Πλέον, από την προετοιμασία των έργων θα πρέπει μέσα στους επόμενους 30 μήνες να βλέπουμε την ολοκλήρωση έργων στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση αλλά και στον εκσυγχρονισμό του Δημοσίου, οι οποίες φιλοδοξούν να αλλάξουν το σύνολο της οικονομίας.

Στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών παραδέχονται ότι το 2024 θα είναι ένα έτος καμπής για το ελληνικό πρόγραμμα. Τούτο με δεδομένο ότι θα πρέπει να απορροφήσουμε επιπλέον 3,4 δισ. ευρώ από τη δόση ύψους 3,5 δισ. ευρώ που θα λαμβάναμε την τριετία 2021-2023. Από αυτά, 1,5 δισ. ευρώ αφορά στην υστέρηση που καταγράφηκε το 2023 και επιπλέον 1,9 δισ. ευρώ από τους πρόσθετους πόσους ύψους 5,7 δισ. ευρώ που εξασφάλισε η Ελλάδα μέσω της επισύναψης της ελληνικής πρότασης για το REpowerEU στο αναθεωρημένο εθνικό πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0».

Η Ελλάδα μέχρι σήμερα έχει εισπράξει 14,7 δισ. ευρώ από τα 36 δισ. ευρώ που έχει εξασφαλίσει από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Συνεπώς, μέσα στους επόμενους 30 μήνες θα πρέπει να απορροφήσει 21,3 δισ. ευρώ.

Φέτος, η Ελλάδα έχει θέσει τον φιλόδοξο στόχο να απορροφήσει πόρους συνολικού ύψους 6,9 δισ. ευρώ από το ΤΑΑ, από δύο δόσεις που θα διεκδικήσει τον Απρίλιο (3,3 δισ. ευρώ) και τον Σεπτέμβριο. Αν τα καταφέρει, η απορρόφηση πόρων θα φτάσει στα 21,6 δισ. ευρώ από το ΤΑΑ. Ωστόσο, το πρόβλημα από εδώ και πέρα δεν θα είναι τόσο η είσπραξη των δόσεων όσο η αξιοποίηση. Μέχρι στιγμής από τα 14,7 δισ. ευρώ που έχει εισπράξει η Ελλάδα έχει διαθέσει 5,5 δισ. ευρώ (περίπου το 37%) για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.

Σε πρόσφατη εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το ΙΟΒΕ για την υλοποίηση του ΤΑΑ, οι ξένοι τεχνοκράτες, οι οποίοι βρέθηκαν στην Αθήνα για την ανασκόπηση της έως τώρα υλοποίησης του προγράμματος, κράτησαν χαμηλούς τόνους. Τόνισαν τη σημασία που θα έχει η διεκδίκηση των δύο δόσεων από την Ελλάδα και θύμισαν ότι πλέον έχουν μείνει μόνο 30 μήνες για την ολοκλήρωση του προγράμματος, το οποίο θα είναι δύσκολο έως αδύνατο να πάρει παράταση.

ΔΥΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Η ανάγκη για επιτάχυνση και το στοίχημα των πολυάριθμών συμβάσεων

Στις κατ’ ιδίαν επαφές, όμως, που είχαν τα στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με Ελληνες αξιωματούχους, έδειξαν ότι δεν διέφυγε της προσοχή τους το γεγονός ότι η Ελλάδα δήλωσε για το 2023 ότι θα διαθέσει στην οικονομία της 3,6 δισ. πόρων του ΤΑΑ και τελικά διέθεσε 2,1 δισ. ευρώ. Επίσης, δεν εμφανίστηκαν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από το ότι στα μέσα της υλοποίησης του προγράμματος η Ελλάδα έχει κάνει δαπάνες που δεν περνούν τα 4,8-5 δισ. ευρώ από τα συνολικά 14,7 δισ. ευρώ που έχει εισπράξει από την προκαταβολή και τις τρεις δόσεις που έχει λάβει από το φθινόπωρο του 2021, οπότε ενεργοποιήθηκε το ελληνικό πρόγραμμα.

Βεβαίως, η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη στην πρώτη εξάδα των χωρών που έχουν εισπράξει τις τρεις πρώτες δόσεις του προγράμματος, ενώ πολλές άλλες χώρες της Ε.Ε. δεν έχουν ξεκινήσει καν την υλοποίησή του. Τούτο δε, ακόμη και αν δικαιούνται αναλογικά πολύ λιγότερα χρήματα από ό,τι η Ελλάδα. Συνεπώς, οι τεχνοκράτες της Επιτροπής δεν θέλουν να χαλάσουν -τουλάχιστον όχι χωρίς πολύ σοβαρό λόγο- τη μεγάλη εικόνα της υλοποίησης του προγράμματος με τις χώρες που προηγούνται.

Το δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που συζητήθηκε είναι το στοίχημα των πολυάριθμων συμβάσεων που θα έρχονται, οι οποίες θα πρέπει να υλοποιηθούν σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια χωρίς καθυστερήσεις και χωρίς αστοχίες.

Διαβεβαιώσεις

Από ελληνικής πλευράς υπήρξαν διαβεβαιώσεις ότι τα «επικίνδυνα» έργα (προϋπολογισμού ύψους 800 εκατ. ευρώ), δηλαδή αυτά που είχαν μεγάλο κίνδυνο να δημιουργήσουν προβλήματα με καθυστερήσεις και πιθανές αστοχίες, έχουν μεταφερθεί στο ΕΣΠΑ, κατά την ενδιάμεση αναθεώρηση που εγκρίθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο.

Παρ’ όλα αυτά, τα μέλη της επιτροπής, τα οποία είχαν από την αρχή αμφιβολίες αν η Ελλάδα μπορεί να αντεπεξέλθει διοικητικά σε ένα εγχείρημα όπως είναι το Ταμείο Ανάκαμψης, θύμισαν τις πρόνοιες που υπάρχουν στο πρόγραμμα σε περιπτώσεις καθυστερήσεων.

ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΑΛΛΑ ΜΕ ΦΕΙΔΩ

Οι εναλλακτικές στις «αναποδιές»

Με βάση τον κανονισμό του Ταμείου, αν μία χώρα έχει εκκρεμότητα σε κάποια από τα ορόσημα ή τους στόχους που συνδέονται με κάποια δόση, μπορεί να κάνει στην ώρα του το αίτημα για δόση λαμβάνοντας ένα μέρος της. Αν, για παράδειγμα, η Ελλάδα έχει πετύχει τον στόχο για τα δάνεια, αλλά έχει εκκρεμότητα σε κάποια ορόσημα που συνδέονται με κάποια δόση επιχορηγήσεων, μπορεί να διεκδικήσει το μέρος της δόσης που αφορά στα δάνεια. Στη συνέχεια βέβαια, θα πρέπει να καλύψει μέσα σε ένα εξάμηνο τις ελλείψεις και να κάνει το αίτημα για το υπόλοιπο της δόσης που εκκρεμεί, μαζί με τη νέα. Τα στελέχη της Επιτροπής σημείωσαν ότι το μέτρο της αναβολής μέρους των δόσεων πρέπει να χρησιμοποιείται με περίσκεψη.

Επίσης, άφησαν να εννοηθεί ότι επιμέρους παρεμβάσεις στο χρονοδιάγραμμα εκπλήρωσης ενός ορόσημου ή το φυσικό αντικείμενο κάποιου έργου μπορούν να γίνουν δεκτά, αν υπάρχει θέμα ανωτέρας βίας ή υπάρχει πρόβλημα με τον προϋπολογισμό του συγκεκριμένου έργου. Και αυτό το μέτρο τονίστηκε ότι πρέπει να χρησιμοποιηθεί με φειδώ.

ΤΑ 21+1 ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

 Με βάση τη διάρθρωση του ελληνικού προγράμματος, τη… μερίδα του λέοντος απορροφά ο τομέας της πράσινης μετάβασης. Από τα 36 δισ. ευρώ που είναι σήμερα οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, ο τομέας της ενέργειας απορροφά πλέον 11,7 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου το 1/3 του συνόλου. Σε αυτό τον τομέα ξεχωρίζουν τα εξής έργα:

1 Τα μεγάλα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, μέχρι 1.380 MW (αντλησιοταμίευση-μπαταρίες), που είναι καθοριστικά για την «πράσινη» επανάσταση και την ανάπτυξη των ΑΠΕ και για τα οποία η ελληνική πρόταση προβλέπει επενδύσεις 450 εκατ. ευρώ

2 Η διασύνδεση των Κυκλάδων, η εναέρια γραμμή Κόρινθος-ΚΥΤ Κουμουνδούρου 400 KV και άλλα συνοδά έργα του ΑΔΜΗΕ. Το Ταμείο Ανάκαμψης προβλέπει επενδύσεις 195 εκατ. ευρώ.

3 Τα νέα βελτιωμένα προγράμματα «Εξοικονομώ» για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, εμπορικών ακινήτων και ακινήτων του Δημοσίου για τα οποία θα διατεθούν περίπου 2,1 δισ. ευρώ.

4 Η δημιουργία εγκαταστάσεων για δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και για την αποθήκευσή του, συνολικού ύψους 300 εκατ. ευρώ.

5 Η ηλεκτροκίνηση του κλάδου των μεταφορών με επενδύσεις ύψους 220 εκατ. ευρώ που περιλαμβάνει και επιδοτήσεις για την εγκατάσταση περίπου 8.500 φορτιστών πανελλαδικά.

6 Η επιδότηση για τη δημιουργία παραγωγικών μονάδων καθαρών οχημάτων με 200 εκατ. ευρώ

7 Η απολιγνιτοποίηση Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης με επενδύσεις 242 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση περίπου 60.000 στρεμμάτων γκρίζων εδαφών στα παλαιά λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ προκειμένου να αποδοθούν για αγροτικές και τουριστικές χρήσεις, ανάπτυξη φωτοβολταϊκών και ερευνητικών κέντρων.

 » Ψηφιοποίηση Δημοσίου

Η ψηφιοποίηση του Δημοσίου είναι μία από τις πιο κομβικές αλλαγές που θα χρηματοδοτήσει το Ταμείο Ανάκαμψης, αφού σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος θα είναι μεταρρύθμιση που θα συνεχίσει να αυξάνει από μόνη της το ΑΕΠ κατά 0,3% για τα πολλά επόμενα χρόνια. Για την ψηφιοποίηση του Δημοσίου θα διατεθούν συνολικά 1,4 δισ. ευρώ. Ειδικότερα:

8 Ψηφιοποίηση όλων των αρχείων του Δημοσίου. Θα κοστίσει περίπου 550 εκατ. ευρώ.

9 Διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών του Δημοσίου, δηλαδή η ικανότητα η μία υπηρεσία να μπορεί ηλεκτρονικά να επικοινωνεί με την άλλη και να αντλεί στοιχεία μετά από αίτηση του πολίτη. Θα κοστίσει 80 εκατ. ευρώ.

10 Εφαρμογή νέου Πληροφοριακού Συστήματος Δημοσίων Συμβάσεων ώστε να ολοκληρωθεί η ηλεκτρονική υλοποίησή τους και να ενσωματωθούν σε αυτό νέες εξελιγμένες υπηρεσίες διαλειτουργικότητας. Το κόστος υπολογίζεται σε 100 εκατ. ευρώ.

11 Αναβάθμιση των ΚΕΠ. Θα κοστίσει 30 εκατ. ευρώ.

12 Νέα δίκτυα οπτικών ινών. Σε συνδυασμό και με τα δίκτυα 5G, εκτός από τους ιδιώτες, θα είναι κτήμα και του κράτους. Το κόστος θα είναι 450 εκατ. ευρώ.

13 Προγράμματα για έξυπνες πόλεις, βελτιώσεις και επεκτάσεις στο δίκτυο της ΑΑΔΕ για αναβαθμισμένους φορολογικούς ελέγχους.

» Οδικά έργα-υποδομές

Σημαντικοί οδικοί άξονες, όπως το βόρειο τμήμα του Ε65 και ο ΒΟΑΚ και ακόμη 10 έργα έξυπνων και μη υποδομών, εντάσσονται στο πακέτο του Ταμείου Ανάκαμψης.

14 Η λίστα περιλαμβάνει συνολικά 12 έργα, οδικούς άξονες, όπως το βόρειο τμήμα του αυτοκινητόδρομου Ε-65 και ο Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης, στα οποία αντιστοιχεί χρηματοδότηση 2 δισ. ευρώ.

15 Το πρόγραμμα βελτίωσης οδικής ασφάλειας που έχει προϋπολογισμό 450 εκατ. ευρώ. Προβλέπει την αποκατάσταση του οδικού δικτύου και την επισκευή επικίνδυνων οδοστρωμάτων σε διάφορες περιοχές της χώρας προκειμένου να βελτιωθεί το επίπεδο λειτουργίας και ασφάλειας των οδικών μεταφορών.

 16 Ο εκσυγχρονισμός μέσω ΣΔΙΤ του δικτύου σιδηροδρόμων με έμφαση σε ηλεκτροδότηση, σηματοδότηση, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα της γραμμής από Πειραιά/Αθήνα έως Θεσσαλονίκη με προϋπολογισμό 120 εκατ. ευρώ.

17 Παρεμβάσεις αναβάθμισης σε 13 περιφερειακά αεροδρόμια: Ενα πακέτο έργων συνολικού προϋπολογισμού 107 εκατ. ευρώ.

18 Δημιουργία έξυπνων υποδομών σε περιβάλλον και πολιτισμό, που περιλαμβάνει την ανάπτυξη όπου διατίθενται 174 εκατ. ευρώ.

19 Πολεοδομικά σχέδια: Περίπου 250 εκατ. ευρώ κατευθύνονται στην κατάρτιση και την επικύρωση πολεοδομικών σχεδίων (τοπικών και ειδικών) καθώς και στην οριοθέτηση περιοχών και ζωνών υποδοχής μεταφοράς συντελεστή δόμησης. Αλλαγή που θεωρείται δομική για πιο ορθολογική ανάπτυξη σε όλη τη χώρα.

20 Υγεία: Στο πακέτο της Υγείας περιλαμβάνονται έργα εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης με ποσό άνω των 800 εκατ. ευρώ. Το πακέτο περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό 80 νοσοκομείων και 165 Κέντρων Υγείας σε όλη τη χώρα με πόρους 350 εκατ. ευρώ.

Περιλαμβάνεται, επίσης, η δημιουργία ηλεκτρονικού φακέλου υγείας του ασθενή, έργο που θα επιδοτηθεί με 278 εκατ. ευρώ.

 21 Δικαιοσύνη: Στον κρίσιμο τομέα της δικαιοσύνης το Ταμείο Ανάκαμψης χρηματοδοτεί μια ολιστική μεταρρύθμιση με πόρους που ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ. Η μεταρρύθμιση περιλαμβάνει νέο δικαστικό «χάρτη» θεσμοθέτησης εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, εκπαίδευση δικαστικών και δικαστικών υπαλλήλων για την ψηφιακή διαχείριση δικογράφων και ανακατανομή προσωπικού και νέες δικαστικές υποδομές.

 22 Πολιτική Προστασία: Στον τομέα Πολιτικής Προστασίας το Ταμείο Ανάκαμψης θα έχει συμμετοχή 400 εκατ. ευρώ στο πρόγραμμα «ΑΙΓΙΣ». Η χρηματοδότηση αφορά στην τοποθέτηση έξυπνων αισθητήρων σε δάση και στη συμπλήρωση υλικοτεχνικής υποδομής για την προστασία από ακραία φυσικά φαινόμενα.