μέχρι Βρετανοί και Ευρωπαίοι ηγέτες χωνέψουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, η πολιτική φαγωμάρα στο Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να καθυστερήσει τη διαδικασία αποχώρησης, προκαλώντας ακόμη και νέες εκλογές.

ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ της εκστρατείας για το δημοψήφισμα, ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον (φωτό), είχε υποσχεθεί ότι θα παραιτηθεί αμέσως σε περίπτωση νίκης εξόδου από την Ε.Ε. Μετά το δημοψήφισμα, ωστόσο, ο Κάμερον ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί τον Οκτώβριο, μεταφέροντας στο διάδοχό του να κοινοποιήσει στην Ε.Ε. την απόφαση για αποχώρηση, ο οποίος (διάδοχος) κατά πάσα πιθανότητα θα είναι μέλος του στρατοπέδου Brexit (υπέρ της αποχώρησης). Ο Κάμερον πιθανώς αποφάσισε έτσι σκεπτόμενος ότι η πολιτική και οικονομική κατάσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι τόσο περίπλοκη μέχρι τον Οκτώβριο, ώστε ο διάδοχός του ενδεχομένως να επιλέξει να αγνοήσει τα αποτελέσματα του μη δεσμευτικού δημοψηφίσματος. Αλλωστε, οι πρώτες αντιδράσεις για το δημοψήφισμα -συμπεριλαμβανομένων της πτώσης της στερλίνας και του Χρηματιστηρίου-, οι σκοτσέζικες απειλές να εγκαταλείψουν το Ηνωμένο Βασίλειο και η ψυχρή απάντηση από τους ηγέτες της Ε.Ε., προαναγγέλλουν δύσκολους τους επόμενους μήνες για το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Κάμερον ποντάρει στο να αποδειχθεί ότι είναι ευκολότερο πολιτικά και οικονομικά να αγνοηθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, παρά να γίνει σεβαστό.

ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΡΟΣ για το μέλλον του Brexit εξαρτάται από την πολιτική κατάσταση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα είναι διασπασμένο: Περίπου οι μισοί βουλευτές του κόμματος υποστήριξαν το Brexit. Σε μια προσπάθεια να περιορίσει την πολιτική αβεβαιότητα του κόμματος, η επιτροπή των Συντηρητικών, υπεύθυνη για τις εκλογές, συνέστησε στις 27 Ιουνίου ότι ο νέος αρχηγός του κόμματος, ο οποίος θα γίνει επίσης ο νέος πρωθυπουργός της χώρας, να οριστεί στις αρχές Σεπτεμβρίου. Αυτό όμως ίσως είναι πιο εύκολο στα λόγια από ό,τι στην πράξη. Για να διαδεχθεί τον Κάμερον, ένας πρόθυμος πολιτικός θα πρέπει πρώτα να κερδίσει το χρίσμα του Συντηρητικού Κόμματος, επιβιώνοντας στη συνέχεια σε ενδεχόμενες ψηφοφορίες για άρση της εμπιστοσύνης στο Κοινοβούλιο. Μετά, αυτός/ή θα πρέπει να καθορίσει πώς -και αν- θα προχωρήσει η διαδικασία εξόδου. Συνταγματολόγοι υποστήριξαν ότι οποιοσδήποτε πρωθυπουργός θα χρειαστεί την κοινοβουλευτική έγκριση για την ενεργοποίηση του άρθρου 50.

ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ, η βρετανική κοινή γνώμη ενδεχομένως να έχει δεύτερες σκέψεις. Στο δημοψήφισμα, το στρατόπεδο που ήθελε έξοδο από την Ε.Ε. επικράτησε με περισσότερες από ένα εκατομμύριο ψήφους. Ακόμα κι έτσι, η οικονομική και πολιτική αναταραχή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αλλαγή στάσης των ψηφοφόρων, με το λαό ενδεχομένως να αποφασίζει ότι το τίμημα της εξόδου από την Ε.Ε. είναι απλά πάρα πολύ υψηλό. Μερικοί ψηφοφόροι συλλέγουν υπογραφές για δεύτερο δημοψήφισμα.

ΥΠΟ ΤΟ ΦΩΣ των αμφιβολιών που ταλανίζει το βρετανικό λαό και το κυβερνών κόμμα, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να πάει σε πρόωρες εκλογές, είτε λόγω ανεπαρκούς υποστήριξης στο Κοινοβούλιο για όποιον επιλεγεί ως ο νέος πρωθυπουργός είτε λόγω της επιθυμίας της νέας κυβέρνησης να ζητήσει λαϊκή νομιμοποίηση. Αν συμβεί αυτό, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Το Συντηρητικό Κόμμα θα μπορούσε να διασπαστεί σε φράξιες υπέρ της Ε.Ε. και κατά της Ε.Ε. Το Εργατικό Κόμμα, το οποίο αντιμετωπίζει κρίση ηγεσίας, μπορεί να επιλέξει ένα φιλο-ευρωπαίο υποψήφιο, υποσχόμενο να εργαστεί για να κρατήσει τη Βρετανία στο μπλοκ. Μικρότερα κόμματα, όπως οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, είναι πιθανό να υποστηρίξουν την οποιαδήποτε κυβέρνηση που είναι υπέρ της Ε.Ε.

ΕΙΤΕ ΟΡΙΣΤΕΙ από το Συντηρητικό Κόμμα είτε από πρόωρες εκλογές, ο διάδοχος του Κάμερον ενδεχομένως να προσπαθούσε να διαπραγματευτεί με τις Βρυξέλλες μια καλύτερη συμφωνία για το Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2001 και το 2008, οι ψηφοφόροι της Ιρλανδίας απέρριψαν σε δημοψηφίσματα τις συνθήκες της Ε.Ε. Οταν, ωστόσο, το Δουβλίνο διαπραγματεύθηκε κάποιες παραχωρήσεις με τις Βρυξέλλες, ο ιρλανδικός λαός ψήφισε ξανά αυτή τη φορά για την έγκριση των συνθηκών. Καταψηφίζοντας όμως μια συνθήκη της Ε.Ε. δεν είναι το ίδιο με το να καταψηφίζεις την ένταξη στην Ε.Ε. Επιπλέον, όταν η Ε.Ε. έκανε παραχωρήσεις στην Ιρλανδία, ο ευρωσκεπτικισμός δεν είχε τη δυναμική που έχει σήμερα στην Ευρώπη. Οι Βρυξέλλες δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά να κάνουν παραχωρήσεις σε μια χώρα-μέλος/αντάρτη, όπως έκαναν πριν από μία δεκαετία.

ΑΥΤΟ ΕΞΗΓΕΙ γιατί οι πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη θα είναι εξίσου σημαντικές όσο και της βρετανικής πολιτικής στον καθορισμό της στρατηγικής του Brexit. Στις 27 Ιουνίου, οι ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας συναντήθηκαν στο Βερολίνο για να συζητήσουν το βρετανικό δημοψήφισμα. Το Παρίσι και η Ρώμη, μαζί με τους επικεφαλής των διάφορων θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., θέλουν το Ηνωμένο Βασίλειο να ξεκινήσει τη διαδικασία αποχώρησης το συντομότερο δυνατό. Η Γερμανία, από την άλλη πλευρά, θα ήθελε να περιμένει, ελπίζοντας ότι οι πολιτικές εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσαν να σταματήσουν το Brexit πριν ξεκινήσει. Και οι τρεις συμφωνούν, ωστόσο, ότι η Βρετανία δεν μπορεί να κάνει άτυπες διαπραγματεύσεις με την Ευρώπη πριν από την ανακοίνωση της πρόθεσής της να αποχωρήσει, όπως είχαν προτείνει ορισμένα μέλη του στρατοπέδου που υποστήριζαν την έξοδο.

ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η υπόλοιπη Ε.Ε. θα επιλέξουν να περιμένουν να δουν. Οσο ο Κάμερον παραμένει πρωθυπουργός, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ενεργοποιήσει το άρθρο 50. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Σκοτίας θα προσπαθήσει να διαπραγματευτεί με την Ε.Ε. για τους τρόπους διατήρησης της συμμετοχής της στο μπλοκ, θα περιμένει τις εξελίξεις στο Λονδίνο, πριν προβεί σε οποιεσδήποτε οριστικές κινήσεις. Παρά τις πιέσεις στο Λονδίνο για την επισημοποίηση των προθέσεών του, η Ε.Ε. δεν θα μπορέσει να επισπεύσει την πολιτική διαδικασία στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στο μεταξύ, η πολιτική αβεβαιότητα θα συνεχίσει να κάνει ζημιά στη βρετανική οικονομία και να πυροδοτεί το ευρωσκεπτικιστικό κλίμα στην Ευρώπη.