Πρόκειται για μια ευρύτατη μεταρρύθμιση, η οποία θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο διεξαγωγής της συντριπτικής πλειονότητας των υποθέσεων που απασχολούν τα δικαστήρια: οικονομικές διαφορές, διαζύγια, πλειστηριασμούς, διαθήκες, οικογενειακές υποθέσεις, κληρονομικά, αποζημιώσεις κ.ο.κ. – ουσιαστικά όλες τις υποθέσεις που αφορούν διαφορές μεταξύ των πολιτών εκτός από τις ποινικές.

Αυτήν τη φορά, όμως, θα γίνει προσπάθεια «ξηλώματος» όλου του συστήματος και ανασχηματισμού του από το μηδέν, με αυστηρές προθεσμίες και σύντμηση διαδικασιών, ώστε οι δίκες να τελειώνουν σε λιγότερο από δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένου και του Εφετείου.

Οπως αναφέρει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο υφυπουργός Δικαιοσύνης, Ιωάννης Μπούγας, ο οποίος προεδρεύει στην Επιτροπή Αναμόρφωσης του ΚΠολΔ, «ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας θα είναι πλήρως εναρμονισμένος με τα νέα δεδομένα που δημιούργησε ο δικαστικός χάρτης. Θα λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικότερης και ταχύτερης απονομής της Δικαιοσύνης, με σκοπό μέχρι την οριστική και πλήρη εφαρμογή του, στο τέλος της τετραετίας, να εκδίδονται αποφάσεις μέσα σε 650 μέρες».

Αυτό το νομοθέτημα θα αποτελέσει την κορύφωση του σχεδιασμού της κυβέρνησης για να λυθεί η πολύχρονη γραφειοκρατική ταλαιπωρία των πολιτών κάθε φορά που καλούνται να λύσουν τις διαφορές τους στα δικαστήρια.

Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο φιλόδοξος, κατά γενική ομολογία, στόχος της ολοκλήρωσης της δίκης μέσα σε 650 μέρες (που είναι και ο ευρωπαϊκός μέσος όρος περάτωσης μιας υπόθεσης), θα πραγματοποιηθεί μια σειρά από κομβικές τομές, με σημαντικότερη τη θέσπιση συγκεκριμένου «οδικού χάρτη» σε κάθε υπόθεση, ώστε να είναι απόλυτα σαφές το χρονοδιάγραμμα της ολοκλήρωσης μιας δίκης.

Κατ’ αρχάς, με την κατάθεση του δικογράφου, σε όλες τις υποθέσεις που προαναφέραμε (διαζύγια, διαθήκες, χρηματικές διαφορές κ.λπ.), οι εμπλεκόμενοι θα γνωρίζουν αυτόματα την ακριβή ημερομηνία διεξαγωγής της δίκης σε πρώτο βαθμό – θα προγραμματίζονται αυτόματα οι δίκες σε συγκεκριμένη μέρα, εντός 200-300 ημερών.

Κάτι που ίσχυε και πριν από το 2015, όμως πλέον όλος ο προγραμματισμός θα γίνεται υπό τις δεκαετίες του νέου δικαστικού χάρτη και των ενισχυμένων δικαστικών συνθέσεων. Αντίστοιχα, η έφεση θα ασκείται απευθείας στο Εφετείο και θα παίρνει άμεσα δικάσιμο, πάλι εντός των σύντομων προθεσμιών που θα προβλέπονται.

«Σπάει» η προδικασία

Πλέον, η προδικασία θα χωρίζεται σε δύο στάδια: Στο πρώτο, ο φάκελος της δικογραφίας θα παραμένει ανοιχτός για ένα σύντομο διάστημα μερικών μηνών, ώστε οι διάδικοι να καταθέτουν όσα αποδεικτικά στοιχεία θέλουν. Μόλις το στάδιο αυτό ολοκληρωθεί, λίγους μήνες πλέον πριν από την προγραμματισμένη δίκη, τον φάκελο θα παραλαμβάνει απευθείας δικαστικός λειτουργός, στον οποίο θα χρεώνεται η υπόθεση απευθείας από τον προϊστάμενο του δικαστηρίου, σε αντίθεση με σήμερα, που για τη χρέωση της δικογραφίας απαιτείται μια χρονοβόρα διαδικασία.

Στο δεύτερο στάδιο, ο δικαστής αυτός θα διαπιστώνει εάν υπάρχει κάποια έλλειψη στη δικογραφία, ώστε αυτή να συμπληρώνεται πριν φτάσει η υπόθεση στο ακροατήριο.

Ετσι, κατά τον σχεδιασμό, τα ακροατήρια θα σταματήσουν να είναι «πηγμένα» από υποθέσεις που εμφανώς δεν μπορούν να σταθούν εκεί, κάτι που σήμερα είναι καθημερινό φαινόμενο (λόγω π.χ. μη κλήτευσης μαρτύρων ή μη συμπλήρωσης των αποδείξεων).

Με την ψήφιση του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ο δικαστής θα καλεί τους εμπλεκομένους, εντός σύντομης προθεσμίας, σε διόρθωση τέτοιων λαθών και, εάν αυτό δεν συμβαίνει, η υπόθεση θα αφαιρείται από το πινάκιο, από το οποίο, έτσι, θα φύγει η «φύρα» και θα περιλαμβάνονται μόνο υποθέσεις που πράγματι θα διεξαχθούν.

Παράλληλα, ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας θα προβλέπει και μια σειρά από μεταβατικές διατάξεις, για την επίσπευση διαδικασιών που δεν πρόλαβαν να μπουν στο πεδίο εφαρμογής του. Για υποθέσεις π.χ. που έχουν ήδη προσδιοριστεί για μετά το 2030 (και είναι ήδη πολλές) θα προβλέπεται διαδικασία επαναπροσδιορισμού τους εντός των επόμενων τριών ετών.

e-φάκελος έως τον Αρειο Πάγο

Η δεύτερη σημαντική τομή είναι η εισαγωγή της τεχνολογίας, και μάλιστα επισήμως, με ρητές προβλέψεις στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ολη η νέα διαδικασία που περιγράψαμε θα διεξάγεται ψηφιακά. Αμέσως με την κατάθεση του δικογράφου από έναν πολίτη, θα σχηματίζεται στο Πρωτοδικείο ψηφιακός φάκελος της δικογραφίας, όπου θα εισάγονται ψηφιακά όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, καθώς και τα σχετικά έγγραφα με την υπόθεση.

Ο ηλεκτρονικός αυτός φάκελος θα «συνοδεύει» την υπόθεση μέχρι τον Αρειο Πάγο και θα είναι προσβάσιμος μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, στην οποία θα μπαίνει ο δικαστής για να ανακοινώνει στους διαδίκους αποδείξεις που εισρέουν, τυχόν διαδικαστικές πράξεις κ.λπ.

Πλειστηριασμοί

Μια δεύτερη ηλεκτρονική πλατφόρμα θα δημιουργηθεί ειδικά για τις υποθέσεις αναγκαστικής εκτέλεσης, δηλαδή των πλειστηριασμών για περιπτώσεις υπερχρεωμένων πολιτών και επιχειρήσεων. Στην πλατφόρμα αυτή θα ενταχθούν όλες οι σχετικές υποθέσεις και θα μπορεί ο κάθε δικηγόρος να δηλώνει για ποιες από αυτές υπάρχουν πρόθεση και δυνατότητα, ώστε άμεσα να συζητηθούν στο δικαστήριο.

Ετσι, στις υποθέσεις αυτές θα δίδεται προτεραιότητα, ώστε να μην «περιμένουν» στην ίδια λίστα με υποθέσεις που υπάρχει πρόθεση αναβολής, ανακοπής ή άλλης νομικής ενέργειας, με στόχο να ελαφρύνουν τα υπερφορτωμένα πινάκια και να προχωρήσουν όσοι πλειστηριασμοί είναι εφικτό.

Αμφότερες οι πλατφόρμες θα προβλέπονται ρητά στον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ενώ μια τρίτη πλατφόρμα, μετά την αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου που θα προηγηθεί, θα φιλοξενεί την ηλεκτρονική δημοσίευση διαθηκών: ο συμβολαιογράφος στον οποίο θα κατατίθεται μια διαθήκη θα την αναρτά εκεί και η διαθήκη θα ανοίγει αυτόματα με τον θάνατο του κληρονομουμένου.

Μια πρώτη πιλοτική εφαρμογή των νέων τεχνολογιών θα γίνει στις κτηματολογικές δίκες, μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2025.

ΣΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ

STOP στην παρέκταση αρμοδιότητας που οδηγούσε όλες τις δίκες στην Αθήνα

Μέσα στις σκέψεις της Επιτροπής βρίσκεται και η κατάργηση της παρέκτασης της αρμοδιότητας. Υπό τις τωρινές συνθήκες, δίνεται η δυνατότητα στους συμβαλλομένους να ορίσουν ότι, εάν προκύψει κάποια διαφωνία, αρμόδια να την επιλύσουν είναι όχι τα τοπικά, αλλά διαφορετικά δικαστήρια.

Πρακτικά, μεγάλες εταιρίες (εισπρακτικές, τράπεζες κ.λπ.) επιλέγουν να ορίζουν ως αρμόδια τα δικαστήρια της Αθήνας, όπου έχουν την έδρα τους, καθώς και οργανωμένη νομική ομάδα, κάτι που όμως δεν είναι προς όφελος των πολιτών, που καλούνται να κάνουν ταξίδια χιλιομέτρων για μια δίκη. Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί ότι η παρέκταση στην πραγματικότητα προκαλεί «υπερφόρτωση» στα αθηναϊκά δικαστήρια, αλλά και άλλα πρακτικά προβλήματα και, έτσι, μία από τις προτάσεις που έχει πέσει στο «τραπέζι» της Επιτροπής Αναμόρφωσης του ΚΠολΔ είναι η κατάργησή της.

Οι συζητήσεις στην αρμόδια Επιτροπή βρίσκονται σε εξέλιξη, με το υπουργείο Δικαιοσύνης να σχεδιάζει να ψηφίσει τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, αμέσως μετά, δηλαδή, από τον νόμο για την αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου.