Εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε σε βάθος τη στρατιωτική σημασία της εισβολής της Ουκρανίας στο Κουρσκ, η οποία σηματοδοτεί την πρώτη φορά που ξένα στρατεύματα έχουν καταλάβει ρωσικό έδαφος (στην ευρωπαϊκή της επικράτεια) μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ομως, αν κρίνουμε από την αρχική απάντηση του Κρεμλίνου, στην οποία ο Πούτιν και άλλοι κορυφαίοι αξιωματούχοι αποδοκίμασαν και υποβάθμισαν την εισβολή ως «τρομοκρατική επίθεση» και «ένοπλη πρόκληση», οι πολιτικές και όχι μόνο επιπτώσεις είναι τεράστιες.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εισβολή και η κατοχή τμημάτων της περιφέρειας Κουρσκ σηματοδοτούν την τρίτη μεγάλη στρατιωτική ταπείνωση που έχει υποστεί ο ηγέτης του Κρεμλίνου από τότε που ξεκίνησε την πλήρη επίθεσή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Η πρώτη ταπείνωση, Φεβρουάριος-Σεπτέμβριος 2022.

Πρώτα, υπήρξε η μακρά ανάπτυξη των ρωσικών δυνάμεων στη μάχη του Κιέβου στην πρώιμη φάση της εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία. Την ντροπιαστική απόσυρσή τους, ενώ ήταν κοντά στην ουκρανική πρωτεύουσα τον Μάρτιο του 2022, ακολούθησαν γρήγορα και άλλοι στρατιωτικοί εξευτελισμοί για το Κρεμλίνο, συμπεριλαμβανομένης της βύθισης του Moskva από την Ουκρανία τον Απρίλιο του 2022 (της ναυαρχίδας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας). Και δεν θα μπορούσε να γίνει πολύ χειρότερο για τη Ρωσία, αφού έχασε τη ναυαρχίδα της σε έναν χερσαίο πόλεμο από μια χώρα χωρίς ναυτικό.

Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2022, η Ουκρανία εξαπέλυσε αστραπιαίες αντεπιθέσεις για την απελευθέρωση μεγάλων τμημάτων κατεχόμενων εδαφών από τη Ρωσία στις περιοχές Χάρκοβο και Χερσώνα. Το αποτέλεσμα αυτών των πρώτων διασυρμών ήταν η συρρίκνωση του Πούτιν στη διεθνή σκηνή. Οταν η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στις αρχές του 2022, πολλοί αναλυτές και στην Ελλάδα -με εξαίρεση τον υπογράφοντα-, εκτιμούσαν ότι ο πόλεμος θα τελείωνε σε 3-4 εβδομάδες. Αλλά μέχρι το τέλος του 2022, η πολεμική μηχανή της Ρωσίας δεν φαινόταν πλέον ανίκητη. Οι ουκρανικές δυνάμεις απέτρεψαν την πλήρη κατάκτηση της χώρας από τη Ρωσία, ενώ ο Πούτιν συνέχισε να απομονώνει και να φτωχαίνει τη χώρα του, και επομένως καμία από τις δύο ομάδες δεν ήταν ευχαριστημένη. Κάτι που δημιούργησε το σκηνικό για την επόμενη ταπείνωση του Πούτιν.

Η δεύτερη ταπείνωση: Ιούνιος-Αύγουστος 2023

Η δεύτερη μεγάλη στρατιωτική ταπείνωση του Πούτιν δεν ήρθε από τα χέρια της Ουκρανίας, αλλά μέσα από τον δικό του στενό κύκλο. Η ανταρσία του Ιουνίου 2023 του Γεβγένι Πριγκόζιν και του μισθοφορικού στρατού που συνδέεται με το Κρεμλίνο, (της Ομάδας Wagner), αποκάλυψε βαθιές ρωγμές στη ρωσική πολιτική ελίτ, καθώς και τη σήψη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Το γεγονός ότι ο Πριγκόζιν, σύντροφος του Πούτιν από τη δεκαετία του 1990, θα προχωρούσε σε εξέγερση ενάντια στο Κρεμλίνο, απεικόνιζε τους κινδύνους της «εξωτερικής πολιτικής επιχειρηματικού κεφαλαίου» του Πούτιν, η οποία αναθέτει βασικά στρατιωτικά καθήκοντα και καθήκοντα ασφαλείας σε παράγοντες του ιδιωτικού τομέα.

Αυτά τα άτυπα δίκτυα πατρωνίας, στα οποία ο Πούτιν είναι ο απόλυτος διαιτητής, λειτουργούν καλά μόνο όταν ο Ρώσος ηγέτης είναι ισχυρός. Και το γεγονός ότι ο Πριγκόζιν μπορούσε ουσιαστικά να πάρει τον έλεγχο της πόλης του Ροστόφ-ον-Ντον (με την υποδοχή ενός ήρωα) και να οδηγήσει τους μισθοφόρους βόρεια στα περίχωρα του Βορόνεζ (περίπου τριακόσια μίλια από τη Μόσχα) διέρρηξε περαιτέρω την αύρα της παντοδυναμίας του Πούτιν.

Ο Πριγκόζιν, φυσικά, πλήρωσε ένα τίμημα για την ανταρσία του. Πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα μαζί με άλλους εννέα, συμπεριλαμβανομένου του συνιδρυτή της Wagner, Ντμίτρι Ούτκιν, στις 23 Αυγούστου 2023. Το δυστύχημα δεν ήταν ατύχημα. Ηταν, σύμφωνα με πηγές από κορυφαίες δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, μια δολοφονία που οργανώθηκε από τον επί χρόνια βοηθό του Πούτιν, Νικολάι Πατρούσεφ. Η δεύτερη ταπείνωση του Πούτιν δεν βάθυνε απλώς τις διαιρέσεις στην άρχουσα ελίτ της Ρωσίας που εκτέθηκαν από την εισβολή στην Ουκρανία. Αποκάλυψε επίσης τη θεμελιώδη αδυναμία των ενόπλων δυνάμεων στην εκτέλεση της βασικής τους αποστολής: την προστασία της πατρίδας. Και αυτή, με τη σειρά της, δημιούργησε το σκηνικό για την πιο πρόσφατη ταπείνωση του Πούτιν.

Η τρίτη ταπείνωση: Αύγουστος του 2024

Η εισβολή των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στην περιφέρεια Κουρσκ (που σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε με αυστηρή μυστικότητα) προκάλεσε σοκ και μεταμόρφωσε ακαριαία το αφήγημα του πολέμου. Αντί για τη σταθερή τυμπανοκρουσία των ειδήσεων για τα «αυξανόμενα» ρωσικά κέρδη στο Ντονμπάς, ένας τίτλος στους «New York Times» τα είπε όλα: «Απάτη και ένα στοίχημα: Πώς τα ουκρανικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Ρωσία». Από τις μαζικές παραδόσεις απροετοίμαστων Ρώσων στρατιωτών (πολλοί από τους οποίους ήταν άνδρες ηλικίας άνω των πενήντα) μέχρι τη μεγάλη αποστολή χιλιάδων Ρώσων προσφύγων στις νότιες ρωσικές πόλεις του Μπέλγκοροντ και του Ροστόφ-ον-Ντον, όλα τα σημάδια μιας ανθρωπιστικής καταστροφής είναι εμφανή. Για να πούμε το προφανές, η απώλεια του Κουρσκ θέτει υπό αμφισβήτηση τη συνολική στρατιωτική ικανότητα της Ρωσίας.

Το Κρεμλίνο υποβάθμισε το γεγονός ότι περίπου 50.000 Ρώσοι στρατιώτες του Νότιου Στρατιωτικού Τομέα σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν στην άμυνα της ρωσικής πόλης. Η κατάληψη της πόλης του Κουρσκ σημαίνει επίσης ότι οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις βρίσκονται τώρα μόλις 300 μίλια από την αμυντική πρωτεύουσα της Ρωσίας. Αντί να κατέχουν μόνο τα προγεφυρώματα γύρω από τις ανατολικές ουκρανικές πόλεις του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις έχουν επεκτείνει την περιφέρειά τους βαθιά στην περιοχή που είναι γνωστή ως η «παλιά Ρωσία» (ή «Μητέρα Ρωσία»), η οποία γενικά θεωρείται το παλαιότερο πολιτιστικό και ιστορικό λίκνο της χώρας.

Αντί να είναι σύμβολο εθνικής περηφάνιας, όπως ήταν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Κουρσκ έγινε τώρα σύμβολο εθνικής αποτυχίας για τη Ρωσία. Η αποτυχία του Πούτιν να υπερασπιστεί το Κουρσκ δεν υπονομεύει μόνο την ήδη περιορισμένη δημοτικότητά του, αλλά αποκαλύπτει επίσης τις προοπτικές επιβίωσης της Ρωσίας σε έναν πόλεμο που ξεκίνησε. Και παρόλο που είναι ασαφές πόσο ακόμα μπορεί να διαρκέσει η προεδρία του, το μόνο που είναι σαφές είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία του κοστίζει πολύ περισσότερα από αυτά που ήταν διατεθειμένος να πληρώσει.

Οπως έχω γράψει πολλές φορές επί Πούτιν, το ρωσικό κράτος έχει γίνει, στην ουσία, ένα συνδικάτο οργανωμένου εγκλήματος. Η εσωτερική του λογική, οι διαδικασίες, η δομή κινήτρων και η συμπεριφορά του μοιάζουν με αυτά μιας οικογενειακής μαφίας. Και η πιο αποσταθεροποιητική στιγμή για ένα συνδικάτο εγκλήματος είναι όταν το αφεντικό της μαφίας φαίνεται αδύναμο.