Η συγγραφέας δημιουργεί έναν ήρωα, τον Χριστόδουλο Παμπλέκη, που εκπροσωπεί τις αέναες αντιφάσεις και αγωνίες του ανθρώπινου πνεύματος, το οποίο προσπαθεί να βρει φως μέσα από το σκοτάδι.

Η πλοκή του βιβλίου ακολουθεί τη ζωή του Χριστόδουλου, ενός παιδιού που γεννιέται στην Ακαρνανία, σημαδεμένο από την ευλογιά και το τραύμα της μητρικής απώλειας. Ο πατέρας του, κλεφταρματολός, τον παίρνει μαζί του σε μια περιπλάνηση στα βουνά, προσπαθώντας να αποφύγει την καταδίωξη των Οθωμανών. Η τραγωδία χτυπάει την οικογένεια όταν ο πατέρας σκοτώνεται και ο Χριστόδουλος καταλήγει σκλάβος. Παρά την ακραία του τύχη, ο ήρωας δεν χάνει την ελπίδα του και βρίσκει στήριγμα στα γράμματα και τη γνώση, κάτι που θα τον οδηγήσει σε μεγάλες προσωπικές εξελίξεις.

Η πλοκή εξελίσσεται μέσα από τα γεωγραφικά και πολιτισμικά τοπία της εποχής, από το Ξηρόμερο και τη Ραψάνη μέχρι την Αθωνιάδα Ακαδημία, τη Βενετία και τη Βιέννη. Καθώς ο Χριστόδουλος μεγαλώνει και μορφώνεται, γίνεται δάσκαλος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αλλά ταυτόχρονα συγκρούεται με την αυταρχική θεοκρατία και τα θεσμικά κατεστημένα της εποχής. Η ιστορία του είναι μια διαρκής μάχη για την ελευθερία, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, με την αναζήτηση της αλήθειας και της ανεξαρτησίας του πνεύματος να αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη της αφήγησης.

Η συγγραφέας εστιάζει στην έντονη αντίθεση μεταξύ της σκοτεινής πραγματικότητας της οθωμανικής κυριαρχίας και του φωτός του Διαφωτισμού, που αρχίζει να διαφαίνεται στην Ευρώπη. Η αντίθεση αυτή εκφράζεται τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό επίπεδο του ήρωα, που αγωνίζεται να επαναστατήσει κατά των περιορισμών του περιβάλλοντος και της εποχής του. Ο Χριστόδουλος είναι ένας άνθρωπος που βιώνει την ελευθερία ως προσωπική και συλλογική ανάγκη, αναγνωρίζοντας την κενότητα και τα όρια του παραδοσιακού τρόπου ζωής και συνειδητοποιώντας την ανάγκη για εκπαίδευση και πρόοδο.

Η γραφή της Πριοβόλου είναι εξαιρετικά ρεαλιστική και συναισθηματικά φορτισμένη. Με καταλυτική ένταση, η συγγραφέας περιγράφει τις τραγικές και επώδυνες στιγμές της ζωής του Χριστόδουλου, αλλά ταυτόχρονα καταφέρνει να ενσωματώσει και τη φιλοσοφική διάσταση των αγώνων του ήρωα, θέτοντας ερωτήματα γύρω από την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, τη γνώση και την πίστη. Η αναφορά στους θεσμούς του Διαφωτισμού και η σύγκρουση με τη θεοκρατία δεν είναι απλά μια ιστορική αναφορά, αλλά λειτουργούν ως αντανάκλαση της διαρκούς σύγκρουσης του ανθρώπου με τις κοινωνικές και πνευματικές αλυσίδες που τον περιορίζουν.

Είναι μία ισχυρή λογοτεχνική προσφορά

Το έργο της Πριοβόλου είναι μια ισχυρή λογοτεχνική προσφορά, που επιτυγχάνει να συνδυάσει την ιστορία με την ανθρώπινη διάσταση, παραμένοντας επίκαιρο και συναισθηματικά ισχυρό. Η αντίθεση μεταξύ του σκοταδιού και του φωτός, της δουλείας και της ελευθερίας, του παρελθόντος και του μέλλοντος συνθέτει ένα έργο που όχι μόνο αναδεικνύει την ιστορική κληρονομιά, αλλά και την προσωπική πάλη για την αναγνώριση του ατόμου ως ανεξάρτητου και αυτοκαθοριζόμενου. Το «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή» είναι μια βαθιά ανθρώπινη και πνευματική αναζήτηση που αγγίζει τις ανώτερες αξίες του πολιτισμού και της ελευθερίας.